Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1806

Het Masker der Waereld, naar het hedendaagsch Toneel geschetst, door Mr. E.J.B. Schonck. Uitgesproken op den dag der Carnavals Vermaaklijkheden binnen Nijmegen. Te Nijmegen, bij J.C. Vieweg. 1806. In 8vo. 32 Bl.

Overbekend en zeker niet oneigen is de aloude benaaming en vergelijking der wereld bij eenen grooten Schouwburg. Het tooneel heeft zijne speelers, zijnen tijd, bedrijf en rollen; en eveneens is het in de zamenleeving, waar de geslachten der menschen optreeden, werken en afwisselen. Aan beiden, al verders, zijn hunne maskers gemeen, waaronder een iegelijk voor het toeziend oog te bedekken of te verbergen zoekt, wat hij in waarheid is, ja eene geleende gedaante aanneemt. Dit laatste poogt onze boertende Dichter, de Hr. schonck, te bewijzen in dit kleen en luimig stukje; en wie durft 'er ontkennend antwoorden op deeze zijne vraagen?

‘Is het groot toneel iets minders?.....
Zijn daar moeders, zijn daar kinders,

Zijn daar jonge en oude liên,

Zijn daar mannen, zijn daar vrouwen,
Als wij 't van nabij beschouwen,

Ook niet met een mom voorzien?’

Wij, Letteroefenaars, die den afgewerkten geest door eene aangenaame avondwandeling vervrolijkt hebben, en nu op onze armstoelen, in de gemakkelijke japon, onder een pijp en glaasje gezeten zijn, wij gevoelen ons eerder gezind om met

[p. 416]

Vader Democriet te lagchen, dan met den zwaarmoedigen Heracliet te weenen, over het dwaaze der wereld. Wij belijden dan voor onszelven rondborstig, dat onze groote paruik, zwart gewaad, en tabbaard, doch vooral het strak en gefronst gelaat, in ons beroep te meermaalen het masker zijn, waarmede wij eenen drom van hongerige Halsgeleerden en kaale Prullenschrijvers, met hunne Drukkers, van uit den Tuin der Weetenschappen en Minervaas heiligdommen verballen. Niet zelden, echter, worden wij op onze beurt teruggedreeven van een' schaamteloozen hoop, en moeten wij, met onzen bullebak en hekelroede, het veld ruimen, ja ons ten besten troosten met deeze woorden des Dichters, wier waarheid ons zints langen tijd gebleeken is:

‘Domheid dekt zich met den mom

Van geleerdheid; paauwen veeren
Kunnen dwaasheids pluimen weeren,

Preeken zelfs geleerdheid stom.’

Doch houden wij onze Leezers niet op, die wij nader bekend wilden maaken met dit Maskeradevers, waarin het naïve der voordragt, de losse en ongekunstelde stijl, en leerrijke scherts, niet missen konden, ons hier en daar te herinneren aan den schranderen geest en smaak van den beroemden huijgens. Geen wonder des, dat onze, door de jaaren en den ernst van letterbezigheden, eenigzins verstijfde lagchspieren in eene onwillige beweeging geraakten, wanneer ons de Dichter den oorsprong van het masker bij den mensch, in het paradijs, vooral in de vijgebladen, het dekkleed van onze algemeene stamouders, leerde zoeken. De dwaasheden, de grillen en misvormingen der Mode, veranderlijker dan proteus zelve in gedaante, tooi en houding, maaken voorts de stoffaadje uit van dit stukje: en moeielijk valt het ons, eene keuze te doen van staaltjes, waarin wij ouderwetsche, dan toch niet knorrige Heeren, den meesten smaak vonden. - Wel nu, om de nieuwsgierigheid onzer Leezeressen eenigzins op te houden, en het belagchelijke, het nadeelige der kleederdragt van onze Dames niet onwelleevend voor den dag te haalen, zullen wij liever onze eigen Sexe het minste spaaren, en over ons gewaad den Dichter hooren, waarvan hij ouder anderen ook dit gezegd heeft:

‘Als men heden wijde broeken,
Dikke dassen, bonte doeken,

't Hair gelijk een bosch zwijn draagt;

Morgen zijne breede voeten,
Die dit, door likdoorens, boeten,

Met gepunte schoenen plaagt.

