|
| |
Byzonderheden, ontleend uit mejuffrouw Guthrie's Tour through the Taurida, or Crimea, the Ancient Kingdom of Bosphorus.
De heilige rondendans. - anecdote van eene Grieksche dame.
Wy bezogten deezen morgen eene Tartaarsche Mosqué (in de taal des Lands Metcher geheeten); dezelve hadt niets byzonder merkwaardigs, noch in grootte, noch in fraaiheid; doch het geen onze teleurstelling ten vollen vergoedde, was eene soort van Heiligen Rondendans, bestaande uit ronddraaijende Geestdryvers, die in een kring rondzweefden, meer gelykende na vereerders van bacchus, dan na Belyders van mahometh, die zeker het gebruik des Wyns verboodt, maar vergat, desgelyks dat van Opium te verbieden, het bedervendst en dronkenmaakendst van beiden. Ik geloof vast, dat, onder den invloed van dit bedwelmend vogt, deeze Tartaarsche Groep die beweegingen maakte. Mahometh verzuimde desgelyks, sterke Dranken te verbieden: zo dat de Turken, Tartaa- | |
| |
ren, enz. geen zwaarigheid maaken, Brandewyn te drinken; het is, zeggen zy, geen Wyn.
Een oude Dervis draaide als een tol rond in het midden van deezen kring, zingende al den tyd, nevens den heiligen ommekring, den verstandigen grondregel uit den Koran: ‘Dit leeven is kort en onzeker; maar 't is hier (wyzende op den grond) dat wy ons verblyf zullen moeten neemen.’ - Eene waarheid, die zeker een min belachlyke wyze van aankundiging verdient.
Het middenpunt van deezen kring is steeds een plaats van eer, doch ook tevens van gevaar; dewyl de eerwaardige Vader, die hetzelve beslaat uit hoofde van zyne jaaren en wysheid, met ronddraaijen volhoudt, tot in 't einde zyn hoofd begint te draaijen; indien hy op de plaats niet dood blyft, gelyk zomtyds het geval is; wanneer hy een Martelaar of Heilige der Mahometaansche Kerk wordt, en het voorwerp van benyding zyner Sterkhoofdiger mededanssers.
By dit voorbeeld van Tartaarsche kleinverstandig- of liever dwaasheid, is het regtmaatig, dat ik een ander voege, 't geen meerder eers aan hunne menschlievende aandoeningen geeft; schoon ik vermoede, dat mahometh even zeer op beiden invloed hebbe. Eene zeer bevallige Grieksche Dame, oorspronglyk uit Constantinopole afkomstig, schoon tegenwoordig de Gravin van W -, Egtgenoote eens Russischen Generaals, bevondt zich onlangs te Upatoria, op een Reisje gelyk het onze; de Tartaaren waren dermaate ingenomen met de schoonheid van haar Persoon, en met haare gesprekken in de Turksche taal, dat zy, onkundig van haaren rang en staat, in het denkbeeld kwamen, dat zy eene schoone Mahometaansche Dogter was, door het regt des Oorlogs in slaverny onder de Christenen gekomen. Zy openden heimlyk eene inschryving, om haare Vryheid te koopen; ja zy booden daadlyk eene geenzins versmaadlyke geldsomme den Russischen Bevelhebber aldaar, ten lospryze, aan. Men heeft my verzekerd, dat een zeer aanzienlyk Tartaar, voor zyn aandeel, duizend Dukaaten inschreef, om de deur van het Paradys weder te openen voor deeze beminnelyke Hourie, waarschynlyk om zich haarer gunste aan te beveelen in eenen anderen Staat. En het zou my niet zeer verwonderen, indien deeze Tartaaren haar daadlyk voor een hooger
| |
| |
weezen, voor eene hemelsche Vrouw namen; zo weinig aardsch hadt zy aan zich!
| |
De geschiedenis van Chagin Girrey, laatste Chan van de Crim.
Chagin girrey, de laatste Chan of Souverain van Crims-Tartarye, hadt, in zyne jeugd, een Gezantschap van den toen regeerenden Chan na het Hof van catharina de II vergezeld. Hy werd door die staatkundige Vorstinne overgehaald, om als Capitein van haare Lyfwagt te Petersburg te blyven; zy rekende het zich ongetwyfeld een geluk, een van de Keizerlyke Ottomannische Familie in haaren dienst te hebben, die, by eenige volgende gelegenheid, haar van nut kon weezen. Het leedt niet lang, of 'er boodt zich eene gunstige gelegenheid aan, om hem voor Rusland by uitstek dienstig te doen zyn; toen, naa den Turkschen Oorlog, met zo veel beleids gevoerd door den Veldmarschalk romanzoff, en geëindigd by den Vrede van Kainardgi, ten Jaare 1774, Crims-Tartarye te ondergebragt door de wapenen der Keizerinne, en de Onafhangelykheid daarvan, als een der voornaamste Artikelen, door den Sultan was erkend. Dit stelde catharina in staat om haar Capitein der Lyfwagt te doen kiezen tot Chan van het Schier-eiland; het regt om een Souverain te kiezen, door het Ottomannische Hof, aan de Tartaaren overgelaaten zynde.
