Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

[p. 150]

Over het nut der ysplant, (Mesembryanthemum crystallinum) in moeilyke waterlozing, koorts, tering enz. Door Dr. Wendt, te Erlang.

(Vervolg en slot van bl. 105.)

Dezen Zomer verschafte de grote voorraad, dien wy van deze Plant hadden, ons de gelegenheid om daarmede nadere proeven te nemen. 'Er is in het laatste tydperk der Longtering, wanneer de Zieke zyn einde nadert, en moeilyke ophoesting, spruw en kwyling hem folteren, geen lastiger toeval dan de verterende dorst en droogte, welke door gene middelen te bedaren zyn. De verkwikkende en verkoelende smaak, welken de Ysplant op de tong geeft, bragt my op de gedagte om dit middel by drie Zieken te beproeven, die voor teringagtig wierden opgegeven, en aan de te voren gemelde toevallen vooral leden.

De eerste Zieke was een Vrouw van 28 jaren, die een remitterende koorts met een sterke opwerping, zedert drie weken, door verdriet veroorzaakt, gekregen had. Zy genas in weinige dagen, nadat zy zes oncen van dit sap genomen had. - De twede was een Jongman van 17 jaren, die met scrophuleuze zweren bedekt was, welke, opgedroogd zynde, in een tering en verettering der longen overgingen. De hevige hitte en dorst gaven my aanleiding tot het gebruik der Ysplant. De werking van dit middel was in het oog lopend schielyk, en de verzagting der toevallen in de eerste dagen zo groot, dat allen, die hem zagen, geloofden, dat hy genezen zoude. De krachten wierden zo schielyk hersteld, dat hy uit het bed opstaan konde. Hy kreeg wederom slaap en eetlust, en de hitte was aanmerklyk verminderd, zodat hy meer over huivering en koude, dan over hitte, klaagde. Hy leeft nog, ofschoon hy niet grondig hersteld kan worden. - Het derde geval was van een arme Vrouw van 36 jaren, die zes gezonde kinderen ter waereld gebragt had, en het zevende te lang gezoogd hebbende, daardoor een ophoesting van veel dunnen stinkenden etter bekwam. Ik

[p. 151]

liet terstond het kind spenen, en vorderde door versterkende middelen en voedzame spyzen toch zo veel, dat zy zich eenigzins herhaalde. Dit duurde echter niet lang, en de uitterende koorts was met zo veel hitte gepaard, dat ik daardoor tot het gebruik der Ysplant gebragt wierd. Ook in dit geval deed zy hare gewone werking; dan daar de krachten door het gebruik van deze wateragtige Plant niet konden hersteld worden, gaf ik haar wederom den Koortsbast met Cascarille en andere versterkende middelen. Hierdoor kwam ook de hitte weder; en de Zieke verzekerde, dat zy zich beter by het voorgaand middel bevond. Men gaf haar dit nu ook weder, en zy leeft nog. - Meer kan ik van dit middel in de Tering niet zeggen; genoeg, dat het de onaangename toevallen bedaart, en in dit tydperk meer doet, dan de Zuren, Salpeter en alle andere verkoelende middelen.

In den Kinkhoest, waarin het ook door lieb wordt aangeprezen, heeft het my by vyf kinderen, by welken ik het gebezigd heb, nut gedaan. Zy waren allen tusschen de 5 en 8 jaren oud. Zy hadden allen van andere Doctoren geneesmiddelen gehad, zonder daarvan bevryd te worden. Het eerste kind had zes maanden gehoest, en wierd door het gebruik van 2 of 3 oncen gezond en van allen hoest bevryd. De twee anderen hadden elk tot hunne genezing maar 2 oncen nodig; de laatste twee kinderen hadden daarvan iets meer nodig.

Hoewel ik door ondervinding genoeg weet, dat men niet zeer veel op de proeven der Duitschers, omtrent de krachten der nieuw aangeprezene geneesmiddelen, kan staat maken, en ik daarom ook in voorkomende gevallen daarvan met veel behoedzaamheid en wantrouwen gebruik make, durf ik echter dit middel, zonder dat ik nog gelegenheid gehad hebbe, hetzelve te beproeven, der aandacht myner Kunstgenoten gerust aanbevelen. Vooreerst: omdat de uitwendige en door den smaak te ontdekkene hoedanigheden genoegzaam te kennen geven, dat het een zeer verkoelend, oplossend en zagt pisdryvend middel is. Ten tweden: omdat het zeker onschadelyk is, en gene nadelige gevolgen in het lichaam kan te weeg brengen. Ten derden: omdat, in de gevallen, waarin dit middel wordt aangeprezen,

[p. 152]

andere geneesmiddelen weinig verligting, althans gene genezing, te weeg brengen. Ik moet hier nog een vierde reden byvoegen: omdat dit middel veel overeenkomst schynt te hebben met het komkommersap, ja dit in verkoelende en zagt oplossende hoedanigheden schynt te overtreffen. Ik heb, namentlyk, van geen middel, in het begin der inflammatoire tering, meer nut gehad, dan van het rykelyk toedienen van het komkommersap; en ook in klieragtige verstoppingen der longen, welke ontstekingagtig begonnen te worden, en in een scrophuleuze tering dreigden over te gaan, den verderen voortgang der ziekte, alleen door dit vogt, rykelyk gedronken, meermalen gestuit; en eindelyk ook de hitte der uitterende koorts daarmede uitnemend kunnen matigen. Met één woord, het komkommersap heeft in menigen teringagtigen, zo niet eene volkomene genezing, ten minsten eene aanmerkelyke verligting te weeg gebragt. Het komkommersap heeft ook uitnemende pisdryvende krachten.

Ofschoon de Ysplant hier niet te huis hoort, kan men zich dezelve echter hier zeer gemaklyk verschaffen. Als men dezelve in het voorjaar in een bakje zaait, kan men, nadat de nagtvorsten hebben opgehouden, de jonge planten op den kouden grond verzetten, wanneer zy de beste en grootste planten voortbrengen; andere kan men in potten verplanten, en in het najaar in huis bewaren, wanneer ze, tegen de vorst beschut zynde, zeer lange kunnen gehouden worden. Ik heb in deze maand December nog zeer goede planten op den kouden grond gehad, waarvan ik het sap heb laten uitpersen. De Heer wendt wil, dat wy de plant met suiker tot een conserf zullen laten stampen, om dezelve des winters te bewaren; dan ik ben zeker, dat dit van goede en sappige planten niet geschieden kan; want van 10 oncen bladen kreeg ik 9 oncen sap. Daar, derhalven, de plant niet veel vlugge beginsels schynt te bevatten, oordeelde ik best, om dit sap op een zagt vuur te laten uitdampen, en tot extract te maken. Van 9 oncen sap kreeg ik Dr. V van een dun, groen, siltig extract, het welk ik echter, om deszelfs dunheid, vreeze, dat men niet wel voor het schimmelen zal kunnen bewaren. De plant schynt echter ook nog vlugge deelen te bevatten, daar het overgehaald water een vry sterken reuk, doch niet veel smaak had.