Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1806

[p. 443]

Iets over den Rhijnlandschen Slaperdijk. Te Amsterdam, bij J. Allart. 1806. In gr. 8vo. 15 Bl.

De vraag, welker beantwoording de Schrijver van deeze Brochure zich heeft voorgesteld, is deeze: ‘Wanneer bij harde Noorde of Noordwestelijke winden het water der Noordzee onze zeegaten ingedreven, de Zuiderzee en het IJ geweldig doet opzetten, kan dan de overloop des Slapers het water voor Amsterdam doen vallen, en die Stad eenige verligting geven?’ Het antwoord is ontkennend, en des Schrijvers redekaveling komt kortelijk hierop neder. Men maake in een beslooten Kanaal, in de Trekvaart, b.v. van Amsterdam op halfweg Haarlem, aan het einde bij Amsterdam, eene opening, door welke het water afloopt, en het water zal kort agter die opening zeer sterk vallen; doch op den afstand van eenige voeten agter dezelve zal men in 't geheel geene helling in de oppervlakte des waters bespeuren, maar dezelve verder agterwaarts volmaakt effen en horizontaal blijven. Dit zal het geval zijn tot Halfweg toe, waar het geduurig laager zal worden, tot dat het ter diepte der openinge bij Amsterdam zal gevallen zijn. Tegen de meening der zulken, die zich langs het geheele Kanaal een afhellend vlak verbeelden, beroept hij zich op de ondervinding; bij het uitloopen van sluizen, of bij stortingen van water over een overloop, ziet men het water digt bij dezelve eene sterk gebogene oppervlakte aanneemen, doch een weinig verder volkomen horizontaal. Dit op het geval in geschil zijnde toegepast, valt het besluit, dat, daar, bij den overloop des Slaperdijks, het IJ geen hellend vlak kan worden, of eene gebogene oppervlakte, welks kromming voor Amsterdam merkbaar is, hebben kan, de overloop voor die Stad van geen nut kan zijn, ten zij het IJ eene rondsom geslotene waterplas ware, althans minder water ontving dan loosde. Verbeeldt men nu wijders zich bij Halfweg eene opening in het Kanaal, waardoor even zoo veel water binnen-, als 'er te Amsterdam uitloopt, zoo kan 'er geene vermindering in de Vaart plaats hebben. Doch dit is, en nog iets daartoe, hier het geval; komende uit de Zuiderzee ongelijk meer waters het IJ instroomen, dan door den overloopenden Slaper kan geloosd worden. Waaruit volgt, dat de overloop diens Dijks voor Amster-

[p. 444]

dam van geen nut is. - Het tot hiertoe overwogene beschouwt het IJ als een stilstaand water, waarop winden en stroomen geenen invloed hebben. Doch dit is het geval niet. De Noorde of Noordweste winden, het water uit de Noordzee ter zeegaten indrijvende, verhoogen het IJwater; doch die zelfde winden drijven het water uit het westelijk IJ, en doen het voor Amsterdum opstuwen. Hier nu zwijgen de voorgaande Theoretische beschouwingen, en moet door de Ondervinding de zaak beslist worden. Deeze nu leidt tot de volgende stellingen: 1. Te Amsterdam is het water reeds zoo hoog, dat het buitendijksch land aldaar onder water staat, eer de Slaper overloopt. 2. Van het begin des overloops wast het water te Sparendam, naadat het te Amsterdam op het hoogst is. 3. Geduurende den overloop is het water nu te Amsterdam, dan te Sparendam hooger, naar gelange van den streek en de kragt des winds. 4. Meest altijd valt het water te Amsterdam, wanneer het bij den Slaper op het hoogst, altijd wanneer het aldaar hooger is dan te Amsterdam. - Hieruit leidt de Schrijver af, dat het overloopen van den Slaper het buitendijksch land te Amsterdam voor geen overstroomen kan beveiligen; dat het zelfde overloopen Amsterdam geene verligting aanbrengt, omdat 'er altijd meer water uit de Zuiderzee in het IJ stroomt, dan 'er over den Slaper geloosd wordt; dat 'er geene bestendige helling in het water van Amsterdam na Sparendam plaats heeft, vermits het, bij den overloop des Slapers, zomtijds aldaar hooger dan voor de gemelde Stad staat; en eindelijk, dat 'er bij het vallen van het water geen voordeel van den Slaper voor Amsterdam te wagten is, omdat het alsdan te Amsterdam laager staat dan te Sparendam, en door den N. of NW. wind nog sterker het IJ wordt uitgedreeven. - ‘Het is dus ontwijffelbaar,’ dus besluit de ongenoemde Schrijver, ‘dat 's Slapers overloop, die Rhijnland zo vaak in het uiterst gevaar en altijd in lijden bragt, voor Amsterdam geheel nutteloos is.’

Zie daar den hoofdinhoud van dit geschrift, waarover wij voor noch tegen ons eene beslissende beoordeeling zullen aanmatigen. God geeve, indien de verhooging van den Slaperdijk haar beslag krijge, dat de uitkomst ten voordeele van des Schrijvers gevoelen beslissen, en Amsterdam voor de bij veelen uit die verhooging gevreesde onberekenbaare nadeelen moge behoed worden!