|
| |
| |
| |
Uittrekzel uit de berichten van Roomsche missionarissen, over den toestand des christendoms, in alle door hun bezochte landen. Door Prof. F. Munter, in Koppenhagen.
I. In Turksch Bosnien waren, in 1773, 32 Kerspelen, 8597 Christelyke Huisgezinnen, 77060 Zielen. Sedert het laatste onderzoek in 1768 vond men 14323 Gedoopten, 3246 Getrouwden, 6868 Gestorvenen. Zy hebben op 't land, buiten de Kloosters, 67 Missionarissen, die de mis onder den blooten hemel leezen, en op alles acht geeven, waarvan 55 Monniken (zoo Franciscanen als Minoriten) en 12 waereldlyke Priesters zyn. Men had daarenboven, in 1773, nog in de Kloosters 88 Franciscaners, en 17 waereldlyke Priesters, allen bekleed met 't gezag van Missionarissen. De Grieksche Christenen zyn 'er ook zeer talryk. Zy hebben 'er 374 Kerspelen, 50 Dorpkerken, en buitendien nog 12 Kerken en Kloosters. Zy verschillen, behalven in de bekende leerpunten, ook hierin van de Latynsche Kerk, dat zy, in geval iemand uit een ander Kerkgenootschap tot hen overkomt, denzelven herdoopen. Zy zyn van de Roomsche Kerk en van den Paus zoo afkeerig, dat zy liever Muhammedanen zouden worden, dan zich met de Dominicanen vereenigen. Voor den openbaaren Godsdienst moeten de Christenen jaarlyks eenige schatting opbrengen. Verre het grootste getal woont buiten de Steden.
II. In Mosul en Kurdistan zyn hoofdzaakelyk twee Christelyke Secten.
1. Nestoriaanen. Zy hebben drie Patriarchen.
De eerste en voornaamste woont in het Dorp Eleose, naby Mosul. Deze Patriarchen worden doorgaans elias geheeten, en zyn aan de regeering onderworpen. Hun Kerspel strekt zich even ver uit, als het District van den Bassa van Mosul, en bevat daarenboven nog het grootste deel van het Vorstendom Gezira, en de Staaten Amedia, Koi en Caraciolan; de Landen van den Bassa van Kakuli, Bagdad en Bassora, en in Persien de Steden Ormi en Senna met derzelver gebied. Mar. isciasa, de tegenwoordige Patriarch, wierd in 1778 door de Turksche regeering tot die waardigheid verheven. Hy had
| |
| |
zich voorheen by de Roomsch Katholyken gevoegd, maar keerde vervolgends tot de Nestoriaanen weder terug; 't geen hem den haat der Missionarissen, die hem, met hulp der regeering van 't Land, ook uit hun Kerkgenootschap uitgebannen hebben, berokkende.
Tot zyn Patriarchaat behooren de volgende Bisdommen: Mosul, Telchaph. 1 Kerk, 300 Huisgezinnen, waarvan 60 Katholyk zyn. Telescaph, 60 Huisgezinnen, alle Nestoriaansch. - Gezira, een Nestoriaansch Bisdom met 10 geheelenal Nestoriaansche Dorpen. In Gezira zyn maar 60 Katholyke Familien. - Amedia, 100 Nestoriaansche Dorpen met een Bisschop. Hier oefent de Nestoriaansche Patriarch, met verlof van den Vorst, ook eenige rechtspleeging. Men heeft in de Stad Zacco 14 Katholyke Huisgezinnen, 40 in Duok, 10 in Acri, 30 in 't Dorp Ros. - Caraciolan heeft 4 Dorpen, één geheel Nestoriaansch, één gemengd, twee Katholyk. - Ormi en Senna, 30 gantsch Nestoriaansche Dorpen met 3 Bisschoppen. Door burgerlyke omwentelingen zyn de Katholyke Missionarissen genoodzaakt geworden zich van daar te verwyderen.