[p. 417]

 

Heden, juist als Capucijnen,

 

Op de straaten komt verschijnen,

 

Daar de kraag voor jas verstrekt.

 

Morgen teering zieke knaapen

 

Kaale simmen naar ziet aapen,

 

Nauwlijks halver lijf gedekt.’

Luim en vernuft worden ten einde toe volgehouden; ook dan, wanneer de Dichter over die vermomming handelt, waardoor de mensch, in eenen zedelijken zin, zijnen aard en wezenlijke inzichten of daaden bedekt en bewimpelt; zich, met één woord, anders voordoet, of schijnen wil, dan hij is. Het onderwerp zelve geeft dan eene ernstiger wending aan den stijl, en paart alzo veel minder met de vrolijkheid van een Maskeradevers. Wij verooreloven gaarne, dat men lagchende de waarheid spreeke; wij erkennen almede, dat het moeielijk is, de ongerijmd- en zotheden van eene ten deezen zich vaak vermommende wereld in te zien, en de hekelpen niet op te vatten: dan nog moeielijker dunkt het ons voor eenen vernuftigen Schrijver, zijne scherts, éens botgevierd, te maatigen, zich niet te vergrijpen aan achtbaare standen, en, door het gispen van heerschende ondeugden, geenen aanstoot te geeven aan de onschuld, door de algemeenheid der schetzen. Wij verschoonen des, maar billijken in onzen Dichter niet, dat sommige ommetrekken van zijne beelden wel eens uitmiddelpuntig loopen, of ook te donker gekleurd wierden; daar toch het waare in zijne tafereelen niet te miskennen valt. De schuldige blooze dan over zichzelven, en een iegelijk onzer over het Vaderland en de Vaderlandsche zeden, wanneer hij, onder anderen, dit leest, en niet wederleggen kan:

- ‘Dit waar nog al te dulden;
Maar, dat Hij, die in de schulden

Steekt, tot boven hals en oor,

Dat die, in deez' droeve dagen,
Ook des Rijkaarts (ds) greins (ij) durft draagen,

Kan 'er, dunkt mij, nauwlijks door.

Of, is 't ook geen maskerade,
Dat in weerwil van de schade,

Die ons land aanhoudend lijdt,

Men zich daag'lijks gaat vergasten,
Als of 't nog, met beurs en kasten,

Waar, gelijk in vroeger tijd?

Dat men zijne Crediteuren
Daag'lijks voor geslooten deuren,

Onverbidd'lijk maanen laat;

En intusschen lijf en beenen,
Ja van 't hoofd, tot aan de teenen,

Dekt, met onbetaald gewaad!’

[p. 418]

Wij ontzien ons, ergere en nog meer bedenkelijke Zedebeelden onze Leezers voor te houden; ook zijn wij alreede ons bestek te zeer te buiten gegaan, om van de bijgevoegde aanteekeningen te gewaagen. Wij neemen des van den Heere schonck ons afscheid, in hoope, dat zijne boertende pen geene verbittering of aanstoot baaren zal, die, tegen onzen wensch en zijne bedoeling aan, iets toebrengen konde, om deeze woorden van zijn slot waar te maaken:

‘Doch waartoe al dit bedillen!
Zangnijmf! denkt Gij deeze grillen

Ook met vrucht ons af te raên?

Wilt Gij 't menschdom wijzer maaken?
Wil dan vrij uw' arbeid staaken:

Want Gij schuurt den Moriaan.’

Tegen het gebruik der Ouden aan, heeft de Heer schonck het woord mom manlijk; en veroorlooft hij zich almede, veinzen op grijnzen te doen rijmen. Trouwens zijn oor noch oog schijnt geöefend, om de onderscheiden spelling van den tweeklank ei, en dubbele i, naar vereisch op te merken.