Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

Nader berigt wegens de nieuwe planeet, thans by den naam Piazzi bekend.

(Uit het Engelsch.)

Deeze Planeet, door des Heeren piazzi's Ziekte, op den elfden February 1801, uit het gezigt zynde verloren, naadat hy dezelve geduurende den tyd van zes weeken hadt waargenomen, en dezelve buiten zyn Observatorium nimmer ontdekt zynde, waren de Starrekundigen in de noodzaaklykheid gebragt, om te tragten haar te vinden, naa verloop van agt maanden, op gronden van haaren loopkring, uit zyne waarneemingen ontleend. Hy hadt eenen kringvormigen, en Dr. burkhardt, te Parys, en de Heer gauss, te Bremen, eenen eyrondvormigen loopkring tot grondslag gelegd. De Baron zach gaf berekeningen van haare plaats in 't licht, volgens de beginzels van Dr. burkhardt, in zyn Maandlyksch Journaal: en de Europische Starrekundigen hebben, volgens deeze en hunne eigen berekeningen, de Planeet tragten te vinden; doch vrugteloos. De Heer gauss, van Brunswyk, misschien door deeze teleurstellingen aangespoord tot eene pooging om meer naauwkeurige grondbeginzels daar te stellen, slaagde gelukkig in zyne onderneeming; de berekeningen, op dezelve gebouwd, zyn insgelyks in het zelfde Maandlyksch Journaal gedrukt, en hebben gelukkiglyk tot een middel gediend om de Planeet weder te vinden; de Baron zach ontdekte haar van het Observatorium te Gotha, op den zevenden December 1801, en Dr. olbers, te Bremen, op den eersten January deezes Jaars, zoo als zy door den Heer piazzi insgelyks op den eersten January des voorgaanden Jaars ontdekt w s. Dr. olbers ontdekte de Planeet, zonder het te weeten, maakende een rechten hoek uit met de twee Starren in

[p. 251]

den rechter vleugel van het Gestarnte van de Maagd; den volgenden nacht zyne waarneeming herhaalende, zag hy met verwondering, dat de gedaante van den Driehoek was veranderd; dit diende ten blyke van eene beweeginge, welke hem de Planeet aanduidde. Hy meende de eerste te zyn, welke, zints zy uit het gezigt was verdweenen, haar ontdekt hadt; doch de Baron zach gaf naderhand een berigt in 't licht, volgens 't welk hy de Planeet vroeger, op den zevenden December, hadt gezien; doch, niet zeker zynde dat het de Planeet was, wagtte hy met iets te berigten, tot dat hy zyne waarneemingen, door het wederkeeren van helder weder, konde bekragtigen; niet vroeger viel dit voor, dan omtrent het einde der maand. Als ontdekkers mogen dus die beide Heeren worden aangemerkt, dewyl de eene zonder medewerkinge des anderen de Planeet vondt; en indien de eene deezer ontdekkingen onbekend gebleeven of niet gedaan ware, zouden wy door de waarneemingen des anderen in 't bezit der Planeet geweest zyn. Intusschen moeten wy met dankbaarheid erkennen, dat wy de voornaamste verpligtingen aan den Heere piazzi, den oorspronklyken ontdekker, hebben, hoewel hy dezelve naderhand zich liet ontgaan, en door een vroeg en uitvoerig berigt van zyne ontdekking aan de geleerde waereld te onthouden, het volkomen verlies daar van voor het tegenwoordige Geslagt in de waagschaal stelde, om, misschien by toeval, in eenige toekoomende Eeuw, ontdekt te worden. Intusschen zyn wy thans in het volkomen bezit van dezelve, zonder vreeze van haar wederom te verliezen, uitgezonderd alleen in de zonnestraalen, even gelyk de overige Planeeten, om uit dezelve aan de tegenoverzyde der Zonne wederom ten voorschyn te koomen, en van eene Avond- in eene Morgenstar veranderd.

Des Heeren gauss 's gronden van den Loopkring der Planeet in een Ellips zyn de volgende.

Tydstip van 1801	2	17	36	34
Plaats van het Aphelium	10	26	27	38
Opklimmende Knoop	2	21	0	44
Inclinatie	0	10	36	57

Gemiddelde afstand 2,7673.

Omloopstyd 1681 dagen, of vier jaaren en zeven maanden.

[p. 252]

Gemiddelde dagelyksche Heliocentrische beweeging 12 50″ 914.

Uitmiddelpuntigheid 0,0825017 voor den gemiddelden afstand als de Eénheid genomen.

Grootste Equatie van het middelpunt 9^o 27′ 41″.

Deeze beginzels geeven een Graad Lengte meer, dan de waarneemingen van Dr. olbers; terwyl Dr. burkhardt's waarneemingen nagenoeg 8^o minder, en des Heeren piazzi's rondvormige grondbeginzels omtrent 11^o minder geeven.

De Planeet wierdt door den Heer mechain, Starrekundige van het Nationaal Observatorium te Parys, 't eerst waargenomen op den 23 January, die een berigt daar van na Londen zondt; en op het Koninklyk Observatorium te Greenwich op den 3 February 1802. Voorts is de Planeet waargenomen door alexander aubert, Schildknaap, op Highbury Place; door stephen lee, Jun. Schildknaap, te Hackney; door george gilpin, Schildknaap, in de Vertrekken der Koninklyke Societeit, op Somersee Place; en door Dr. herschel, te Slough; alle deeze hebben hunne waarneemingen medegedeeld aan de Koninklyke Maatschappy. Uit hoofde van derzelver kleinheid, zal 'er nog eenige tyd verloopen, eer men haare schynbaare Middellyn met eenige naauwkeurigheid zal kunnen bepaalen. Hoewel de Heer piazzi haar op 7″ stelde, toen zy verder af was dan tegenwoordig, vertoont zy zich hier (in Engeland) veel kleiner; de Koninklyke Starrekundige heeft dezelve op 2″ gesteld, Dr. herschel op 1″; dit kan berusten op zyne waarneeming met zyn terugkaatzend Teleskoop van tien voeten. Men verwagt dat de Planeet in tegenoverstand met de Zon zyn zal omtrent het einde van Maart.

astrophilus.

27 Febr. 1802.