Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1803

Natuurlyke Historie van den St. Pieters Berg by Maastricht. Door B. Faujas Saint Fond. Uit het Fransch, door J.D. Pasteur, 1ste Stuk. Te Amsterdam, by J. Allart. In gr. 8vo. 194 bl.

Schoon het voorlang een bekende zaak was, dat 'er in den St. Pieters Berg, by Maastricht, zeer aanmerkelyke overblyfzelen van Dieren te vinden waren, en ook zommige daarvan, meer of min naauwkeurig, waren beschreeven, kwam toch niemand, vóór den Heer faujas saint fond, op het denkbeeld, om van dien bezienswaardigen Berg eene uitvoerige beschryving te geeven. Op eene aanpryzende Voorreden des Vertaalers, die het Werk verrykt heeft met een platten grond der voornaamste gangen van deezen uitgeholden Berg, volgt de Inleiding des Schryvers, behelzende eene aanpryzing van de aangenaamheid en het nut der Natuurlyke Historie; waarna hy overgaat tot het volvoeren zy-

[p. 380]

ner taak, die hy in dit eerste Stuk tot op de helft brengt.

Het geheele Werk is, zo verre het tot hiertoe het licht ziet, geschreeven by wege van uitlegging over veertien Plaaten, wier meeste min of meer aanmerkelyke overblyfzels van dierlyke gebeenten vertoonen. Het aanmerkelykst van allen is de Kop van een Krokodil, in Pl. IV afgebeeld, wiens zonderlinge geschiedenis wy hier, tot een staaltje van het geheel, zullen afschryven.

‘Het was in eene van de galeryen van den St. Pieters Berg, omtrent op den afstand van vyfhonderd schreden van den grooten ingang, dat werklieden, die, in het jaar 1770, bezig waren, 'er steenen uit te haalen, op zes voeten hoogte in de groeve, het overschot ontdekten van den kop van een groot Dier, binnen in den steenklomp zittende, dat hun zeer merkwaardig voorkwam.

Zy scheidden uit met werken, om den Geneesheer hoffman, die, zedert langen tyd, eene verzameling maakte van alle gegraaven voorwerpen van den berg, van deeze ontdekking kennis te geeven. - Dat voorwerp, het aanmerkelykst, dat men tot heden gevonden had, gaf den goeden hoffman zeer veel genoegen. Alle mogelyke voorzorgen wierden genomen, om 'er deezen kop ongeschonden uit te krygen, en, alzo de steen zeer zagt is, gelukte dit niet, dan door zeer veel zorgvuldigheid te gebruiken. -

Maar deeze fraaije verovering in de Natuurlyke Historie, die hem zo veel blydschap gebaard had, moest weldra een voorwerp van veel verdriet voor hem worden. - Een der Kanunniken van de Stad was eigenaar van de oppervlakte van den grond, onder welken de steengroeve lag, waarin de Krokodil ontdekt was. Die Geestelyke, schoon weinig smaak in de Natuurlyke Historie hebbende, bedagt, op grond van eene leenwet, het recht van eigendom te beweeren, op een voorwerp, dat hem voorzeker met geen het minste recht toekwam, en dat niet kon vergeleeken worden met een schat, noch met een goud- of zilvermyn; maar de groote naam, welken dat schoon stuk verkreeg, zette het waarde by, en dat woord verleidde den Kanunnik. Hoffman verdedigde zyn

[p. 381]

recht moedig: de zaak wierd ernstig; het Kapittel kwam tusschen beiden; deszelfs crediet bekwam de overhand, en de arme hoffman verloor zyn Krokodil, en betaalde de kosten.

