Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1806

Nuttig en aangenaam Leesboek voor het Vrouwelijk Geslacht. Bestaande in kleine Verhalen en Zedekundige Lessen. Door August Lafontaine. Te Groningen en Amsterdam, bij W. Wouters en J.F. Nieman. 1805. In gr. 8vo. 273 Bl.

Wij kondigden de vroeger ons ter hand gekomene Schriften van lafontaine nog altijd met het hartlijkst genoegen aan, en het was ons waarlijk tot blijdschap, dat onze lezende jongelieden over dezelve met ons vrij eenstemmig dachten. Het is daarom bij ons nog zo zeker niet, dat het zo vermenigvuldigd Romanlezen der jeugd voor verstand en hart zeer voordeelig is; maar dit nu eens daargelaten, en zelfs voorondersteld dat het een kwaad is, dan is 't nu toch zo algemeen, en in dezen zin een noodzaaklijk kwaad, dat het wel niet op eens, en niet dan zeer moeilijk, kan worden verholpen. Welkom was ons daarom ieder Geschrift van dezen kenner van het menschelijk hart en in ieder opzicht zo bevalligen Schrijver, daar wij zo overvloedig en op eene zo roerende wijze telkens in de zijne aan- en opmerkingen verspreid vinden, welke voor verstand en hart bij uitnemenheid voordeelig zijn. Rond gesproken, het lezen van eene goede Roman keuren wij geenzins af; wij houden het voor een zeer geoorloofd vermaak, en onder de vermaaken en uitspanningen zelfs voor eene der nuttigste; dan toch bedroeft het ons, dat het bij sommige

[p. 419]

jongelieden genoegzaam de éénige lecture is, en dat de smaak daardoor bij hun reeds zo gevormd of misvormd is, dat men hun geene wezenlijke kundigheid of goede zedeles kan aanbrengen, dan ingekleed in eenig, 't zij dan waar, 't zij verzierd verhaal, daar hun ieder ander boek vervelend, ja genoegzaam niets anders dan een slaapmiddel geworden is. Daarom vooral ook bevielen ons de Romans van dezen Schrijver, en strekte het ons tot een bijzonder genoegen, dat zijne Schriften zo gretig ook bij ons vertaald en gelezen werden, omdat wij de stille hoop opvatteden, dat welligt alzo op de voorzichtigste wijze de smaak en leeslust kon worden geleid tot een ander soort van onderwerpen, die toch indedaad van nog meer belang zijn dan vrijen, trouwen en bruilofthouden, hetgeen werklijk belangrijk genoeg en vervrolijkend is voor onze jongelieden, maar waarlijk toch niet de allerbelangrijkste, veel min de éénige denkbeelden, waarmede hunne verbeelding en hersenen behoren te worden opgevuld. En indien het Geschrift, dat thans voor ons ligt, met dezelfde aangename gewaarwordingen en graagte algemeen bij ons gelezen wordt, dan worden wij in deze onze opgevatte hoop op eene aangename wijze bevestigd; hetzelve bevat toch niet alleen eenige zeer aandoenlijke leerzame Verhalen, en onder dezelve ook de zodanige, in welke de deugdzame liefde tusschen de Sexen niet de hoofdzaak is; alle, in des Schrijvers trant, doorweven met nuttige lessen; maar ook eenige Opstellen van eenen gansch anderen aard, Vertogen, of moeten wij liever zeggen, eene verzameling van nuttige terechtwijzingen en lessen, in eenen bevalligen hartindringenden toon; - en in stede van nu eene dorre lijst te geven der 15 kleine Stukjes, in dit Werkje vervat, willen wij liever een en ander staal leveren van dezen echt goeden stempel.

‘Men heeft een spreekwoord: de liefde gaat voorwaarts, maar nimmer rugwaarts: men klaagt over de Voorzienigheid, dat zij in de harten der kinderen niet die natuurlijke liefde heeft gelegd, welke de ouders jegens de kinderen gevoelen: en ik vind daarin het grootste en treffendste bewijs der goedheid Gods jegens ons.

