Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1806

De Ring van Gyges wedergevonden, of Verzameling van Nederlandsche Karakters. Door den Schrijver van den Landjonker van Blankenheim. Iste Deel. Met Platen. Niet vertaald. Te Haarlem, bij F. Bohn. 1805. In gr. 8vo. 364 Bl.

Hoezeer de Ring van Gyges, die deszelfs bezitter onzichtbaar aan alle plaatsen en bij de geheimste gesprekken tegenwoordig brengt, in de werklijke wereld gevaarlijk en onwelkom wezen zou, zo is hij in eene Roman hoogst aangenaam en welkom: door deze ééne onwaarschijnlijkheid toch ontgaat de Schrijver een groot aantal andere, waartoe hem anders zijne geschiedenis noodzaakt, en hij spaart alzo zich. zelven en den Lezer zeer veel tijd en menigvuldige moeite. De Schrijver vond dan in het Natuur- en Oudheidkundig Kabinet van zijnen Heer Vader zaliger onverwacht deze merkwaardigheid, nam daarvan ook al aanstonds de proef, en was de onopgemerkte toehoorder bij het gesprek van Jonas, den huisknecht, met Susanna, de keukenmeid; dito aanschouwer bij het toilet van Charlotte, zijne zuster, en eindelijk bij eene wandeling in het kippenhok, alwaar de paauwen, etcet. en, tot zijne overgrote blijdschap, (want na deze proeve bij de dieren was hij volkomen van de kracht des Rings verzekerd) de geweldig grote haan, hem tot driemalen toe tegen de benen liep, zelf niet weinig daarover verbaasd zijnde. Nu besloot hij tot een reisje door Holland, en kwam allereerst te Amsterdam. Hier had hij, zo in zijn Logement als elders, overvloedige gelegenheid tot het doen van menschkundige waarnemingen; en eenige brieven van zijnen vriend Jacob hadden de-

[p. 422]

zelfde strekking, als waarin hem berichten medegedeeld werden van vele, zo gewone als ongewone karakters. Niet minder onderrichtend en aangenaam waren zijne aanmerkingen, bij gelegenheid dat hij een klein uitstapje naar de Vecht deed, waar hij, met zijnen Ring gewapend, maar onbeschroomd ieder Kasteel of Buitenplaats naar zijne verkiezing intrad, en getuige werd van de ware gesteldheid des geluks, bij derzelver, door vele menschen zo geroemde en dikwijls benijde, bewoners. Het spreekt van zelve, dat iedere bijzondere toepassing tegen het oogmerk des Schrijvers wezen moet, en dat, hoe zeer wij het mooglijke, ja zelfs het ware gevoelen van een aantal zijner opmerkingen en berichten, hij opzetlijk hier en daar wat overdrijft. Eene ziekte van eene geliefde zuster riep en hield hem nu eenen geruimen tijd te huis; en, terwijl wij de voortzetting zijner reize door nog andere Vaderlandsche steden en plaatsen met verlangen te gemoet zien, willen wij den tijd nemen om voor onze Lezers iets van des Schrijvers verblijf te Maarsen af te schrijven.

Ten negen uuren zag ik van verre, dat op een der fraaiste Buitenplaatsen een oud dik Heer, met eene loshangende rouwjapon, en een groote witte slaapmuts op het hoofd, met eenen pijnelijken tred naar de koepel voorthompelde.

Ik draaide mijn ring om, en liep naar het hek dat open stond en vervolgens naar de koepel. - Ik ging tegen over den ouden Heer zitten, die pijn scheen te hebben, en gestadig zijn' gezwollen voet wreef.

De oude heer, (op een' knorrigen toon.) Gij hebt mij wederom zeer laat geroepen, jacob! gij zijt een luie rekel! zoo gij zoo voort gaat, jaag ik u met November weg - het is reeds half tien, het is schande, en dat hier buiten; in de stad sta ik zelfs veel vroeger op - ouf! wat een scheut - ouf! wat een pijn! - gij zult nog aangroeijen, gij gaat immers op uw tijd naar bed? (terwijl de oude Heer naar de Vecht keek, stak jacob zijn tong uit.) - Zijn 'er brieven?

