Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

[p. 339]

Bericht, aangaande eene gemakkelyke en voorspoedige uitdryving van een lintworm. Door A. Ypey, A.L.M. Phil. & Med. Doctor. Voorheen Hoogleeraar in de Geneeskunde te Franeker; thans Practizeerend Geneesheer te Amsterdam.

A. van de w., Dienstmaagd van Mejuffrouw de Wed. van w., alhier woonachtig, raadpleegde my, op den 7den van Lentemaand des verloopen Jaars 1801, over een Lintworm, waarmede zy, reeds geduurende eenige jaaren, had gezukkeld. De Lyderesse was vermagerd, en klaagde over geweldige buikpynen en benaauwdheden; voorts was zy ongemeen hongerig, en moest den geheelen dag door eeten, of zy wierd flaauw: terwyl de tegenwoordigheid van een of meer Lintwormen ontegenzeggelyk beweezen wierd, uit een groot aantal langere en kortere stukken van dat ongedierte, welke zy van tyd tot tyd ontlastte. Reeds, tot drie herhaalde reizen, had zy de bekende Geneeswyze van Juffr. nouffier, onder het bestier van een onzer voornaamste en kundigste Apothekers, ondergaan, doch te vergeefs; hebbende dezelve alleen kunnen te wege brengen de ontlasting van een groot aantal wormstukken, en het ophouden der toevallen, geduurende eenige weeken: terwyl het teder en gevoelig gestel der Lyderesse, niet geschikt voor zulke geweldige geneesmiddelen, daardoor, ten tyde van het gebruik derzelve, was aangedaan geweest met onverdraagelyke benaauwdheid, opzwelling des buiks, enz.; 't geen haar afschrikte, de gemelde Geneeswyze nogmaals te beproeven.

By het onderzoek der ontlaste stukken, bleeken dezelve te behooren tot de zogenoemde Taenia solium of cucurbitina, en dus tot de ergste zoort van Lintwormen, die dikwyls de kragt van de gewoone wormdoodende middelen trotzeeren. Veel heils kon ik dus der Lyderesse niet belooven, maar stelde haar voor, om die zelfde geweldige middelen, welke haar thans van geen voldoend nut geweest waren, in eene kleinere maate op den duur te gebruiken; dewyl het my voorkwam, dat wy daardoor niet alleen veel gemakkelyker, maar mo-

[p. 340]

gelyk ook veel zekerder, zouden werken. Dit aangenomen zynde, schreef ik haar het volgende voor:

℞ Pulv. Rad. Filicis maris recentiss. ℥ij
S. Alle twee uuren een eijerlepel vol met melk in te neemen.

Met dit poeder hield de Lyderesse aan, tot den 1sten van Grasmaand daaraanvolgende; gebeurende het zomwylen wel eens, dat zy onder deszelfs gebruik een weinig benaauwd en opgeblaazen wierd, wanneer zy eenige reizen oversloeg. Geduurende het gebruik van dit middel verminderde allengskens de ontlasting van levende wormstukken, zo dat 'er ten laatsten niets dan doode, half verteerde stukjes te voorschyn kwamen; waarom ik oordeelde, dat het thans tyd was, eene Nouffieriaansche Purgatie, in eene verminderde dosis, voor te schryven. Hierom gaf ik het volgende:

℞ Gumm. Gutt.
Scammon.
Mercur. Dulc. āā gr. iv.
Rob. Samb. q.s.
M.F. Bolus.

Dit middel in ééns ingenomen zynde, verwekte, na voorafgaande braaking, eenige ruime stoelgangen, met eenige weinige doode wormstukken. Thans was de Lyderesse van alle haare toevallen genoegzaam verlost; doch dewyl 'er nu en dan nog wel eens een wormstukje te voorschyn kwam, kon men haar niet als ten vollen geneezen beschouwen: waarom ik het dienstig oordeelde, haar nogmaals eene gelykzoortige Purgatie voor te schryven, hoewel zonder Scammoneum, als hier, myns bedunkens, minder noodzakelyk; te weeten:

℞ Gumm. Gutt.
Mercur. dulc. āā gr. vi.
Rob. Samb. q.s.
M.F. Bolus.