Een instinkt bindt met onverbreekbare banden de ouders aan de kinderen; zij zoeken de liefde der kinderen, als hun hoogste goed: maar in de harten der kinderen is geen toon, welke op deze stem der moederlijke liefde antwoordt; en de ouders zien zich genoodzaakt, deze liefde in de harten hunner kinderen in te planten, dezelve bestendig aan te kweken, en 'er zorgvuldig acht op te geven, opdat zij niet verdorre en verloren ga. De liefde der ouders jegens de kinderen is een eik, welke midden tusschen de rotsen wast, die door zijne natuurlijke sterkte de winterstormen trotseert, die door geen jaargetijde aan het verdorren wordt gebragt, die met zijne

[p. 420]

lange sterke wortelen iederen aanval vruchteloos maakt; de liefde der kinderen, daartegen, is als eene teedere plant, welke bestendig de zorgvuldigste oppassing noodig heeft, die door eene ruwe morgenlucht gedood wordt, die slechts met moeite tot bloei en rijpheid kan worden opgekweekt. Zie daar het eenvoudige geheim, waarmede de natuur de menschen aan de deugd heeft verbonden. De deugd der ouders alleen kan de kinderen tot deugdzame menschen vormen; welk eene sterke drangreden voor de ouders, om deugdzaam te zijn!’ enz. Geheel deze plaats en geheel dit Vertoogje over het Huislijk Geluk verdient zeer dat men het met oplettenheid naga en behartige; en niet minder dat over de beschaafde opvoeding van het vrouwelijk geslacht; waaruit het volgende:

Ieder meisje is bestemd, om vrouw, moeder, huisvrouw, gezellin des mans en der vrienden van het huis te worden, en voor deze betrekkingen moet zij beschaafd worden, om gelukkig in deze betrekkingen te zijn, en gelukkig in deze betrekkingen te maken; want het een laat zich zonder het ander niet denken. Voor deze betrekkingen heeft zij de beste beschaving van haar verstand, en alle mogelijke goedheid en schoonheid van haar hart noodig. En dit laatste punt is het, waarin gewoonlijk bij de beschaving van het vrouwelijk geslacht gefeild wordt. Voor de beschaving van het verstand wordt hier en daar zoo dragelijk gezorgd, en dikwijls het hart daardoor geheel vergeten. De zuivere beschaving van het verstand kan, mag, en behoort niet anders ten doel te hebben, dan de genegenheid, de goedheid van hart jegens alle menschen te bevorderen, te zuiveren, te versterken. Beschaving van het verstand is slechts een middel, kan slechts middel zijn; en bij duizende meisjes is deze beschaving van het verstand het doel zelf.

Dadelijke goedwilligheid van het hart jegens alle menschen, en eene onwrikbare bedaardheid van ziel bij de menschlijke ongelukken, zijn de twee laatste doeleinden, waartoe alles, iedere beschaving der menschen, moet werken: het eerste, omdat men daardoor gelukkig maakt; het tweede, omdat men daardoor gelukkig is.

‘Overal, dunkt mij, moet de beschaving van ieder mensch haren geloofsbrief met zich voeren; bij de beschaafde vrouw is het karakter, zoo als ik geloof, verhevene, verfijnde, verheerlijkte onschuld, de uitwerking goedwillige nederigheid; bij den beschaafden man is het karakter verhevene bescheidenheid, en de uitwerking verdraagzaamheid.’ enz.

Maar de vouwen, die wij met oogmerk in dit Boekje leiden, zijn te menigvuldig, dan dat wij alle die plaatsen zouden opnemen; alleen het volgende nog, omdat wij den wensch, daarin vervat, zo gaarne overnemen als de onze.

‘Men is meisje, en heeft zijnen minnaar; vrouw, en heeft

[p. 421]

zijnen man; moeder, en heeft zijne kinderen; maar men is oud, de wereld heeft ons verlaten, en nu begint het graf iets te worden. Men werpt zijnen blik somwijlen door het donkere naar de andere zijde van het graf, en dan keert die blik toch geruststellend terug, wanneer men daar niemand ziet, die ons staat aan te klagen, en wanneer men zijne hand met eene vreesachtige, echter vrolijke hoop den dood kan geven, zoo als men die voorheen als bruid zijnen man gaf. En daartoe helpe u God! Vaart wel, mijne geliefde kinderen!’

De Vertaler voelt zelve, dat zijne opgave der beste Leesboeken voor Nederlandsche Vrouwen, bl. 47, zeer onvolledig is; maar wij voor ons zouden, boven de aldaar ook door hem genoemde Emilia in hare vier betrekkingen, liever eenig ander Geschrift, het Handboek van ewald - of, wil men eene Roman, de Amalia Will - durven aanprijzen. - Uit het door ons aangevoerde blijkt, dat onze Jongeheeren dit Leesboek voor het Vrouwelijk Geslacht ook wel mogen lezen.