De tweede woont in Giulamork, in 't hooge gebergte van Acaria. Simon is de gemeene naam der Patriarchen van dit District. De aan hun onderworpene Nestoriaanen zyn in verscheidene classen verdeeld, allen aan eenen en denzelfden Vorst, den Vorst van Giulamork, onderworpen. De Tiariers hebben 4000, de Tocoibiers 700, de Geloiers 400, de Basciers 200 strydbaare mannen. De geheele Raad is, zoo wel als de Geestelykheid, en zoo ook de Leeken, zeer wild en krygszuchtig. De Patriarch zelf gaat mede in 't veld tegen de Turken. Dit gantsche Volk is zoo onkundig, dat men 'er niets mede kan aanvangen. Slechts weinige Familien hebben den Katholyken Godsdienst aangenomen.
De derde houdt zich op in Diarbeckir. Joseph is by deze Patriarchen de algemeen aangenomen naam. Zy zyn aan den Paus onderworpen. Men noemt ze ook wel Patriarchen der Chaldaeërs. Te Diarbeckir zyn ongeveer 30 Familien, die onder den Patriarch staan, en daarenboven nog even zoo veel in twee Dorpen. Voorheen had hy twee aan hem ondergeschikte Bisschoppen, eenen in Merdia met 20, en eenen in Seest met 50 Familien. Thans komt daar nog by de Bisschop van Sa- | |
| |
lamast, mar. jescnai, die, door het leezen van eenige schriften van den Patriarch mar. josephs II, in het jaar 1751 Katholyk wierd, en zich aan den Patriarch van Diarbeckir onderwierp, schoon hy deswegens van den Patriarch van Giulamork moest lyden, tot wiens Provintie hy te voren behoorde. Deze Bisschop had ongeveer 60 Katholyke Familien onder zich. By de Nestoriaanen blyft de Patriarchale en Bisschoplyke waardigheid in dezelfde familie; zoodat somtyds meer dan eene plaats, verscheidene achtereenvolgende jaaren, open blyft, in gevalle 'er geene andere, dan minderjaarigen, zyn overgebleven.
2. Jacobiten; eigenlyk Syriers, navolgers van jacobus baradaeus. Die tot de Katholyken overgaan, heeten Sirianiers. Zy hebben twee Patriarchen.
De eene heeft zyn zetel te Merdin in een Klooster der Zafferans. Hy is het hoofd van alle Katholyken dezer Secte in AEgypten, geheel Syrien, Damascus, Aleppo, Orfa, Diarbeckir, Merdin, Mosul en aanliggende Landen.
De andere, die doorgaans alleen den naam barsuma draagt, woont in 't gebergte Gebel Tor, tusschen Diarbeckir en Gezira. Zyne Jacobiten hebben den naam van Christenen, omdat zy gedoopt zyn, maar weeten volstrekt niets van eenigen Godsdienst. Zy maaken hun dagelyks werk van rooven en plunderen.
De eerstgenoemde heeft de volgenden onder zich: In Mosul 4 Kerken, 600 Familien, van welken 300, en 2 Kerken, Katholyk zyn, eene Jacobitisch, de vierde by afwisseling. In Mosul heeft een Aartsbisschop, in 't Klooster Sciek Meti, (of wel Scheich Meti) zes uuren van de Stad gelegen, zyne residentie. - Voorts in drie Dorpen; - Caracosc, 7 Kerken met 1000 Katholyke Familien, en nog daarenboven 900 Katholyken, en 100 Jacobiten, die samen eene Kerk hebben. Hier is ook een Bisschop geplaatst. - Bartelli, eene Kerk, 60 Familien, waarvan 12 Katholyk zyn. - Basuecha, 25 Familien, waaronder 6 Katholyk. - In Kurdistan, te Gezira, een Bisschop, 30 Jacobitische Familien; Amedia Zacco, eene Kerk, 14 Familien, eerst vereenigd, daarna weder afgevallen; Acri, eene Kerk met 15 Jacobitische Familien; Amedia, 3 Katholyke en 2 Kettersche Familien. Men telt
| |
| |
in deze Dominicaansche Zending 3000 Katholyke Familien.
