Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1803

Over 't huisselyk geluk.

Hoe weinig men zich ook Huisselyk Geluk als het voornaamste doel der menschelyke bemoeijingen hier beneden gewoon is voor te stellen, zoo zeer schynt hetzelve dit nogthans in alle opzigten te zyn, en daarenboven elk ander geluk in eenen zoo hoogen graad te overtreffen, dat men byna op het vermoeden zou geraken, als of men die menschen slegts gelukkig zou mogen rekenen, die zulks door Huisselyk Geluk zyn.

De waereld is te groot, de menschen zyn door hunne oogmerken, wenschen, neigingen en begeerten te zeer van elkander verwyderd, of soms wel zyn hunne belangen te zeer tegen elkander inloopende, dan dat de mensch zyn waar geluk in de liefde tot alle menschen zou kunnen vinden. Men bemint in zekeren zin zich zelven, zyne naasten, zyne medeburgers, zyn vaderland - ja de gantsche waereld; dit is het rechte waereld-burgerschap, wiens vuur aan alles leven, warmte inblaast, en gelukkig maakt. Immers het grootste, het eenigst waare geluk des menschen is: beminnen, en bemind te worden. Doch hoe dikwyls worden onze poogingen ter uitoeffening van werkdaadige liefde jegens onze natuurgenooten niet miskend, ja soms geheel gedwarsboomd! Hoe dikwyls wordt de menschenvriend niet moedeloos gemaakt, by het zien mislukken zyner beste plans, zyner onbaatzugtigste oogmerken, ten beste zyner medeburgeren! - En waartoe moet dan de treurige ondervinding daarvan ons aanspooren?

[p. 366]

Vooreerst, moet zy ons bevestigen in het geloof aan die onveranderlyke waarheid: dat Huisselyk Geluk alle andere genoegens in wezenlykheid en duurzaamheid overtreft.

Ten tweeden, moet zy ons alle onze poogingen doen inspannen ter verkryging en vestiging van dien onwaardeerbaren schat, ten einde wy in den kring onzer huisselyke gelukzaligheid eene baak vinden, die ons telken reize in de woeste en onstuimige zee van wezenlyke en gewaande verdrietelykheden en misnoegens in eene veilige haven van bedaarde gemoedsrust en stille tevredenheid behouden doet aanlanden.

Ik zeide zoo even: het grootste, het eenigst waare geluk des menschen is: beminnen, en bemind te worden. - Wel nu? Waar kan de mensch beiden met meerder zuiverheid, meerder warmte vinden, dan onder zyn eigen dak? - De liefde des mans jegens zyne vrouw, der ouders jegens hunne kinderen, en weder omgekeerd, heeft iets zoo aantrekkelyks, zoo bekoorlyks, dat de koelbloedigste zoodanige tooneelen niet ongeroerd kan aanschouwen.

Wat is ook de man, die op Gods wyden aardbodem geheel alleen en op zich zelven slaat? Hoe levenloos is niet de gantsche schepping rondom hem! Met wien zal hy zyn gevoel deelen? Wie zal zyne aandoeningen zoo regt hartelyk met hem willen deelen? Zal hy, die slegts luisterde naar de uitgalming zyner vreugde, ook een open oor hebben voor zyne klagten? - Zal hy dit alles echter niet vinden in den schoot eener getrouwe gade, die hy bemint, en die hem weder mint? Zal hy niet in elk tydvak zyns levens zyn hart voor haar kunnen uitstorten, en eene warme deelneemster in alles, wat hem bejegene, in haar aantreffen? - 'Er is geen lyden zoo hard, dat op deeze wyze niet te verdraagen ware; geene vreugde zoo groot, die niet dubbeld te gevoelen zou zyn.