Jacob, (langzaam eenige papieren uit zijn zak halende.) Neen, mijn Heer! geen brieven, maar wel eenige rekeningen; zie daar! één van den Timmerman, één van den Metselaar, één van den Smit, en één van den Loodgieter.

De oude heer, (dezelve aannemende en lezende.) Deze koepel kost mij wat geld! - het zijn vervloekte dagdieven - nooit zal ik 'er zoo veel plezier in hebben als ik nu reeds verdriet heb, nu ik zie dat men mij bedriegt - ik smijt liever honderd gulden in de sloot, dan dat ik dulden kan, dat men mij voor de waarde van eenen stuiver bedot - zie eens! jan gewerkt zoo veel schoften; kees zoo veel schoften; - (met drift) het zijn al te maal schoften en schurken met malkanderen, die nooit geen spijker meer bij mij slaan zullen.

[p. 423]

(Jacob glimlachte achter zijn hoed) Roep de Koetsier eens, maar wat vlug, gij zijt een lamlende. (Jacob stak wederom zijn tong uit.)

Zoodra de Koetsier binnen trad, gebood de oude Heer, dat hij ten twaalf uuren met den wagen voor zou komen om naar de Vuurst te rijden.

De koetsier, (zijn hoofd schuddende.) Dat kan onmogelijk zijn, mijn Heer! het is alles diep zand, de beesten kunnen dien zwaren wagen niet trekken, gij waart ten minste vier volle uuren onder weg; en met vier paarden kunnen wij niet rijden, dewijl de tuigen nog bij den Zalemaker zijn.

De oude heer, (met drift.) Wat duivel! ik moet 'er zijn, kerel! wat moet ik dan doen? kan ik loopen op deze beenen? - ouf! - ouf!

De koetsier. Mijn Heer zal genoodzaakt zijn een rijtuig in de Zwaan te huren, even als voor eenige weken; want het zou in de daad zonde zijn, zoo uwe kostelijke beesten 'er iets uit hielden, het zijn zulke juweelen, en dat zeggen alle de buren.

De oude heer, (met meer gematigdheid.) Dat is ook zoo, zij kosten mij ook handen vol geld. - In 's Hemels naam dan - maar het is zeer onaangenaam - men heeft zelf rijtuig en paarden, die dagen en nachten vreten als wolven, die zelden loopen als naar het dorp en te rug, en als men dan nog noodzakelijk ergens moet zijn, is men verpligt een rijtuig te huren; doch huur het in 's Hemels naam. (De Koetsier vertrok met een lach op zijn gelaat, een' Judas waardig.)

De oude Heer schonk daarop een kopje thee in - ‘soei! zeide hij, is dat water! het kookt niet;’ hij schelde met drift.

Jacob, (zeer langzaam aankomende.) Wat gelieft mijn Heer!

De oude heer, (met drift en toorn.) Proef dit vergif eens, Loeris! en dan zult gij wel weten wat mil gelieft - het water stinkt naar roet en rook, en het heeft nooit gekookt.

Het spreekt van zelve dat jacob 'er niets aan proeven kon, die nu den ouden Heer nog wijsmaakt, dat hij 'er zeer ongedaan uitziet, en dus wel zeer onpaslijk wezen moet, enz. Hierop komt de Tuinman: ‘Dat is een verwenscht gebuurte, mijn Heer! wat is men hier gebruid met al dat Smousengoed.’ De beste kroppen waren gestolen: de oude Heer stapt pijnelijk eens mede naar den tuin, en vindt daar den akker des luijaards; dan dit was de schuld van den Tuinman niet; och heden neen! het haperde aan den arbeider, en toen deze kwam, een man met vrouw en agt kinderen, was het in 't geheel het werk van dezen man niet, die den Koetsier op het

[p. 424]

stelen van haver en den Tuinman op het verkopen van groenten betrapt had, enz. ‘Groote God!’ roept de oude Heer uit, ‘wat moet ik in mijne klimmende jaren beleven! ach! waarom werd mijne geliefde mijne armen ontrukt! - moest ik de langst levende zijn! - ach! hoe benijde ik haar geluk! Zonder folteringen, zonder pijnen, zonder smarten ligt zij nu neder in het stille, in het benijdenswaardige graf!’

De Schrijver zag zeer duidelijk, dat hier ten minste het ware geluk en de innige vergenoeging niet te vinden waren, en ging, vol medelijden, verder op.