Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1803

Godsdienstige Gesprekken over onderscheiden zaken, welke betrekking hebben tot de Leer van den Geopenbaarden Godsdienst en der Menschen gemoedelyke verkeering omtrent dezelve. Te Amsterdam, by A.B. Saakes, 1802, In gr. 8vo. 256 bl.

De Schryver van deze Godsdienstige Gesprekken is het, over deze en geene leerbegrippen, niet eens met veele aankleevers van het Gereformeerd Kerkgenootschap, waarby hy t'huis hoort. Hy meent de voornaamste plaatzen der H. Schrift, waaruit men, zynes oordeels, doorgaands verkeerde denkbeelden, omtrent de Leer der Verkiezing, Voldoening van Jesus, de Werking van den H. Geest, de Bekeeringwyze, enz. afleidt, anders te moeten verstaan, en wenschte wel iets toe te brengen, ter opruiming en wegneeming van zoo veele misvattingen, welke duizend zielen, tot op een doodbed toe, met allerlei vooroordeelen en slingeringen vervullen, en afhouden van het dankbaar geloof en de betrachting dier zaaken, welke haar troost in leeven en sterven verschaffen moeten. Daartoe zyn deze Gesprekken ingericht. Hy verdedigt daarin het zoogenaamde Nieuwe Licht, waardoor hy evenwel geenzins wil verstaan hebben die nieuwe leerwyze, wier voorstanders men Neologen, nieuwe Hervormers, ook wel Verlichters en Illuminaten gewoon is te noemen. Neen! daarvan is hy ten sterksten afkeerig, maar houdt het met die Hervormden, welke leeren, dat Christus, en de verzoening, door Hem te wege gebragt, ruim en welmeenend aan alle menschen, die onder het Euangelie leeven, en aan elk, hoofd voor hoofd, wordt aangeboden, zoo dat 'er niemand uitgesloten wordt, en elk in de mogelykheid is, om te kunnen zalig worden; dat

[p. 58]

de mensch maar gelooven moet aan Jesus, en dat hy dan de zaligheid zal deelachtig zyn; dat alle menschen, die gedoopt zyn, de waarheid van den Christelyken Godsdienst belyden, en onërgerlyk leeven, het Avondmaal mogen houden, ja 'er toe verplicht zyn; dat zy allen God, als hun Vader, aanspreeken mogen, en wat dies meer is. Dit oordeelt hy Bybelsche Leer te zyn; terwyl hy zich, met veel yver, verzet tegen hun, die beweeren, dat Christus en zyn heil, door het Euangelie, alleen wordt aangeboden aan de genen, die onder het zegel der verkiezing zyn, omdat Christus maar alleen voor de uitverkorenen geleden heeft en gestorven is, zoodat dus alle menschen daarom niet kunnen zalig worden, en dat alleen de wedergeborenen en krachtdadig geroepenen, die de kenmerken der genade bezitten, ten Avondmaal gaan mogen, en dat alleen zulke kinderen van God recht hebben om tot God te zeggen, onze Vader!

De spreekende persoonen zyn Alethophilus, Ouderling eener Landgemeente, die het zoogenaamde Oude Licht, op zyne wyze, voorstaat, en Orthodoxus, ook een zeer rechtzinnig man van dien stempel, en onze Schryver, die zich, onder den naam van Christophilus, tegen beiden in de bres stelt.

'Er is, in de laatste jaaren, over deze stoffe dikwyls geschreven, en men heeft rede, om zich te bedroeven, dat 'er somtyds nog zoo hevig over getwist wordt. Men moet al een groot verlangen hebben naar meerder inlichting omtrent dit stuk, en ook geen geringe maate van geduld bezitten, als men van zich kan verkrygen, deze langwylige Gesprekken, die zonder tusschenpoos dóórloopen, en niet minder dan 251 bladz. vullen, door te leezen: waarom wy voor ons twyfelen, of Christophilus, door dit boek, wel veele bekeerlingen zal maaken. Heel veel nadere ophelderingen van de zaak in geschil, en den aankleeve van die, hebben wy 'er ook niet in aangetroffen. Wy durven evenwel allen, die nog voorstanders van het oude licht zyn gebleven, byaldien zy eenigzins vatbaar zyn voor bedaard onderzoek, en geen moeite ontzien willen, om tot klaardere en gegrondere denkbeelden te komen, wel aanraaden, om deze Gesprekken, die met bescheidenheid, en, voor een groot deel, op een overreedenden toon geschreven zyn, met nadenken te leezen.