De zagtaartige vrouw weet het harde, het onbuigzame des mannelyken characters te verzagten, te beschaaven; even gelyk haare natuurlyke zwakte door hem verminderd, haar verstand opgeklaard wordt. De liefde maakt de vrouw tot eene heldin; den man maakt zy zagt. Het zou my niet aan stoffe ontbreeken, wanneer ik eene lange verhandeling over de vrouwelyke heldhaftigheid schryven wilde; de geschiedenis biedt ons daartoe eene menigte van daadzaken aan; doch het is tot myn tegenwoordig oogmerk niet noodzakelyk; ook komen de gevallen, waarin vrouwlyke heldhaftigheid vereischt wordt, niet zoo menigwerf voor; maar de zagte, lydzame verknogtheid van de vrouw, maakt den man gelukkig, - Hoe geheel moet zyne ziel niet gehegt zyn aan die vrouw, die zyne luimen weet te verdragen, zynen toorn te verzagten, zyne drift te matigen; die hem met eene zagte, liefderyke

[p. 367]

hand het voorhoofd droogt, wanneer hy in het zweet zyns aanschyns voor haar geärbeid heeft! hoe ligt moet hem niet elke arbeid worden, als hy bedenkt, dat ze niet slegts voor zich zelven, maar ook voor zyne wederhelft, voor zyne getrouwste vriendin, zyne verzorgster, zyne troosteres - voor de moeder, de opvoedster zyner kinderen geschiedt!

En nogthans kan de man, indien hy van veele groote genoegens in dit leven afstand wil doen, zonder byzonder groote ongemakken alleen en op zich zelven staan - Maar de vrouw, de zwakkere, zagtere, fyner bewerktuigde vrouw, wie de natuur tot huwelyks-liefde bestemde, en die voor gezellige huisselyke genoegens geschaapen is - hoe verdrietig en walgelyk zelfs zal voor haar de waereld worden, wanneer haare schoonheid en aantrekkelykheden hebben uitgebloeid, en de schaare van vleijers, die haar tot hiertoe altoos omringden, tot op den laatsten toe vervloogen is! Het vrolyke, schertzende meisje wordt knorrig, zwaarmoedig, met de waereld en zich zelve te onvreden - haar gantsche character verandert - zy wordt dweepagtig, zucht over de vermaken der jeugd, welke zy in haar hart om dezelven benydt. - En wie zal voor het ouderlooze meisje zorgen? wie haar raaden, haar behoeden voor misstappen? - wie zal de dunne wynrank stutten, indien deeze geen' vriendschappelyken olm heeft, waarom zy zich slingeren kan?

Het is niet goed, dat de mensch alleen zy, leert ons het Heiligste Boek: en hoezeer is dit ook niet door de natuur in ons hart geschreeven! Hoezeer heeft zy in den aanleg onzer neigingen daarvoor niet gezorgd! Zy heeft den ouderen de vuurigste liefde tot hunne kinderen in het hart geplant; doch deeze liefde werkt niet in zoo sterken graad terug - maar wordt het kind zelf eens vader of moeder, dan erkent het, wat ouderlyke liefde zy, om zyne kinderen weder even zoo vuurig, even zoo hartelyk, ja met opoffering van zich zelven, te beminnen.

Ook maaken de jaren en het geslacht een groot onderscheid in den graad der kinderlyke liefde. - Zoolang de jongen en het meisje nog geheelenal kinderen zyn, zyn zy slegts aan hunne ouders alleen gehegt - zy doen hun best, om alleen van hun gepreezen, van hun niet gelaakt te worden. Deezen zyn het middenpunt, waaruit alle hunne denkbeelden ontspruiten, en waarin ze zich weder vereenigen.

