Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

[p. 609]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

Verhandeling, over den waaren aart en het aanwezen van 's Menschen zedelyk verderf en onmagt ten goede; naar de uitspraaken der Rede en H.S. betoogd en verdedigd. Door H.W.C.A. Visser, Predikant te Warns en Scharl. Te Sneek, by C. van Gorcum, 1802. In gr. 8vo. 334 bl.

Het onderwerp van dit boek is dikwyls behandeld; maar de wyze, op welke de Eerw. Schryver zyne gedachten daaromtrent voordraagt, verdient opmerking by allen, die 'er nog eenige meerdere inlichting omtrent verlangen. Zie hier het kort beloop:

Het werk bestaat uit vier deelen. Het eerste behelst algemeene aanmerkingen, tot beöordeeling en bepaaling van het waare denkbeeld van 's menschen zedelyk verderf en onmagt. Vooraf gaat eene beschryving van der menschen oorspronglyken staat, en van Gods eischen, en onze onveranderlyke verplichting aan dezelven. Daarna worden twee gevoelens aangaande de eischen Gods onderzocht en tegengesproken. Het eerste, naamelyk, van hun, die oordeelen, dat niet zoo zeer eene volmaakte gehoorzaamheid, maar slechts eene oprechte benaarstiging wordt gevorderd. Het tweede van anderen, die dezelven alleen bepaalen tot daaden, zonder te letten op de gezindheden des harten. En eindelyk de waare aart van 's menschen zedelyk verderf en onmagt ten goede bepaald. Het verderf zal zyne zitplaats hebben, zoo wel in het verstand, als in den wil; en, ten aanzien van het verstand, bestaan in onvatbaarheid voor geestelyke dingen, en in de heerschappy van vooroordeelen en ongeloof; ten aanzien van den wil, in afkeerigheid van God en zynen dienst, in den nadeeligen invloed en de heerschappy der zinnen op ons verstand en op onzen wil, in de verkeerde richting der hartstochten, in 't byzonder in den hoogmoed, verbas-

[p. 610]

terde eigenliefde, aardschgezindheid, ongebondenheid, en traagheid des vleesches. Van dit verderf wordt de zedelyke onmagt, als zynde eene onvolmaaktheid van het derde vermogen der ziel, de kracht, onderscheiden, ofschoon daarmede allernaauwst verbonden. - Het tweede deel bevat een betoog van zoodanig zedelyk verderf en onmagt uit de Rede. De Eerw. visser tracht zyn gevoelen eerst te bewyzen, ten aanzien van de Heidenen, by welken hy beweert, dat hetzelve algemeen geweest is; vervolgends ten aanzien van de Christenen. Met opzicht tot de Christenen beroept hy zich 1) op de geschiedenis der Kerke; 2) op de verre overweegende meerderheid van uitvindingen, instellingen, en genootschappen, dienstbaar aan de aardschgezindheid des menschen, en zonden bevorderende, boven de instellingen tot bevordering van Godsdienst, deugd en geluk; 3) op de waarneeming, dat by hun, welke eene naauwkeurige en samenhangende kennis van den Godsdienst hebben, de verblindheid des verstands, de afkeerigheid van den wil, en het zedelyk onvermogen ten goede, zoo wel plaats heeft, als by hun, welke eenvoudig zyn, en eene zeer bepaalde kennis van den Godsdienst draagen; 4) op het weinig waar geluk, en de veelvuldige ellenden, die thans het menschelyk lot geworden zyn; 5) op het daadelyk leeven der meeste Christenen; 6) op 's menschen eigen overtuiging; 7) op de weinige verbetering der menschen, by de volkomenste overtuiging; 8) op de algemeenheid der zonde by alle Christenen, 9) en op de niet moedwillige zonden. Ten slot wordt hier nog onderzoek gedaan naar de ongenoegzaamheid van de gewoone hulpmiddelen der Openbaaring, ter wegneeming van dit zedelyk verderf en onvermogen. - In het derde volgt een betoog van zoodanig verderf en onvermogen uit de H. Schriften. Het aanweezen zelfs der H. Schrift zal reeds daarvoor ten bewyze strekken, en de geheele inhoud van den Bybel zal het bevestigen. Als byzondere kenteekenen van hetzelve worden vervolgends eenige geschiedenissen te berde gebragt: de geschiedenis van Adam; van den Zondvloed; van Abrams uittoent uit zyn geboorteland, op Goddelyk bevel; van de afzondering der Jooden tot een onderscheiden Volk, onder 't welk de kennis van den waaren God zou verblyven; en van het heilig en onberispelyk leeven van

