Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

Kort Begrip der Algemeene Geschiedenis, van de Schepping der Wereld af, tot het einde der Agttiende Eeuw. Door Ysbrand van Hamelsveld. Met Plaaten. Te Amsterdam, by J. Allart, 1802. In gr. 8vo. Behalven het Voorbericht, 652 bl.

Het aantal der Korte Begrippen van de Algemeene Geschiedenis zien wy door deezen arbeid van den onvermoeiden y. van hamelsveld vermeerderd. Een voorstel des Uitgeevers, den Schryver gedaan, om van schröcks Algemeene Geschiedenis, onlangs by hem in VI Deelen in 't licht gezonden, een Uittrekzel te vervaardigen, gaf 'er aanleiding toe. Dan hamelsveld verkoos liever een eigen Werk te leveren. 't Geen hem daartoe te meer aanzette, was, dat de schikking, door schröck gehouden, die de Geschiedenis van elk Volk afzonderlyk beschouwt, en dan weder tot de eerste beginzelen van een ander Volk terug gaat, hoewel dezelve haare voordeelen hebbe, hem min dienstig toescheen, om den Leezer van het geheele beloop der Algemeene Geschiedenis een juist en welgeregeld denkbeeld te geeven, dan die hy omhelsde; byzonder ten aanziene der Tydrekening, daar, volgens zynen trant, de Leezer, door de Geschiedenis, geleidelyk en geregeld, als by de hand geleid wordt, van den eersten oorsprong der Wereld af, tot zynen Leeftyd toe. Wy zyn het hierin volstrekt met hem eens. En daar wy, zo kort geleden, een Eeuwvak zagen sluiten, geeft zulks eene bykomende voeglykheid aan dit Werk; waarin hamelsveld, om zyne eigene woorden te bezigen, ‘zich heeft toegelegd om alle merkwaardige Gebeurtenissen der Wereld beknopt te verhaalen, zoo dat niet ligt iets belangryks, in de oude of nieuwe Geschiedenissen, wierd overgeslagen, brengende alle de Gebeurtenissen tot haaren tyd, en zoo veel zulks, in een zoo kort bestek, doenlyk was, derzelver aanleiding en onderling verband in aanmerking neemende.’

[p. 616]

De Inleiding behelst de gewoone algemeene kundigheden, tot de Geschiedenis behoorende, kort en bondig. In twee Hoofd-afdeelingen splitst de Schryver zynen Geschiedkundigen arbeid. De eene behelst de Geschiedenis vóór, de andere die naa de Geboorte van christus.

In zes Tydvakken wordt de eerste Hoofd-afdeeling onderscheiden: wy geeven ze op, om tevens den inhoud en de schikking des Werks te doen kennen. I. Het Tydvak, beginnende met de Schepping der Wereld, en eindigende met den grooten Zondvloed, ten tyde van noach, bevattende een tydverloop van 1656 jaaren, van het jaar der Wereldschepping tot het jaar 1656 na dezelve. II. Van noach tot moses, den Wetgeever der Israëliten, of den uittocht der Israëliten uit Egypte, 852 jaaren, van 1656 tot 2509. III. Van moses tot romulus, of van de verlossing der Israëliten uit Egypte, tot de stichting der Stad Rome, 722 jaaren, van 2509 tot 3231. IV. Van romulus, of de stichting van Rome, tot cyrus, of de grondvesting van het Persische Keizerryk, 215 jaaren, van 3231 tot 3446. V. Van cyrus tot Alexander den Grooten, of van de Grondvesting der Persische Heerschappy tot de uitbreiding van het Ryk der Grieken of Macedoniers, 202 jaaren, van 3446 tot 3648. Het VIde Tydvak der oude Geschiedenis vóór christus Geboorte, bevattende 331 jaaren, van het jaar 3648 tot 3983, of omtrent 400 jaaren, om het ronde getal, strekt zich uit van het begin der Grieksche of Macedonische Heerschappy tot de Geboorte van jesus christus, oorsprong van het Christendom.