Chagin girrey bekleedde die waardigheid, tot dat Prins potemkin hem wist over te haalen, om, in den Jaare 1783, zyne Oppermagt af te staan aan de Keizerlyke Kroon van Rusland, en na Woronetz te vertrekken, begiftigd met eene Jaarwedde van 100,000 Roubels. Te deezer stede en te Kalouga onthieldt hy zich omtrent twee jaaren lang, wanneer hy, een tegenzin opvattende in een verblyf onder menschen, van hem in Godsdienst, gewoonten en zeden verschillende, catharina verzogt, zyne Bloedverwanten te Constantinopole te mogen gaan zien.
De Keizerin stemde in dit verzoek, en de Chan werd als een Souverain, en een Afstammeling van mahometh, ontvangen door den Bassa van Cotchim, die hem met een aanzienlyk gevolg te gemoete ging. Naa den boord zyns mantels gekuscht te hebben, gaf hy hem
| |
| |
een Brief over van zynen Bloedverwant den Sultan, hem met de vriendlykste bewoordingen uitnoodigende om in de Hoofdstad te komen, met verzekering van zyne gereed- en bereidvaardigheid om een ongelukkigen te ontvangen en te helpen.
Op deeze vleiende uitnoodiging trok chagin girrey na Constantinopole, waar hy, in den aanvange, een zeer gunstig onthaal ontmoette; doch het leedt niet lang, of hy kreeg bevel om zich na het Eiland Rhodes te begeeven. Hy begreep zo duidelyk, dat dit eene soort van ballingschap, en tevens de voorboode van zynen dood was, dat hy de bescherming zogt van den Franschen Consul, die gezegd wordt daadlyk een klein Vaartuig in gereedheid gebragt te hebben tot 's Mans ontkoming. Maar de wind steeds tegen zynde, kwam de Bassa hem opzoeken; en door het onderrigt van een uit 's Chans gevolg, die ter pynbank gebragt werd, ontdekte men, dat hy ergens onder den vloer des Consuls verborgen was.
De Bassa bestrafte den ontdekten, wegens zyn ontvlugten van eenen, door den Sultan gezonden om hem op te wagten en eere aan te doen. Een kop Koffy, hem kort daarnaa aangebooden, maakte een einde aan zyn leeven vol ongelukken. Zyn hoofd werd aan zyn vriendlyken Bloedverwant gezonden, naar den gewoonen styl van Turksche barbaarschheid en despotisme.
De Heer, van wien ik het boven gegeeven Verhaal, zo weinig in Europa bekend, ontving, hadt met chagin girrey zeer gemeenzaam verkeerd, zo lang deeze zich in Woronetz onthieldt, en hem nu en dan in Kalouga bezogt. Deeze schonk my teffens de volgende Anecdotes van 's Chans leevenswyze in eerstgemelde Stad, waar hy gelegenheid hadt, hem meest alle dagen te zien.
De Chan, zeide hy, was een Man van eene goede gestalte, met een allerscherpstziend oog; hy bezat een schoon verstand, en 't zelve was niet weinig geoefend, het land zyner afkomst in aanmerking genomen zynde. Zyn gelaat was zeer bleek, en droeg de duidelykste kenmerken, dat inwendig leed zynen boezem knaagde: een vermoeden, niet weinig versterkt door zyn gewaad, daar hy, naa zynen gedaanen afstand, steeds in 't zwart ging; steeds droeg hy een zwarten zyden halsdoek op 't hoofd, te wederzyde onder de kin vastgeknoopt, en
| |
| |
over zynen tulband getrokken. Zyne angstvalligheid ontdekte men, door de kleine kringen op zyn hemd, veroorzaakt door een gemaliden kolder, dien hy onder zyne kleederen droeg, waarschynlyk om daardoor af te keeren een onverwagten slag, dien eenig geestdryvend Mahometaan hem mogt zoeken toe te brengen: omtrent tweehonderd Mahometaanen hadt hy op deeze plaats zyner afzondering in zyn gevolg; zy maakten eene kleine hofhouding uit.