Spoedig, echter, merkt men het onderscheid des geslachts. Het opschietend knaapje kan zich reeds met minder moeite van zyne ouders verwyderen; kan buiten's huis genoegens vinden, die hy tot zynent te vergeefs zoekt. Heeft hy eindelyk de jongelingsjaren bereikt, zo heeft hy meer eerbied dan

[p. 368]

liefde voor hen; zyne liefde begint op erkentelykheid, op dankbaarheid te steunen; zy spruit alsdan reeds meer uit het verstand, dan uit het hart. Hy zal nooit ophouden, zorg voor hen te dragen; hy zal alles aanwenden, om hen werkdadige hulp te verschaffen, en door zyne jeugdige krachten datgeen te vervullen, waarin de zwakkere vader in gebreke blyft: doch hy doet dit alles, zonder juist de behoefte te gevoelen, van in hunne tegenwoordigheid te leven. - Echter blyft de ouderlyke grond hem heilig. De vaderlandsche lugt, al woont hy ook in de koude en ruwe lugtstreek van Nova Zembla, is hem aangenamer en verkwikkender, dan de schoonste landstreek in Italie. Aan zyn vaderland heeft hy zyne eerste opvoeding te danken; daaraan wydt hy ook het liefst zyne krachten.

Geheel anders is het gelegen met het meisje. - Zy is met nog meer liefde, met nog meer verkleefdheid aan haare ouders gehegt; maar zy verlaat ook ligter ouders, speelmakkers, vaderland, om den echtgenoot te volgen, waarheen hy haar ook voeren mag, - om aan de zyde haars mans, in den kring haarer kinderen, te gevoelen, wat liefde zy. Zy verkoelt in eenen hoogen graad jegens al het teruggelatene, om alle liefde voor man en kinderen onverdeeld in haar hart te vereenigen.

Wat kan ook aanlokkelyker en treffender zyn, dan zyne kinderen rondom zich te hebben, die de onschuld der eerste tyden door hunne naïve invallen en bedryven weder terug roepen; wanneer wy onder ons opzicht hunne krachten zien toeneemen, hunnen geest beschaaven, hun hart veredelen! Zy zyn het, in welken wy nog voortleeven, wanneer wy niet meer zyn; voor hen spannen wy onze krachten in; door hen hoopen wy rust en gemak te vinden, als de ouderdom ons vuur verdoofd, onze armen tot verderen arbeid krachteloos gemaakt heeft. Hoe zoet klinkt de naam van vader en moeder in de ooren! - welke vreugde, wanneer gy uit hunne, oppervlakkig niets betekenende, spelen reeds hun toekomstig character ontcyfferen kunt; als gy in het, voor de kleeding van haare pop bezig zynde, meisje de zagte huisvrouw, in den wilden jongen, die zyn houten paard slaat, omdat het niet met hem voortspringt, den driftigen, werkzamen man ontdekt! - als zy onderling om uwe liefkoozingen wedyveren; als zy hunne kunstelooze kunstenaryen vertoonen, uwen byval meer trachten te verdienen dan zy gelooven te kunnen doen, en dan de een voor den ander op uwen schoot dringen wil, om u te streelen en te kusschen! - hoe by 't geringste toeval, 't welk u bejegent, alles met u lydt - uwe vrouw u oppast, uwe geneezing, als 't ware, uit uwe oogen leezen wil, den Hemel beevende om

[p. 369]

uw behoud smeekt, en de kleinen in de onschuld hunnes harten hunne handjes vouwen, en het gebed der moeder naa-stamelen! - ô! Het is boven alle beschryving, zich zoo bemind te zien, en zoo te beminnen!

Dan, wanneer uw veelbeloovende zoon, naa jaren-lange afweezenheid, als steun uwes ouderdoms terug keert - zich in uwe, in uwer vrouwe armen werpt - niets zeggen kan, en gy even min één woord uiten kunt van vreugde, tot dat het overstelpte hart zich in traanen kan ontlasten - dan koome de huwelyks-hater, en zegge, of hy ooit, zelfs de schaduw van zulk een genoegen, genooten heeft - roep alsdan de tandelooze oude juffer, die, uit coquetterie of andere onwaardige beginzelen, in haare jeugd het huwelyk versmaadde, en thans de fyne speelt; en haar gloeijend gezicht en de bytende rouw in haar oog zullen u zeggen, dat zy gevoelt, dat alléén Huisselyk Geluk waare, echte gelukzaligheid in dit aardsche leven zy!