Door dit middel wierd niets byzonder aanmerkenswaardigs uitgedreeven, behalven eenige weinige doode

[p. 341]

wormstukjes: terwyl de Lyderesse, zich thans geneezen waanende, van het verder gebruik van geneesmiddelen afzag. Ondertusschen had zy tot hiertoe haare reekening verkeerd gemaakt; want in het begin van Hooimaand klaagde zy my, dat alle haare voorige onaangenaame toevallen waren wedergekeerd, en dat zy ook wederom gedeelten van den Worm begon kwyt te worden. Hierom schreef ik haar al wederom het Pulv. Filicis voor, als boven, en gaf haar den 16den dier maand de laatst voorgeschreevene Purgatië. Thans scheenen wy den wortel der kwaale geraakt te hebben; want nu ontlastte zy, benevens ongelooffelyk veel slym, een aantal dunnere stukken van het ongedierte, dan zy ooit voorheen bespeurd had; waaronder dus denkelyk ook een of meer der zogenoemde koppen dier schepzels zullen geweest zyn. Veiligst oordeelde ik het intusschen, nog wat op den ouden voet voort te vaaren; waarom ik al wederom het Poeder gaf, en de kuur op den 29sten daaraanvolgende besloot, met de laatstgemelde Purgatie, die thans niets te voorschyn bragt, dan eenige galachtige afgangen, zonder een eenig wormstukje. Na dien tyd heeft de Lyderesse niets van haare kwaal vernomen, en was vóór eenige dagen (den 8sten van Grasmaand 1802) nog volmaakt welvaarende: zo dat wy haar nu veilig, als ten vollen geneezen, mogen beschouwen.

Men ziet uit dit Geval, dat de Nouffieriaansche middelen tegen den Lintworm, aldus langzaam en op den duur gebruikt, van eene veel meer zekere uitwerking zyn, dan wanneer zy in ééns worden genomen: terwyl deeze Geneeswyze nog dit voordeel heeft, dat zy de Lyders op geenerleije wyze kan schaden. Volgens de gewoone wyze van handelen, moeten daarentegen zulke hevige purgeermiddelen gebruikt worden, dat zy, door eenigzins gevoelige gestellen, niet zonder gevaar van nadeelige gevolgen kunnen gebruikt worden. Ondertusschen komt het in deezen voornaamelyk aan op de deugd van het Pulv. Filicis. Het moet zyn van den waaren Filix mas, en van geene byzoort; voorts frisch geplukt, en versch tot poeder gebragt. Ontbreekt 'er iets aan deeze vereischten, dan heeft men op geenerlei goed gevolg te hoopen. Het middel is dan ten minsten onnut tegen de Taenia cucurbitina; doch ten opzichte der andere zoort, te weeten de Tae-

[p. 342]

nia lata, behoeft men zo zorgvuldig niet te zyn, dewyl dezelve zich veel gemakkelyker laat verdelgen. Blumenbach (Handbuch der Naturgeschichte, derde Druk, bl. 463) verzekert, dat de laatstgenoemde zoort voornaamelyk eigen is aan Frankryk en Zwitzerland; doch dat de eerstgenoemde by de Duitschers 't meest voorkomt. Denkelyk moet men het hieraan toeschryven, dat de Geneeswyze van Juffr. nouffier by de Franschen en Zwitzers zelden mislukt, doch hier te lande, en by de Duitschers, minder zeker is.

Groote lengten van deeze Wormen te doen ontlasten, is eene gemakkelyke zaak; doch de voornaame zwaarigheid is altoos geweest, zich van dat gedeelte te ontdoen, 't geen men den kop noemt: eene zelfstandigheid, over welker bestaan en aard de waarneemers het gantsch niet eens zyn. Zommigen, gelyk zelfs tulpius, hebben aan dit schepzel een schrikbaarend hoofd gegeeven, wel iets gelykende naar een adderskop. De groote linnaeus (Amoen. Acad. Vol. II, Diss. de Taenia, p. 59 & seqq.) lacht hiermede, en bewyst zeer voldoende, uit den aard der Zoophyta, dat de Lintworm geen wezendlyken kop kan hebben, gelyk de volmaaktere meerder bewerktuigde dieren. Hoe waar zulks intusschen ook zyn moge, volgt 'er niet uit, dat dit schepzel niet een byzonder deel zou kunnen hebben, van het overige in aard verschillende, en dienende, niet tot een algemeen zintuigelyk hoofd van dit, uit veele honderden van enkele wormpjes, zamengesteld schepzel, 't geen zo veele monden bezit als het leden heeft, maar tot een middel van vasthouding, om zich aan 't gedarmte vast te hegten, en daardoor zyne volkomene uitdryving zo bezwaarlyk te maaken. Van zodanigen aard is dat deel, 't geen blumenbach op de aangehaalde plaats zeer naauwkeurig beschryft en afbeeldt, als den waaren kop van den Lintworm.