Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1803

De schildery.
Eene waare Gebeurtenis.

Niet veele jaaren geleden, ten tyde dat eneas sylvius piccolomini Gouverneur van Rome was, bevondt zich te dier Stede een eerlyk man, door den last der jaaren gedrukt, en gekromd door veelvuldige lichaamsongesteldheden. Buiten staat om het werk, voorheen verrigt tot onderhoud van zichzelven en zyne bejaarde Huisvrouwe, voort te zet-

[p. 612]

ten, was hy genoodzaakt om het een en ander van het weinige, 't welk hy bezat, te verkoopen. Onder andere hing by hem een klein Schilderstukje van raphaël, van zyne Ouders hem nagelaaten; doch hy was niet in staat om 't zelve naar waarde te schatten; de rook en het stof, waarmede het overdekt was, maakten 't zelve van weinig waarde in zyne oogen. Om 'er eenig geld voor te maaken, vervoegde hy zich by eenen Schilder, die (gelyk veelen zyner Kunstgenooten) veel bedreevener was in Schilderyen te koopen en te verkoopen, dan dezelve te vervaardigen. Zo ras hy het Schilderstukje gezien hadt, ontdekte hy daarin de hand eens grooten Meesters, en dat het van veel waarde was. Geldzugt bewoog hem om misbruik te maaken van 's Grysaarts onkunde en behoefte. Hy lachte onder het bekyken, en zeide dat het broddelwerk van geene waarde altoos was; dan hy boodt 'er hem egter eenige weinige Paolis voor aan, op eene wyze, dat hy die eer scheen te geeven als een aalmoes, dan in betaaling voor het Schilderstukje. Het aanbod werd aangenomen, en hy nam, in 't hart verheugd over dit buitenkansje, en lachende over 's armen mans onkunde, 't zelve naar huis.

Eenige weinige dagen daarnaa bezogt een oude Vriend den armen man; en het Schilderstukje niet op de gewoone plaats ziende hangen, vroeg hy, waar het was. Hy kreeg berigt van de verkoop, van den kooper, en van den prys daar voor gegeeven. De eerlyke Vriend betuigde, met de grootste aandoening, zyne verontwaardiging over den trek, den ouden armen en onkundigen man gespeeld; verzekerde hem, dat een groot Meester de Schilder was van het Stukje, als broddelwerk verkogt, en dat hetzelve zeer veel waarde hadt. Teffens raadde hy hem, tot den Gouverneur te gaan, met aanbod om hem te vergezellen.

De geleerde Kerkvoogd, met veel oplettendheid het verhaal des voorvals gehoord hebbende, beval den ouden Man en diens Vriend, hem de grootte van het Schilderstukje op te geeven; en verstaan hebbende wat het verbeeldde, liet hy deezen vertrekken.

Gelukkig bezat hy in zyne Kunstzaal twee Schilderstukjes, omtrent van dezelfde afmeetingen als het hem beschreevene. Hy liet het eene uit de lyst neemen, en zondt daarop om den Schilder en Koopman in Schilderyen. Deeze gekomen zynde, vroeg hem de Gouverneur, of hy een Schilderstukje kon bezorgen, geschikt voor die lyst, en om een tegenhanger te weezen van het andere. - ‘Ik heb,’ was zyn antwoord, ‘juist 'er een gekogt, dat hier in zal voegen; het is een keurlyk stukje van raphaël; 't is als of het voor dit lystwerk gemaakt ware!’ - ‘Laat

[p. 613]

het my zien!’ sprak de Gouverneur. De Schilder ging heenen, en keerde terstond met het Schilderstukje weder.

Het Schilderstukje verbeeldde de Heilige Familie. Rook en stof van 't zelve afgedaan zynde, deeden de kleuren zich in de hoogste volkomenheid op. De juistheid der omtrekken, de zagtheid van het vleesch, de bevalligheid der kleeding, de fraaiheid der beelden, de kragt der uitdrukking, duidde alles den grooten raphaël aan, in 't oog eens kunstkenners. Het Schilderstukje in een licht geplaatst zynde, waar het zich op het voordeeligst vertoonde, bekeek de Kerkvoogd het eenigen tyd, en vroeg na den prys. - ‘Een Vriend,’ antwoordde de Kunstkooper, ‘heeft 'er my gisteren tweehonderd Sequinen voor geboden, voor een Engelsch Heer, die 'er zeer op gesteld is. Ik heb het geweigerd, en wilde 'er tweehonderd en vyftig Sequinen voor hebben: een zo uitmuntend stuk is zulk een prys overwaardig. Nogthans, indien de Schildery uwe Excellentie behaagt, zal ik my vergenoegen met een' prys, eenigzins den my aangebodenen te boven gaande.’

De Kerkvoogd was ontroerd over den snooden handel deezes Mans; doch hy wederhieldt zich, en zeide met bedaardheid, dat hy hem de waarde van het Schilderstukje niet wilde betwisten, noch ook dat het veel gelds moest kosten, maar dat hy niet kon nalaaten zyne verwondering te betuigen, dat hy zulk een aanbod hadt afgeslaagen. De Schilder verklaarde op het ernstigst, de waarheid vermeld te hebben, en dat hy, des vereischt wordende, zynen Vriend als getuige zou haalen.

‘U zyn dan,’ - hernam de, Gouverneur, ‘tweehonderd Sequinen geboden?’ - ‘Deeze,’ was het antwoord, ‘zyn my geboden, en ik maak staat om 'er meer voor te krygen.’ - ‘Wel nu, 't is genoeg!’ kreeg hy te verstaan van den Gouverneur, die een' zyner knegts beval, een gordyn weg te schuiven: dit gedaan zynde, vertoonde zich de Grysaart, daar geduurende dit onderhoud verschoolen.

Men kan zich gemaklyk verbeelden, welk een schok dit den Schilder gaf. Doodbleek, geheel verwarring, beefde hy van 't hoofd tot de voeten. De Kerkvoogd het hem eenigen tyd in dien staat van schrik en verwarring. Daarop, een strenge houding aangenomen hebbende, voerde hy hem te gemoet: ‘Snoodaart! gy hebt, op eene allerlaaghartigste wyze, uw voordeel gedaan met de onkunde en armoede van een ongelukkigen Grysaart. Gevoeldet gy niet, terwyl gy hem op die laage wyze bedroogt, de Natuur met ontroering in uw binnenste spreeken? Kwam uw hart niet op tegen het ontneemen van het brood uit den mond eens Grysaarts? - Snoode Schurk! gy weet, welk een straffe uwe boosheid wagt. Het is te zagt, u te veroordeelen vol-

[p. 614]

gens het vonnis, 't welk gy zelve velt: dan laat dit egter uwe straf weezen. Doch de Hemel bewaare u voor een volgend schelmstuk; want dan zult gy dubbel voor beide betaalen. Nu zult gy de tweehonderd Sequinen, welke dit Schilderstukje, volgens uwe eigene waardeering, waardig is, en omtrent welke gy als 't ware koop gemaakt hebt, zonder uitstel aan deezen Grysaart geeven; en het eerste bedrog, 't geen ik weder van u verneem, zal uw volstrekt bederf naa zich sleepen!’

De overtuigde Schilder ging heenen, verschrikt, verslaagen en raadloos. De goede oude man stortte traanen van bewondering en dankerkentenisse, zegende herhaalde keeren zyn Beschermer en Weldoener, die het dubbel genoegen smaakte van de onschuld voor bedrog bewaard, en den schuldigen in zyne eigene strikken gevangen te hebben.