Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1803

Bekroonde Verhandelingen over het Geloof en de Betrachting, ter bevordering van Tydelyk en Eeuwig Geluk. Uitgegeeven door het Gezelschap: onder de Zinspreuk: Tot vermeerdering van Kunde op Godsdienst gegrond, te Amsteldam. Te Amsteldam, by D. Bouwmeester, 1803. In 8vo. 72 bl.

Een Gezelschap, wiens aanweezen thans voor 't eerst ter onzer kennisse kwam, hebbende tot Secretaris p.a. van der scheer, en ten oogmerke ‘de aankweeking en vermeerdering van Godsdienstige kennis en beöefening, onder den gemeenen Man, of minvermogende Geloofsgenooten van den Gereformeerden Godsdienst,’ zendt hier, uit een ingeleverd twaalftal, twee Verhandelingen in de waereld, de eerste van tjaerd reneman, Hervormd' Leeraar te Hindelopen, de andere van een ongenoemden Schryver, in antwoord op de vraag: Wat moet men gelooven en betrachten, zelfs in eenen Armoedigen toestand, tot zyn tydelyk en eeuwig geluk? Binnen veel enger kring bepaalt zich dus dit Gezelschap dan de Maatschappy Tot Nut van 't Algemeen, die, insgelyks ten beste van den dus genoemden gemeenen Man werkzaam, allen Sektengeest verzaakende, het edel doel beöogt, om in het verstand en hart van leden van alle gezinten, zonder onderscheid, een licht te doen opgaan - doel, voorwaar, edeler, en den belyder van het weldaadig Euangelie waardiger, dan enkel werkzaam te zyn ten nutte van een byzonderen aanhang. Dat reneman deeze bepaaling, om te schryven ten behoeve bepaaldlyk van leden van het Hervormde Kerkgenootschap, getrouw heeft in agt genomen, blykt, wanneer hy, aanwyzende, wat men omtrent zich zelven te gelooven hebbe, schryft: ‘Wy

[p. 636]

moeten van ons zelven gelooven, dat wy zo elendig door de zonde geworden zyn, als God ons in zyn woord beschryft.

En wat zegt God van ons? wy zyn arm, blind en naakt; ontbloot van alle waar geluk en heilgoederen; ontbloot van Gods beeld, gunst en vriendschap; ontbloot van alle waardigheid, om voor God te kunnen bestaan.... Blind zyn wy geworden voor Gods deugden, ons zelven, en den weg der zaligheid, en van deeze blindheid zyn wy onkundig, wy zyn blind voor onze blindheid .... Afkeerig van het goede zyn wy; en ons hart is met eene menigte vooroordeelen bezet tegen Gods deugden, werken, wegen, dienst en volk, door erf- en daadelyke zonden zyn wy verdoemelyk voor den grooten God, en in ons zelven waardig, om voor eeuwig van Gods aangezigt verstooten te worden.’ Nog eenige waarheden, die wy, zegt reneman, moeten gelooven, vermeld hebbende, voegt hy 'er, ten slot, onder andere deeze aanmerking nevens: ‘Als wy zeggen, dat wy deeze waarheden gelooven moeten, dan willen wy daar mede zeggen, dat wy verpligt zyn, om deeze waarheden te gelooven, en geenzins, dat wy uit ons zelven gelooven kunnen. Neen, ontdekkende en verlichtende genade hebben wy daartoe noodig; met dit alles ontslaat ons onvermogen ons geenzins van de verpligting, om deeze waarheden te gelooven; wy moeten ze gelooven, zullen wy ooit gelukkig worden.’ Qui capere potest, capiat! Voor 't overige koomt het ons voor, dat reneman de vraag, immers wat het praktikaale gedeelte aangaat, slegts gedeeltelyk heeft beantwoord. Dezelve begeert een antwoord, wat men zelfs in een Armoedigen toestand te betrachten hebbe? waar door, naar ons begrip, andere, ook aanzienlyke leevensstanden niet worden uitgeslooten; terwyl de Leeraar zich eeniglyk tot de behoeftige klasse bepaalt; welke, intusschen, hier eenige onderrichtingen worden voorgedraagen, die, met den geest der onderscheidinge wordende opgevat, met nut kunnen gevolgd worden.

Beter doel dunkt ons de Schryver der tweede Verhandelinge te hebben getroffen, die, hoewel aan het Kerkgenootschap, voor 't welk hy schryft, insgelyks getrouw, door klaarheid en gemaatigdheid in de uit-

[p. 637]

drukkingen boven zynen bekroonden mededinger zich aanpryst, en daarenboven den geest der Vraage, althans zoo als zy naar de letter luidt, beter heeft gevat. Eerst in 't algemeen gesproken hebbende, daalt hy vervolgens tot byzonderheden neder. Zoodat, indien aan ons de uitspraak hadt gestaan, de Eereprys aan den Ongenoemden ware toegedeeld geworden; wien nu slegts de eere van het drukken van zyne Verhandelinge is toegeweezen. Eene aanmerking, met welke dezelve wordt beslooten, willen wy hier afschryven, zynde het resultaat van voorafgaande redeneeringen. ‘Wanneer men alles wel ter harte neemt, zal men genoegzaam zien, dat de bedeelingen van gelukkige of ongelukkige lotgevallen zoo ongelyk niet zyn, maar dat de Godlyke Voorzienigheid, die over alles gaat, met betrekking tot het tydlyk en eeuwig geluk, in gelyke voorrechten doet deelen, wanneer men getrouw aan het doel zyner bestemming tracht te beändwoorden: want het geluk of ongeluk is aan de aardsche goederen niet verbonden.’