In Kurdistan bevinden zich, in verscheidene Dorpen, van allen afgezonderde Armeniers. De Missionarissen kunnen niets by hun uitrichten, omdat zy hunne taal niet verstaan. In Mosul, en ook in de Dorpen, is de Arabische taal in zwang; schoon het Volk onder zich Chaldeeuwsch spreekt.
In Kurdistan gebruikt men de Kurdische, een dialect der Persische taal. De Christenen spreeken Chaldeeuwsch, en verstaan ook Kurdisch, eenige Vrouwen uitgezonderd, die met de Kurden niets te doen willen hebben. Men kan alleen, in haare eigene taal, met dezelven te regt komen. De overal rondgedeelde Arabische Overzetting van den Catechismus van bellarmyn heeft veel tot de bekeering dezer lieden toegebragt. In Kurdistan heeft men eene Chaldeeuwsche Vertaaling noodig. De Priesters zoo wel, als de Leeken, zyn van alle gronden van Godsdienst geheel onkundig. Zy meenen, dat alles afgedaan is, wanneer zy eenige gebeden prevelen. Eene goede Moraal, in 't Arabisch geschreven, zou hier, voor de gantsch onweetende Priesters, regt nuttig weezen.
III. Georgien had, in 1773, zoo ver het aan heraclius toebehoorde, twee deelen, Chartli en Chacetti. Beiden hebben eenen Patriarch antonius, wiens residentie is in Chartli della Ziteta. Allen zyn Grieken, en aan den Patriarch van Antiochien onderworpen.
De Provintie, waarin salomon regeert, heet Imeret. Salomons Broeder, joseph gallatelli, is Patriarch. Hy heeft 16 Bisschoppen, alle Melchiten, onder zich. Hy zelf staat onder den Patriarch van Constantinopolen, van wien hy ook zyne Zalving ontvangt.
IV. In Armenien ligt, drie uuren van Erivan, het groote Klooster Elmiazin (d.i. de nederdaaling des Eeniggeborenen), waar nog eene oude, van tiridates en gregorius illuminator gebouwde, Kerk voorhanden is. Zy is schoon, groot, en zeer ryk in goud, edele gesteenten en paarlen. Hier heeft gregorius zyne patriarchale residentie. Hy heeft onder zich 40 Bisschoppen, en een groot gevolg van 800 persoonen. Hy wordt, in zyne waardigheid, door de Porte bevestigd en beschermd, en voert dus het vry gebied over zyne
| |
| |
onderhoorigen, terwyl hy zich van de hulp der Turksche Regeering altyd kan bedienen, om alles tot gehoorzaamheid te dwingen. Alle drie jaaren laat hy het Chrisma, door hem vooraf gewyd, aan alle zyne geloofsgenooten, in 't Ottomannisch Ryk, door zyne Bisschoppen uitdeelen. Buiten hem hebben de Armeniers nog 3 Patriarchen; een te Ganzastor in Persien. Dit Volk is maar sedert kort by de Armeniers ingelyfd. Voorheen waren zy Albaniers. Deze Patriarch, de eenige van deze drie, die eene wettige aanstelling heeft, laat ook door aan hem onderworpene Bisschoppen het Chrisma in de hem toegedaane Gemeenten toedienen. De tweede heeft in Aktamor, de derde te Sig, in Cihrien, zyne residentie. Beiden zyn alleen door verplaatzing der residentie van Elmiazin, in onrustige jaaren, ontstaan, en dus onwettig. Beiden hebben zich tegen den Patriarch van Elmiazin verzet, en zyn, door tusschenkomst der Turksche Regeering, in aanzien gebleven. Zy hebben ook eenige Bisschoppen onder zich, en deelen ook het Chrisma uit. De Armeniers geeven ook aan hunnen Bisschop te Constantinopolen en Jerusalem den titel van Patriarch, dewyl, op beide plaatzen, Melchitische Patriarchen hunne residentie hebben. Echter zyn beiden aan den Patriarch van Elmiazin onderworpen.
(Het slot ter eerste gelegenheid.)
|
|
Auteursrechtvrij