Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1803

Beknopt Dag-journaal van een verblyf van agt weeken in het Keizerryk van Marocco, en Landreize naar Mecquinez, gedaan in den Jaare 1788, by gelegenheid eener Hollandsche Ambassade, door den Heer H. Haringman, voormaals Lieutenant by de Cavallerie in dienst deezer Republiek. In den Haag, by de Wed. J. de Groot en Zoonen, 1803. In gr. 8vo. 111 bl.

Gezantschaps-reizen zyn zints eenigen tyd aan de orde van den dag by ons geweest: men heeft niet vertraagd, Vertaalingen van vreemde te geeven, en is 'er nog mede onledig. Veel ophelderings zyn wy 'er aan verschuldigd. Wy leezen ze met genoegen, en zy schynen onzen Vaderlanderen te gevallen.

De Gezantschap-reize, welke hier voor ons ligt, is geene Vertaaling, maar het werk eens Landgenoots. De jaartekening op den tytel wyst uit, dat ze niet op nieuwheid, als onlangs gedaan, kan boogen. Dan wat zegt de Schryver. ‘Het is niet om den naam van auteur, waarachtig niet, onze Republiek is genoeg met schriften van allerlei aart overstroomd, en ook by al de menigte van die, welke den leezer een naauwkeurig denkbeeld van Barbaryen en zyne bewoonders zullen verschaffen. Ik bekenne alzo zeer gaarne, dat het geene nieuwe stoffe is, die ik hier de stoutheid hebbe om in het publiek te laaten verschynen. Geenzins.’ - Wat bewoog dan den Heer haringman, om van het Casteel 't Weerd, in de Westphaalsche Kreitz, dit Stukje ter Bataafsche Wereld in te

[p. 521]

zenden? - ‘Verscheide gegronde redenen, als ook de gestadige aanmoediging van veelen, die deeze reis mede gedaan hebben, en die bewust waren, dat ik toen van alles aantekening hield, hebben my eindelyk, hoe ongaarne ik zulks ook deed, hier toe genoodzaakt.’

Van den aart zyns geschryfs verklaart hy zelve: ‘Het is geen doordringende noch vloeiende styl, die ik getracht heb in dit werkje te doen voorkomen, eenvoudig heb ik my aan myne aantekeningen, die ik ter dier tyd in het Ryk van Marocco gedaan heb, gehouden, en immer zo veel mogelyk getracht het onnoodige te vermyden, het geen niet volstrekt in betrekking met deeze Reize stondt, of over dezelve meer opklaaring verspreidde.’

Door deeze opgave, wegens de aanleiding tot en den aart van dit Werkje, met de eigene woorden des ongeoefenden en even aankomenden Schryvers, hebben wy onze Leezers onder 't oog gebragt, wat zy 'er in te wagten hebben. Te raaden ware het hem geweest, zyn Geschrift aan eenen taalkundigen Vriend, ter beschaavinge, gegeeven te hebben: want men wordt, ten deezen opzigte, langs hoe meer aan kieschheid gewoon.

Wat de Reis zelve aanbelangt, deeze kan eenige uuren een niet geheel onnut tydverdryf verschaffen. Vry onderhoudend is dezelve opgesteld. De Reis na Mecquinez, om by den Keizer een Bezoek af te leggen, maakt verre het byzonderste en gewigtigste gedeelte uit, en doet ons de Landsgesteltenis en Zeden kennen van het doorreisde en door Europeaanen schaars bezogte oord, in 't welk het reizen vreemd en moeilyk viel, doch ook door aangenaam- en zonderlingheden werd afgewisseld; de ontmoetingen by de Berg-arabieren mogen hier van ten voorbeelde strekken: dorre brandheete plaatzen werden afgewisseld door de vrugtbaarste en schoonste, die eene dubbele verkwikking gaven.

‘Waren,’ schryft hy ten dien opzigte, ‘de Inwoonders vlytiger, of was hun geest niet geheel uitgedoofd, en hun alle moed ontnomen, door de willekeurige en despotieke onderdrukkingen van den Keizer en zyne Ryksgrooten: was dit land, met een woord, door een verstandigen Monarch of door eene macht beheerscht, die zich niet tot eene wet maakte, het arm volk tot deszelfs bloed uit te zuigen, en onder de grootste verdrukking en bygeloof te doen smachten: zo was het

[p. 522]

gantsche Ryk van Marocco, binnen korte jaaren, het vruchtbaarste land van den geheelen aardbodem, en kon, behalven deszelfs eigen bewoonders, misschien nog een groot gedeelte van Europa met wyn, koorn en vruchten voorzien. - Op de meeste plaatzen ligt het land woest en onbebouwd: zomwylen kan men, in eenige districten, mylen ver doorreizen, zonder iets dan eene steenagtige en dorre aarde, zonder eenig bouwland of geboomte, gewaar te worden. De steden in tegendeel zyn met het schoonste koornland omgeeven, en liggen immer te midden in de verrukkelykste bosschen van olyfvyge- en granaat-appelboomen, waar de druiven genoegzaam van zelve in het wild tegen opwassen; en ik ben stellig verzekerd, dat 'er byna geene bekende vruchten zich op den ganschen aardbodem bevinden, die hier niet heerlyk zouden gedeijen, wanneer men een welbemest stuk lands, in handen van een Europeaanschen tuinman, of deskundigen overliet, om te bewerken.’ - Hier van droeg de plaats, waar zy, volgens het gebruik daar te lande, moesten toeven, eer zy in 's Keizers verblyfstad toegelaaten werden, een voldingend getuigenis.

De intocht in Mecquinez, de staatlykheden, de huisvesting en de ontmoetingen laaten zich met verwondering en genoegen leezen: de kleinigheden zelfs zyn hier niet af te keuren. De bezogte ommestreeken leveren veele byzonderheden op, die men schaars by anderen aantreft. Men ontmoet zo wel eens stoffe om te lachen als om zich te bedroeven; by voorbeeld, op de lyst der Geschenken, die de Keizer van den Staat hadt gevraagd, ‘stondt onder anderen een vriesche klok aangetekend, dewelke de Sultan verzogt, om in zyn Serail te kunnen plaatzen, ten einde zyne vrouwen op een bepaalden tyd te wekken: deeze klok moest een wekker en een koekkoek hebben; en men moest trachten hem zulk eene te bezorgen, die alle de koekkoeken der andere klokken in geraas verre overtrof.’ Een keurige smaak, zeker!

De Jooden zyn hier te lande in de uiterste veragting, en worden, naar 's Schryvers verhaal, te Marocco tot een werk gebruikt, welks berigt ons doet beeven: te weeten, de Keizer heeft te dier Stede een Leeuwenkuil, in welke ook panthers, tygers en ander gedierte zich bevinden; ‘ééns in 't jaar moet die kuil, die

[p. 523]

onder de aarde, doch van boven gedeeltlyk open, en met een ronde muur omgeeven is, gereinigd en schoongemaakt worden, en tot dit zo gevaarlyk werk neemt men gewoonlyk Jooden, die men een touw om het midden bindt, en op die wyze van de muur af naar beneden laat zakken. Intusschen beyveren zich de vrienden en bloedverwanten van die ongelukkigen, met het na beneden werpen van schaapen, hoenderen, enz. om de wilde dieren iets te doen te geeven en van de Jooden af te houden, die intusschen, zo schielyk als mogelyk is, met groote beezems, zo veel als hun de tyd toelaat, de kuil zuiveren, het welk echter zelden geschiedt, zonder dat 'er een van allen verscheurd wordt.’