Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

Over den nyd.

Het zeggen der meeste Zedenleeraaren, dat het vrouwlyke geslacht meer, dan het manlyke, met nyd behebt is, komt my voor bezyden de waarheid te zyn. Mannen geeven zich slechts meer moeite, den by hen opkoomenden nyd te bedekken, dewyl zy in aanmerking neemen, hoezeer hun character, byaldien men iets van dien aart by hen waarnam, voor het oog der waereld daalen zoude; eene zekere onbezonnenheid, onachtzaamheid op zichzelve, en eene niet genoegzaame heerschappy over de gelaatstrekken, doen, daarentegen, den nyd, zodra eene Vrouw zich daaraan overgeeft, byna altoos straks voor datgeen erkennen, 't welk hy indedaad is.

De hoogmoed drong vóór alle andere ondeugden in het

[p. 670]

menschelyke hart; - geen wonder dus, dat hy zyn eerste uitbroedsel, de nyd, in de inwendigste plooijen van hetzelve deed huisvesten; en nog minder is het daarom te verwonderen, dat het zoo weinige stervelingen gelukt, zich van denzelven geheelenal te ontdoen. - Veelligt ontspruit ook uit zoodanigen gryzen ouderdom des nyds het misselyke der gebaarden van zyne onderdaanen, die vertrekking der lineamenten, die geele kleur der huid, die lispelende valsche toon der stem, en eindelyk die belagchelyke zinloosheid, die in alle de gesprekken der nydigen doorstraalt.

Reeds deeze uitwerkselen moesten u, lief Meisje! die de kunst van behagen nooit gering moet schatten, voor eene, uwe bevalligheden zoo blykbaar nadeelige ondeugd waarschuwen; hoeveel te meer moet dan niet, in geval gy aan haar het oor leent, het gevaar, 't geen uwe rust en onschuld bedreigt, u vreesachtig maken, en tevens vastelyk doen besluiten, by elke gelegenheid met dit ondier te kampen, tot dat gy hetzelve meester zyt; want spannen de nyd en uwe ydelheid te samen, zo sleepen zy alle die deugdzame leefregelen, die gy sedert jaren ten richtsnoer van uw gedrag poogde te stellen, in eenige wecken weg, en gy verkwynt, niet door wellust, maar door eene onmatige begeerte naar pronk en overdreeven gemak, waardoor gy u boven uwe gezellinnen meende te zullen verheffen. Dit geldt niet slechts dezulken, welke op deeze wyze tot de eerlooze classe van alles veil hebbende Vrouwspersoonen vervallen; het betreft even zeer eene menigte van in stilte treurende jonge Echtgenooten, die, door geene nabestaanden gedwongen, uit geenen anderen grond, onverstandige, of door ouderdom of ongebondenheid verzwakte, doch ryke Mannen trouwen.

Men doet den Haat onrecht, dat men zich denzelven als een Tweelingbroeder van den Nyd voorstelt, en gewoonlyk te gelyk met deezen noemt, daar die beiden in hunnen oorsprong, handelwyze en uiteinde geheelenal verschillen. De Nyd kruipt, even als een worm, die uit eene rottende stoffe te voorschyn komt, uit het verderf van den benyder; en daarom ook bekent geen nydigaart, dat hy benydt: de Haat, daarentegen, ontstaat uit eenig by het gehaate voorwerp wezenlyk of vermeend plaats hebbend gebrek; en uit dien hoofde, daar zulks niet zelden gegrond zyn kan, ontkent de haater zynen haat niet. Men benydt gelukkigen; men haat booswichten en bedriegers, of dezulken, die ons beleedigen.

De Nyd verdwynt, wanneer de benydde van zyn geluk beroofd wordt; de Haat, uit gewigtiger oorsprong ontstaande, blyft. Deeze wordt alleen verdreeven door de verbetering van het gebrek des gehaatten; waartegen de Nyd des te hevi-

[p. 671]

ger wordt, hoe klaarer de onberispelykheid des benydden wordt aangetoond.

De Haat wordt door vriendschapsbetooningen van de zyde des gehaatten eenigermate verzagt; de Nyd blyft doof voor de weldaden des benydden, is zelfs by den dood onverzoenbaar, en zuigt nog aan het merg der doodsbeenderen.

Wie van ons, die naar den roem van opregtheid en edelmoedigheid tragt, zou nu zulk eene laage, de ziel, waarin zy huisvest, geduurig kwellende ondeugd, - eene ondeugd, die met logens en laster woekert, - eene ondeugd, die zelfs by de onbeschaafdste Wilden ontdekt en gehaat wordt; wie zou, zeg ik, zulk eene ondeugd in zynen boezem dulden? De Nyd, zeggen de Caraïben, was een der eerste schepselen: hy verbreidde zynen laster over de aarde, en beeldde zich in, onvergelykelyk schoon te zyn: nu steeg de Zon aan den Hemel - hy bezag zichzelven, en eene onwillekeurige rilling en schaamte greepen hem aan, by het aanschouwen zyner afschuwelyke gedaante; hy vlugtte, verborg zich in een hol, en komt, naa dien tyd, niet dan des nachts te voorschyn.

Eene gestrenge monstering onzer onvolmaaktheden, en eene bedaarde toetsing van de eigenlyke waardy der tydelyke goederen, zyn de zekerste behoedmiddelen tegen den Nyd: de eerste doet by ons de kragt onzer onmatige eischen verminderen; de andere overtuigt ons, dat het dwaasheid, en het gevolg eener kwalyk geregelde verbeeldingskragt is, den vermeenden gelukkigen te benyden.