Volgens deeze Afdeelingen behandelt de Schryver de Oude Geschiedenis zeer geleidelyk en kort, want op bl. 185 vinden wy reeds den aanvang des tweeden Deels, of dien der Nieuwe Geschiedenis, welke wy zeer voegelyk verdeeld zien in vyf Tydvakken, geschikt naar de merkwaardigste Gebeurtenissen, die eene groote verandering in de gesteldheid der zaaken hervoortbragten. Zie hier derzelver opgave: Het eerste Tydvak begint met de Geboorte van den Zaligmaaker der Wereld, jesus christus, en eindigt met den ondergang van het Romeinsche Keizerryk in het Westen; dus van het jaar 1 tot 476, naar de jaartelling der Christenen. Het tweede vervolgt de Geschiedenis tot het herstel van het Keizerryk in het Westen, door karel den Groo-

[p. 617]

ten; loopende van het jaar 476 tot 800. Het derde strekt zich uit van de herstelling des Leizerryks, door karel den Grooten, tot den ondergang des Oosterschen Keizerryks, of het bemagtigen van Konstantinopolen door de Ottomannen of Turken, in het jaar 1453. Het vierde, beginnende met het inneemen van Konstantinopolen door de Turken, eindigt met den Munsterschen of Westfaalschen Vrede, in het jaar 1648. Het vyfde brengt de Geschiedenissen tot het einde der XVIIIde Eeuwe, of tot onzen tyd.

Moeite, veel moeite, hadt het zeker in, om zo veel stoffe, in een zo kort bestek, op eene voeglyke wyze te verwerken. Met lof heeft hamelsveld, wiens pen anderzins ligt tot uitweiding vervalt, zich van deeze taak gekweeten, en zynen Landgenooten een Kort Begrip geleverd, 't welk alle aanpryzing verdient.

Tot aanhaalingen van de bronnen, waaruit hy deeze Geschiedenis heeft afgeleid, laat de Schryver zich niet in. Alleen pryst hy, in het Voorbericht, den zodanigen, die der Latynsche taale magtig zyn, ten einde de oude en nieuwe Schryvers, op wier gezag de geloofwaardigheid der verhaalde Gebeurtenissen steunt, te kennen, het Werk aan van den Prof. offerhaus, Compendium Historiae Universalis, in 't welk alle plaatzen dier Schryvers, tot het begin der XVIIIde Eeuwe, naauwkeurig zyn aangeweezen.

Het schenkt ons geene geringe voldoening, dat hamelsveld, omtrent het ontleende uit het Mengelwerk onzer Letteroefeningen voor 1801, No. 3, bl. 127, verklaart: ‘Dat ik de Schets van den Staat van den Godsdienst en Geleerdheid, op het einde van dit Werk, genoegzaam woordlyk heb overgenomen van jacobus scheltema, uit deszelfs Overzicht van de Letterkundige Geschiedenis der XVIII Eeuw, zal niemand my euvel duiden. Ik zag geen kans, om die Schets, voor myn oogmerk, beknopter en zaakryker te ontwerpen, dan myn Vriend scheltema zulks verrigt heeft.’

Men verwagt zeker niet, dat wy plaatzen uit dit Werk afschryven, om de gunstige beoordeeling daarvan te staaven. Alleen merken wy nog aan, dat de Boekhandelaar allart 't zelve opgesierd heeft met een stel van XX Kunstplaaten, de beste uit allen, die het Werk van schröck versieren, en zulks, gelyk

[p. 618]

de Schryver, op verzoek des Boekhandelaars, verzekert, zonder eenig noemenswaardig bezwaar in den prys des Boeks te maaken. - Wy twyfelen niet of deeze arbeid van hamelsveld zal gunstig ontvangen worden, en hy daardoor den grond tot nieuwe dankerkentenisse, by zo veele voorgaande, by zyne Landen Tydgenooten gelegd hebben.