Hoe zeer hy zich dus tegen heimlyk hem misschien gelegde laagen zogt te beveiligen, was hy een man van grooten moed in het veld, en in alle hachlyke omstandigheden. Hiervan gaf hy een zonderling blyk, toen hy zich eens genoodzaakt vondt eene schuilplaats te zoeken onder de Russische Troepen, ter gelegenheid van eenen opstand zyner onderdaanen, door de Turksche party tegen hem verwekt, staande den korten tyd zyner regeeringe. De Opstandelingen tegen zyne verdeedigers aanrukkende met een leger, niet minder dan 30,000 man sterk, trok de Chan, in den nagt, stil uit het klein Russisch Leger, om, indien het mogelyk ware, de bloedstorting van den volgenden dag te voorkomen; hy reedt rechtstreeks in 't midden zyner tegen hem opgestaane Onderdaanen, alleen, ongewapend, vroeg na de oorzaak huns misnoegens, en waarmede zy hem beschuldigden. Deeze stoute maatregel verbaasde en ontkragtte de vyandlyke bende zodanig, dat de Soldaaten betuigden, geen persoonlyke vyandschap tegen hunnen Chan te hebben; doch dat zy herwaards geleid waren door eenige Mursas of Opperhoofden, zonder te weeten wie. - Hierop beval chagin girrey, dat de Mursas voor hem zouden gebragt worden, om hunne bezwaaren in te brengen; dan zy, even zeer versteld als de hun gevolgde manschap, konden niets, het geen iets in 't minst betekende, aanvoeren. Hy gaf daarop den Soldaaten onmiddelyk bevel om die Verraaders op te hangen; het werd op 't oogenblik volvoerd. Onverwyld reedt hy alleen na het Russisch Leger terug, 't welk wegens zyne afweezigheid zeer ongerust was.
Niets kon eenvoudiger weezen dan zyne leevenswyze. Nooit hadt hy meer dan ééne schotel op tafel, bestaande altoos uit gekookte ryst en schaapenvleesch, op de Tartaarsche wyze toegemaakt; zyn drank was wa- | |
| |
ter: naa het eeten dronk hy een kleinen kop koffy, en rookte zeldzaam dan wanneer hy alleen was. Zyn voornaame of staatskamer was met blaauw laken behangen, zonder eenig huisraad dan een laage Turksche Sopha, waarop hy zat. 's Nagts stondt 'er een hooge zilveren Kandelaar in 't midden van zyn slaapvertrek op den vloer, met een waschkaars. Doorgaans hadt hy handschoenen aan; daar hy de zonderlinge gewoonte hadt, om een zesponder kanonskogel van de eene hand in de andere te werpen, terwyl hy met iemand sprak.
Het grootste vermaak schiep hy in zyne Havikken en Paarden. Van deezen hadt hy een groot getal uit de Crim medegenomen; doch daar hy het vermaak van de Jagt niet zo goed kon genieten, terwyl hy in de Stad woonde, schonk de Aartsbisschop van Woronetz hem een Landverblyf; - eene beleefdheid, welke hy edelmoedig beloonde, door hem een Kruis, ryklyk met diamanten omzet, te vereeren, in den smaak gemaakt als de Russische Aartsbisschoppen gewoon zyn op de borst te draagen aan een blaauw lint, om den hals hangende. De Chan deedt op dit Landgoed verscheide kleine Chineesche huizen bouwen, waarin hy de daaromstreeks woonende Heeren onthaalde; en hy was zo milddaadig, dat weinigen hem bezogten, zonder by hun vertrek eenig geschenk te ontvangen.
De Heer, die my deeze byzonderheden mededeelde, vertoonde my een gouden geëmailleerde Snuifdoos en een gouden Zakhorlogie, welke chagin hem verzogt hadt steeds te draagen, om telkens, wanneer hy een snuifje nam, of keek hoe laat het was, zyns te gedenken.
Chagin zondt eens een Diamanten-ring, 20,000 roubels waardig, aan een zeer aanzienlyk Minister te Petersburg: doch het Hof belette de overgave, en verzogt den brenger, aan chagin te melden, dat een Geschenk aan een Russisch Minister te geeven onvoegelyk was; schoon de Chan dit geschenk vergezeld hadt doen gaan met een klein geschrift, vermeldende, dat het de gewoonte der Oosterlingen was, kentekens van hoogagting te zenden aan Persoonen, welken men liefde toedroeg. Deezen Ring terug ontvangende met dit berigt, gaf hy alleen ten antwoord, dat de Russen niet in dit denkbeeld stonden, toen hy Ministers hadt. - Catharina zondt hem de Ridderorde van St. Andries, met
| |
| |
een Diamanten Halve-maan daaraan hangende, in stede van het Kruis en den Heilig. Chagin merkte daarop aan, dat, indien 'er de gewoone tekens aan gehangen hadden, zyn Godsdienst hem het draagen daarvan zou verboden hebben, en dat het zonder zulks slegts een stuk Lint was met snuisteryen behangen, 't welk hy weigerde aan te neemen.
(Het Vervolg en Slot hiernaa.)
|
|
Auteursrechtvrij