Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

Zamenspraak tusschen den ouden heer Zondag en den jongen burger Decadi.

(Uit een Fransch Tydschrift.)

Zondag. Goeden dag, Burger decadi!

Decadi. Weer opgestaan, Heer zondag?

Z. Gy hebt my dan voor dood gehouden?

D. Byna.

Z. Goede Artzen hebben beter geöordeeld; zy beschouwden myn toeval als eene flaauwte.

D. Gy had reeds zo lang geregeerd, dat men wel gelooven moest, dat uw ryk ten einde liep.

Z. Het gaat met alle menschelyke zaaken zo niet als met de menschen zelve. Deeze houden op te leeven, als zy langen tyd bestaan hebben; veele dingen, daarentegen, duuren voort, om dat ze oud zyn.

D. Als dit waar is, zult gy wel lang voortduuren. Gy telt immers uwe jaaren reeds van den Zondvloed af.

Z. Nog van vroeger tyd. Ik ben zeker zo oud als de Menschelyke Maatschappy. De Natuur gaf, toen zy den arbeid voor den mensch tot eene behoefte maakte, my aan denzelven tot vergenoegen. De eerste Wetgeever bestemde de eerste zes dagen voor den eenen, den zevenden voor het ander. De Godsdienst heeft deezen dag geheiligd. Alle Volken hebben zich by deeze schikking wel bevonden; en midden onder de ruïnen, veroorzaakt door zo veele omwentelingen in Staat en Kerk, was ik behouden blyven staan, tot aan het einde der Agttiende Eeuwe, wanneer Nieuwheidzoekers, stout en belachlyk door onwetendheid, niet alleen alle grondzuilen der wetten omverhaalden, maar ook alle tydsafdeelingen veranderden, en alzo myne Altaaren sloopten, om eenen Troon voor u op de puinhoopen te plaatzen.

D. Waren myne warmste Verdeedigers niet omgekoomen, dan stond deeze Troon nog.

Z. Ja, in eene woestyn, en onder wilden!

D. Gelooft gy dan, dat zy, die u hebben afgeschaft, om my in uwe plaats te stellen, hiertoe geene voldoende redenen hadden? Konde eene gezonde Staatkunde goedkeuren, dat 'er 52 dagen in het jaar aan den arbeid en de vlyt onttrokken wierden? Zy verminderde dit getal op 36.

[p. 94]

Z. Spreek toch niet van Staatkunde, maar breng liever eens een van uwe kostelyke Redenaars over de Staats-Oeconomie op het Veld - laat hem met de Zon opstaan en ter ruste gaan - laat hem in 6 maanden dagelyks 13 of 14 uuren de brandende hitte der Zon, en in de andere 6 maanden wind, regen, sneeuw of koude verdraagen; en zeg my dan eens, of de Rustdag voor hem te vroeg komt. Geloof my, 52 dagen van rust waren voor niemand te veel; voor de arbeidzaamste menschen waren 'er zelfs niet genoeg - en wel verre dat 'er nu 16 dagen voor den arbeid gewonnen zyn, verliest men nu eerder 36, vermits de meesten uwe 36 en myne 52 vieren.

D. Dit is maar al te waar. Maar welk een gebruik maaken bovendien de menschen van deeze rustdagen? De drank, de uitspatting, het spel, bederven de zeden, de gezondheid, en de vruchten van den arbeid.

Z. Dit moge waar zyn by veelen, doch by het grootste getal der menschen is het anders; de meesten brengen de rustdagen in onschuldige vermaaken door; de Huisgezinnen, de Vrienden vereenigen zich, en deeze byeenkomsten bevorderen de gezellige deugden; de Jeugd, vooral ten platten Lande, geeft zich over aan lighaams-oeffeningen, die, daar zy de krachten versterken, de driften afleiden. Ik weet wel, dat het grootste deel van hun, die ik naar de Kerk voer, de uuren, aan den Godsdienst toegewyd, niet in allen deele naar behooren besteeden, en dikwyls uit min waardige beginzelen derwaards gaan: zy brengen 'er echter zelftevredenheid heen; deeze leidt hun tot zelfkennis, leert hun met hun geweten afrekenen, over hunne gewoonten en hunne plichten nadenken, en alzo een overzicht houden, waartoe de door dagelykschen arbeid afgeleide Daglooner en Handwerker, buiten de openbaare Godsdienst-oeffening, nimmer zouden overgaan. Deeze vermindert de ondeugd, indien zy dezelve niet geheel uitdelgt; - zy geeft aanspooring tot het uitoeffenen van weldaadigheid, die, al is dezelve niet uit de reinste bronnen voortgevloeid, voor den ongelukkigen de beste uitwerking heeft. Eindelyk zal toch de waare Wysgeer en Staatkundige, hoe uwe nieuwgebakken Philosophen en Staatkundigen van den dag hiertegen ook mogen schreeuwen, de openbaare Godsdienst-oeffening als de beste Moeder der goede Zeden, die de hechtste zuilen van den Staat zyn, vereeren, haaren invloed trachten te leiden en te verbeteren - nimmer te stooren.

D. Zyn dan de Decade-dagen ook niet aan den Godsdienst en de Zedekunde toegewyd? Hebben de instellers van my ook niet het bestaan van een Hoogst Weezen en de Onsterflykheid der Ziel erkend?

Z. Het scheen waarlyk veel eere voor God, dat zy zulks

[p. 95]

erkennen wilden! - Wat de Onsterflykheid der Ziele betreft; dit heilryk begrip, het welk den mensch verhoogt, het verschriklyk denkbeeld eener geheele vernietiging wegneemt - deeze groote waarheid, zo wel als die van het bestaan van een Opperweezen, zoude alleen eene drooge Hypothese zyn, wanneer de Leer van een' straffenden en beloonenden God daarmede niet verbonden ware. Een God en eene Zedekunde zonder Godsdienst - Feestdagen zonder die gevoelens, welke dezelve treffend en eerwaardig maaken, zyn alleen kinderachtige en niet zamenhangende Visioenen, de even zedelooze als onwetende menschen waardig, die ze uitvonden en verspreidden. De tyd heeft bovendien beweezen, dat deeze nieuwe Leeraars, die zonder Godsdienst eerlyke en deugdzaame menschen wilden vormen, zelf Dieven, Roovers en Moordenaars waren.

D. Ik zie, dat gy van de veele Leerredenen, die gy hebt doen houden, zeer veel geleerd hebt. Gy zyt my maar te sterk in de controvers, in het twistvoeren. - Uw Dienaar, Heer zondag!

Z. En ik zie, dat de lessen van uwe Patroonen u niet veel in de Redeneerkunde hebben doen vorderen. - Vaarwel, Burger decadi!