- De Kanunnik godin - wierd dan gelukkig en vreedzaam bezitter van dit stuk, eenig in zyne zoort. Hy plaatste het, als een reliquie, in eene groote glazen kas, en zettede het in een klein lusthuis, dat hy aan den voet van den St. Pieters Berg bezat. De nieuwsgierige en vreemdelingen wierden toegelaaten, om het te zien; doch alzo de Kanunnik, zyn procedeergeest daargelaaten, een zeer goede likkebroer was, wierd de Krokodil meer dan eens getuige van de glaasjens, die 'er ter zyner eere gedronken wierden, als men hem kwam bezichtigen; in dat stuk was de Kanunnik mild, en schonk zyn besten Rhynschen wyn in volle ruimte.

De Gerechtigheid, schoon traag, komt eindelyk, met den tyd; het was den Krokodil beschooren, nog eens van plaats te veranderen, en weldra ook van meester. De troepen van de Fransche Republiek, in 't jaar 1794, de Oostenrykers terug gedreeven, en het beleg voor Maastricht geslaagen hebbende, wierd het Fort van St. Pieter gebombardeerd. Het lusthuis van den Kanunnik stond naby het Fort, en de Generaal, onderricht zynde, dat de kop van den Krokodil 'er in was, gaf den Kanonniers terstond bevel, dit huis te spaaren. Maar de Kanunnik, niet minder voorzichtig, en het ontzag der Republikeinen voor zyn huis vermoedende, deed zyn Krokodil in den nacht verhuizen, en in de Stad op eene veilige plaats brengen. Alles ging wel, tot dat de Stad, zich niet meer kunnende verdeedigen, gedwongen was, te capituleeren. Maar zo dra de Franschen bezit van de Stad namen, wierd 'er, door den Volksvertegenwoordiger freicine, aan den geenen, die den Krokodil ontdekken zouden, eene belooning van zeshonderd vlessen uitmuntenden wyn toegezegd, mits het stuk voor alle beschadiging beveiligd wierde, en in een goeden staat aankwame.

Deeze belofte had de gewenschte uitwerking. Des anderen daags bragten twaalf Granadiers den Krokodil in het huis van den Volksvertegenwoordiger, en niet alleen wierd de belooning gegeeven, maar men

[p. 382]

was billyker, omtrent den Kanunnik, dan hy zelf jegens hoffman geweest was. Want vooreerst verschoonde men hem van de oorlogslast, die zyne medebroeders, de andere Kanunniken, genoodzaakt waren te betaalen; en men kwam daarenboven overeen, dat dit schoon stuk van Natuurlyke Historie, bestemd om naar Parys gezonden te worden, aldaar door geleerden gewaardeerd, en de waarde aan den eigenaar zou betaald worden.’ -

De overblyfzelen der Dieren, welke in den St. Pieters Berg worden gevonden, schynen aldaar op eens, door eene geweldige algemeene omkeering in de Natuur, by elkander gebragt te zyn; waarvan onder anderen Pl. XIV getuigt, op welke een steen wordt vertoond, waarin gevonden worden, een stuk van een hoorn uit het Elandsgeslagt, een rib uit een mogelyk gelykzoortig Landdier, twee beentjes van Krokodillen, en een Schelpje. Zo dat hier by elkanderen gebragt zyn de overblyfzels van een Landdier, een tweeslagtig Dier, en van een Zeedier.

Schoon onze Schryver de algemeen erkende waarheid bevestige, dat 'er, onder deeze aloude overblyfzelen, en getuigenissen van de voormaalige omkeeringen der Natuure, nooit eenig blyk van eenig menschelyk gebeente gevonden is, stemt hy echter geenzins met hun in gedagten overeen, die gelooven, dat alle, of ten minsten de meeste voorkomende overblyfzelen van Schelpdieren enz. behooren tot thans niet meer bestaande geslagten. Hy is, daarentegen, van gedagten, dat 'er nog heden meer levende voorwerpen van dien aard bestaan, dan men tot hier toe weet. Zelfs eindigt hy dit eerste Stuk met de beschryving van 41 Schelpzoorten, die, zo wel in de versteeningen, als nog heden levende, in de Zeeën, voorkomen.