Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1803

Missive van de Municipaliteit van Leiden aan het Staatsbewind der Bataafsche Republiek, betreffende den voormaaligen en tegenwoordigen staat der Fabryken. Te Leiden, by Herdingh en du Mortier, 1802. In gr. 8vo. 36 bl.

Met het Vervolg der Proeve, in het voorgaande Artikel vermeld, staat deeze Missive in een allernaauwst verband. De Municipaliteit der Stad Leyden, eene Stad, die met de daar gedreevene Fabryken staan of vallen moet, onderschraagt den aandrang op het handhaaven en in daadlyke werking brengen der Publicatie van 26 Feb. 1802. Zy doet

[p. 35]

het niet door bespiegelende redenkavelingen; maar brengt daadzaaken by, die meer, die alles afdoen.

Schoon in 't algemeen bewust van het verval dier Stad, door het verloop en kwynen der Fabryken, hebben wy deeze nadere blootligging niet dan met aandoening en een krimpend hart kunnen leezen. Hoe bedroevend zyn de vergelykingen met voorige tyden! Hoe donkere uitzigten levert het tegenwoordige op! Welk eene schildery wordt 'er niet opgehangen van het onvermydelyk gevolg voor die Stad, wanneer de intrekking, of niet te werkstelling der gemelde Publicatie, mogt stand grypen!

Waardig, overwaardig, hoe treurig ook, is het, dat de Vaderlander dit Stukje leeze. Kortheid en bondigheid vereenigen zich in 't zelve. Wy schryven 'er alleen van af: ‘Dikwerf hebt gy, Burgers Bewindslieden! ons stellig hooren verzekeren, dat het herstel onzer Fabryken afhangt van het maintineeren van het gearresteerd verbod van invoer van geverwde en bereidde Lakenen en andere Wollen stoffen; en dat daarvan alleen de redding der anders onherstelbaare Godshuizen en Armenkassen in onze Stad te verwagten, zeker te verwagten is. Het eerste behoeft geen nader betoog. De poogingen van eenige weinige Manufacturiers, alleen bezorgd, dat zy een gering gedeelte hunner winsten zullen verliezen, doch onbekommerd, of daarmede de ondergang van verscheide Steden en Plaatzen, van duizend en honderdduizend Ingezetenen onzer Republiek gepaard gaa - die poogingen, om uwe Publicatie te doen intrekken, zyn meer dan genoegzaam bewys daarvan.’ Om te toonen, dat het laatste geen grootspraak, geene overdreeven verwagting is, dienen de hier aangevoerde stukken.

Naa het bybrengen van dezelve roept de Municipaliteit deezer verarmde Stad uit: ‘Wat baaten wetten, als zy niet gehandhaafd worden; wanneer de Koopman dezelve, in 't aangezigt van het Gouvernement, bespot, en in Requesten, aan hetzelve gepresenteerd, zich beroemt, dat de Sluikhandel tot een vast en geregeld Systema gebragt is! Wetten, by welker voortduurende overtreeding ieder Ingezeten wel schynt belang te hebben, om dat eenige binnenlandsche Manufactuuren hooger in prys zyn dan de buitenlandsche; maar welk niet meer dan schyn is. - - De vermindering en het verval der Vaderlandsche Fabryken hebben de vermindering van 's Lands inwoonders en gewoone inkomsten, en daardoor de vermeerdering van belastingen ten gevolge gehad.

Herschept, Burgers Bewindslieden! de Fabryken, in naarvolging van andere Natien, in naarvolging byzonderlyk van de Fransche Republiek, welker eerste Magistraatspersoon dat wyduitgestrekt Gebied doorreist, en alles aanwendt, om

[p. 36]

de Fabryken aldaar te herstellen. Herschept de Fabryken; en gy zult 100,000 zielen, die thans door gebrek aan arbeid ledig loopen en kwynen, die schier met hun allen geenen penning in 's Lands of Plaatslyke kassen bydraagen, die ten kosten van het Land en hunne Woonplaatzen moeten in 't leven gehouden worden, herscheppen in gezonde, sterke en welvaarende mannen, die voor de Maatschappy nuttig, voor 's Lands en Plaatslyke kassen voordeelig, en voor hun zelven en hun gezin gelukkig zullen leeven; en die, in tyd van nood, uwe Legers en uwe Vlooten zullen voorzien van dappere en strydbaare helden, die, gelyk hunne Voorvaders, het Vaderland zullen beschermen, en redden uit de hand van een iegelyk Overweldiger, die hetzelve zou willen te onder brengen.’

Het is, gelyk de Leydsche Municipaliteit te regt opmerkt, Leyden alleen niet, welke by het handhaaven der meergedagte Publicatie belang heeft; maar het raakt alle Steden en Plaatzen der Republiek, waar Fabryken zyn opgerigt. Hoe veele derzelven zouden een gelyksoortig Tafereel van Verval, uit soortgelyken hoofde, als Leyden, kunnen ophangen! Hoe treffend zou dat van Haarlem, by voorbeeld, niet weezen!