Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1803

Nuttige, Leerzaame en Vermaaklyke Verhandelingen, over allerlei Onderwerpen, door een Gezelschap geleerde Mannen, in de Bataafsche Republiek. In den Haag, by de Wed. J. de Groot en Zoonen, 1802. In gr. 8vo. 298 bl.

Wat is de Titel en het Voorbericht van een Boek toch by uitstek nuttig! Wy hadden dit Werkje reeds geheel doorlezen, en zo wy meenden aandachtig genoeg, en waren ook met ons oordeel gereed: ‘Enige jonge lieden van enen zeer goeden aanleg oefenen zich onderling, door het vervaardigen, en daarna in zekere byeenkomst elkanderen voorlezen, van een of ander korter of langer opstel, van allerlei aard; delen enige van deze opstellen nu mede aan het publiek; en wy vonden die allen, hoe zeer verschillende in waarde, van dien aard, dat wy waarlyk hen durven aanmoedigen, om met zodanige oefeningen verder voord te gaan, en vertrouwen, dat zy in rypere jaren, en na het voltrekken hunner studien, veel goeds en nuttigs zullen kunnen leveren aan het publiek: het zyn toch, naar ons oordeel, allen jongelingen van goede hoop. Maar daarom te meer willen wy hen toch onder 't oog brengen, dat niet alles, wat voor hun waarlyk goed, en nieuw en leerzaam is, daarom juist behoeft gedrukt te worden; en wy zouden hen raden, zodanige verhandelingen, eer men die ter persse overgaf, te laten toetsen door een of ander kundig man, die niet alleen het ware en goede, maar alleen het enigzins nieuwe en voor het publiek byzonder

[p. 137]

leerzame, voor den druk schikte. Ware dit nu geschied, dan zou misschien deze bundel alleen enige kortere opstellen, en de drie wel niets nieuws behelzende, maar toch zeer wel gestelde voorlezingen over de Batavieren, bevatten. Misschien ware het ook niet kwaad, dat zy zich van tyd tot tyd door zodanig iemand het onderwerp voor hunne verhandelingen lieten uitkiezen; en het kwam ons toch wat minder doelmatig voor, dat wy hier zo vele opstellen over de drift tot voordteling, het huwlyk, den ongehuwden staat, de zwangerheid der vrouwen, de toevallen der zwangerheid, de verlossing der vrouwen, over de kraamvrouwen enz. vonden (echter niets hoegenaamd dat voor de goede zeden enigzins hinderlyk is); dan wy schryven de keus van deze onderwerpen daar aan toe, dat zich waarschynlyk de meeste dezer jonge lieden in de Geneeskunde zullen oefenen. Maar vooral zouden wy hun raden, wat minder op eens af te doen: twaalf voorlezingen over verschillende onderwerpen! dit is toch waarlyk te veel voor éne enkele byeenkomst, al werdt dezelve ook tot na middernacht gerekt. En intusschen vinden wy hier voor slechts vier byeenkomsten meer dan vyftig de zodanigen. Beter ware het, éne goede, voor iederen avond, tot een onderwerp te nemen van een vriendlyk beöordelend gesprek.’ - Nagenoeg op deze wyze wilden wy dit Werkje aankondigen. Dan hoe schrikten wy by het afschryven van den Titel, toen het ons voor 't eerst recht in 't oog viel, dat een gansch Gezelschap geleerde mannen deze Verhandelingen in het licht gaf! Daarop lazen wy het Voorbericht, en vonden daar: dat in dit Gezelschap verscheidene in de fraaije Letteren of nuttige Kunsten dooroefende Mannen gevonden worden; en dat wy nog niet eens hier alles ontfangen, wat door deze geleerde en schrandere Vernuften in die byeenkomsten van hun Leesgezelschap, na de gewoone huishoudelyke verrigtingen, geleverd werd, maar dat alle die stukken gesteld zyn in handen van ene uit en door de gezamentlyke Leden verkorene Commissie, die derzelver waardy onpartydig onderzogt; de min belangryken van de goeden en uitmuntenden schiftede; beschaafde, verbeterde en verfraaide, waar zy het noodig oordeelde; en dezelve aldus in een geschikte orde bragt, om het leezend Publiek, met gewenscht gevolg, te kunnen worden aangebooden.

Na zodanig ene Recensie in het Voorbericht zal ieder woord van ons wel overtollig zyn; maar een enkel staal der diepe geleerdheid en nieuwe schrandere opmerkingen van deze zo nederige Geleerden zyn wy aan onze Lezers toch schuldig; het stukje, over de kraamvrouwen, ligt juist voor ons open: ‘Men wachte zich zorgvuldig om de kraamvrouw op eenigerlei wyze te vervaaren; te beängstigen; of te

[p. 138]

doen schrikken; of boos te maken. - De kraamzuivering moet haar behoorlyken tyd hebben; enz. Hierin al te los te werk te gaan is een misslag, die ten duursten betaald wordt, enz. Door zulke kleinigheeden in acht te neemen, kan men dikwils het leeven eener waardige moeder, eener nuttige burgeres behouden.’ -

Wy voegen 'er niets meer by, dan alleen, dat het ons niet zou verwonderen, dat een groot deel dezer Verhandelingen door deze doorgeleerde Mannen, in hunne geleerde byeenkomsten, geëxtemporiseerd was!