Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

Zedekundige Schoonheden van Dr. H. Blair. Naar den Vierden Druk uit het Engelsch. Te Amsterdam en Haarlem, by J.W. Yntema en Comp. en A. Loosjes Pz., 1802. In 8vo. 344 bl.

Hoe menig ogenblik gaat verloren, omdat men in hetzelve niets ter hand kan nemen! Menig weinig betekenend geschrift is dan al dikwils de toevlucht, omdat men het zonder schade zo aanstonds toe kan slaan. Hoe dikwils wenscht men op ene wandeling, op reis, of anderzins, een klein, recht aangenaam en tevens nuttig boek! Ieder klein, aangenaam, nuttig boek voldoet nog aan het oogmerk niet. Het allergeschiktst zyn voorzeker korte opstellen; niet al te kort evenwel, (het moeten wat meer dan enkele gezegden of spreuken zyn) zo gesteld, dat zy de aandacht vestigen, stof tot nadenken geven, en de ziel van zelve nu verder daarop peinzen doen. Zy behoren van dien aard te zyn, dat men ieder van dezelve nog altyd gaarne en met een nieuw genoegen leest, en te lopen over onderscheidene onderwerpen, opdat men, naar de byzondere stemming der ziel op zulk een ogenblik, zyne keuze doe. Vooral wordt zulk ene verzameling nuttig, wanneer ieder opstel ene treffende, kenlyke strekking heeft tot huislyke, maatschappelyke en Christelyke deugd.

Deze zedekundige schoonheden (Sentimental Beauties is de oorspronglyke tytel) voldoen, naar ons oordeel, aan alle deze vereischten. Dr. blair is ook onder ons met roem bekend; en niemand, die enig gevoel voor het schone en goede heeft, las nog

[p. 613]

ooit zyne Schriften, zonder dat hy van tyd tot tyd stil hield, dit of dat gezegde meer dan eens herlas, en daaraan genoeg had om 'er enige ogenblikken op na te denken; ja wie schreef niet gaarne deze en gene plaats ook van dezen uitmuntenden Schryver voor zyn zakboekje af? zo treffend schoon en eenvouwig waar spreekt hy telkens tot ons verstand en hart. Zodanige uitgezochte plaatsen bevat dit Werkje in menigte, en in ene grote verscheidenheid; en, daar alles van denzelfden Schryver is, heeft het boven andere soortgelyken, hoedanige wy toch maar weinigen kennen, nog dit vooruit, dat ons blair's zo treffende, krachtige wyze van zich uit te drukken hoe langer hoe meer verstaanbaar en eigen wordt. Ziet hier iets ter proeve; - wy behoeven niet te zoeken; want wy kunnen niet mistasten.

‘Godlyke ondersteuning. De goede mensch weet dat hy handelt onder het onmiddellyke toezicht en de bescherminge des Almachtigen. Zie, myn getuige is in den Hemel, en myn gedenkschrift is in de hoogte. De bewustheid van een zo doorluchtig aanschouwer versterkt en bemoedigt hem. Hy vertrouwt, dat de eeuwige beminnaar van gerechtigheid niet alleen beschouwt en goedkeurt, maar ook zal versterken en bystaan; niet zal toelaaten, dat hy onrechtvaardiglyk onderdrukt worde, en zyne standvastigheid, in het einde, zal vergelden met heerlykheid, eere en onsterflykheid. Een goed geweeten, dus ondersteund, deelt aan het hart eene veel grootere maat van onvertzaagdheid mede, dan het anders konde inboezemen. Hy, die steunt op eenen almachtigen, schoon onzichtbaaren, Beschermer, stelt zyne vermogens te werk met dubbele kracht, en werkt met eene wakkerheid, die niet zyne eigene is.’

‘Rechtvaardigheid en barmhartigheid. Met rechtvaardig te zyn moeten wy, ongetwyffeld, beginnen, eer wy trachten edelmoedig te zyn. Maar ter zelfder tyd is het waar, dat hy, die niet verder gaat dan bloote Rechtvaardigheid, blyft stilstaan by het begin der deugd. Ons wordt bevolen recht te doen, maar barmhartigheid lief te hebben. De eene deugd regelt onze daaden. De andere verbetert onze harten en geneigdheden. Beide zyn even noodzakelyk tot het geluk der waereld. Rechtvaardigheid is de pylaar, wel-

[p. 614]

ke het gantsche gebouw der menschlyke maatschappye onderschraagt. Barmhartigheid is de koesterende zonnestraal, welke de wooningen der menschen verwarmt en vervrolykt. De volmaaktheid van ons gezellig character bestaat in deeze beide op de rechte wyze met elkander te mengen; in het houden van dien middelweg, welke ons toelaat rechtvaardig te weezen, zonder straf te zyn, en ons in staat stelt edelmoedig te weezen, zonder onrechtvaardig te zyn.’

‘Droefheid. Laat gemaatigdheid de droefheid van een goed mensch en eenen Christen temperen. Hy moet niet bedroefd zyn, gelyk de geenen, die geene hoop hebben. Gelyk eene hooge verheffing van moed niet past by de vreugde, zo strookt aanhoudende en overstelpende neerslachtigheid niet met de smarten van deeze voorbygaande waereld. Droefheid, wanneer zy buiten zekere paalen gaat, wordt onmannelyk; wordt ontydig, wanneer zy boven zekeren tyd duurt. - Laat de mensch niet de verligting verwerpen, welke de tyd toebrengt aan alle wonden des harten, maar dulden, dat bovenmaatige droefheid, by trappen, afdaale tot eene tedere en toegenegen gedachtenis. Laat hem bedenken, dat het in de macht der Voorzienigheid is, andere genoegens voor hem te verwekken, in de plaatze van die hy verloren heeft. Of, indien zyne ziel, voor tegenwoordig, de gedachten van zulke vertroostinge verwerpt, laat zy dan, ter verligtinge, zich keeren tot het uitzicht op eene toekomende ontmoeting in eene gelukkiger waereld. Dit is, inderdaad, de voornaame verzachter van druk - de krachtigste balsem voor het bloedende hart. Het helpt ons den dood beschouwen, als niet meer dan eene scheiding voor eenen tyd van onze vrienden. Zy, welken wy beminden, leeven nog, schoon niet by ons tegenwoordig. Alleen zyn zy verplaatst na eene verschillende wooning in het huis des algemeenen Vaders. De moeilykheden hunner vreemdelingschap zyn geëindigd, en zy overgegaan tot het land van rust en vrede. Zy zyn uit deeze donkere en verwarde waereld gegaan, om zich te vereenigen met de groote vergaderinge der rechtvaardigen, en hun verblyf te houden in het midden van eeuwig licht. Ter zyner tyd hoopen wy tot hun gezelschap gevoegd te worden in deeze gelukzalige woonplaatzen. Geen beginsel van Godsdienst schrikt

[p. 615]

ons af van gemeenschap van Liefde met hun te houden, door middel van Geloove en Hoope, tot dat die tyd van hereeniging kome.’

Door enen Alphabetischen Bladwyzer is gezorgd, dat men het gelezene ogenbliklyk wedervinden kan.