[p. 611]

Jesus Christus, vergeleken met de zonden zelfs der meest godvruchtigen. Een ander bewys wordt ontleend uit het naauwe verband tusschen 's menschen zedelyk verderf en onmagt, en eenige waarheden van den Christelyken Godsdienst; en eindelyk een aantal bybelplaatzen, die des Schryvers gevoelen uitdrukkelyk zullen bepleiten, in overweeging genomen. Hieromtrent maakt hy de volgende aanmerkingen: (1) Men moet voor oogen houden, dat sommige plaatzen der H.S. zien op zoodanig verderf en onvermogen, hetgeen, door het Euangelie, by allen, welke 'er kennis van verkregen hebben, is weggenomen. (2) Men moet dus, om de leer der H.S. aangaande 's menschen verderf wel te bepaalen, naauwkeurig onderscheiden de plaatzen, waarin van den staat der Heidenen, Jooden en Christenen, gesproken wordt. (3) 'Er wordt, in het beschryven van deze byzondere verdorvenheid, meermaalen terug geweezen tot zoodanige algemeene verdorvenheid, welke aan alle menschen, in alle omstandigheden, van natuure eigen is, en door geene kennis wordt weggenomen. (4) De Heilige Schryvers brengen duidelyk de bron der daadelyke zonden meermaalen tot het hart. (5) Zy leeren, op veele plaatzen, uitdrukkelyk deze verdorvenheid des harten, en dat dezelve, zonder eenige uitzondering, algemeen is. (6) Zy zouden niet voorzichtig gehandeld hebben, wanneer zy, onder zulke verschillende en zoo sterke bewoordingen en uitdrukkingen, zoo veelvuldig van 's menschen zedelyke gesteldheid gesproken hadden, zonder ten oogmerke te hebben, om ons 's menschen zedelyke verdorvenheid en onmagt daarmede te leeren. - In het vierde deel wordt geantwoord op deze en gene tegenbedenkingen.

Of nu dit antwoord eene genoegzaame oplossing van ingebragte zwaarigheden tegen des Schryvers gevoelen in zich behelze, en of zyn voorafgaand betoog de vereischte bondigheid en vastigheid hebbe, om de zaak in geschil voor afgedaan te kunnen houden, willen wy niet beslissen. Allerwege straalt 's Mans bedrevenheid, zoo wel in de Schriftverklaaring, als in de behandeling van Godgeleerde stellingen, door. Hy toont de stof wel doordacht te hebben, en het ontbreekt hem niet aan toegeevende beecheidenheid omtrent verschil-

[p. 612]

lend denkenden. Hy vermydt zorgvuldiglyk die spitsvondige hairkloveryen, waarmede men dikwyls de zaak in geschil nog ingewikkelder gemaakt heeft. Mogelyk is hy niet ver af van den minst gezochten middelweg, waar de twistende partyen elkanderen zouden kunnen ontmoeten. Wanneer zal men eens ophouden over byzaaken elkanderen het hoofd warm te maaken, daar men het in de hoofdzaak, die door de geschiedenis der menschheid buiten alle bedenking gesteld wordt, toch niet grootelyks oneens kan weezen?