Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

Zak-Bibliotheek van Vernuft en Smaak. Vde Deel. Met Plaaten. Te Amsterdam, by J. Allart. In 128. 274 bl.

Het geheim, Tooneelspel, naar het Hoogduitsch van den Schryver van rinaldini, beslaat de 110 eerste bladzyden van dit vyfde Deel. Van dit Tooneelstuk zeggen wy alleen: de geschiedenis heeft, in ons oog, wat al te veel onwaarschynlyks, en is over het geheel te yslyk, dan dat dit Stuk op algemenen byval zou kunnen rekenen. Maar zeer gaarne staan wy wat langer stil by het zeer wel geschreven en aandoenlyk Verhaal, dat op hetzelve volgt; dit is der lezing overwaardig; het heeft tot opschrift: Liefde en dankbaarheid. Naar het Hoogduitsch van august lafontaine. Eene waare Geschiedenis. De jonge Gravin d'Ormesson (haar naam is julia) betoont hare beminnelyke menschlievendheid aan zekeren ongelukkigen Landman, salier genoemd, afkomstig van enen Held, die onder Koning frans zeer had uitgemunt, en die van dezen zynen voorzaat zeker gevoel van eer en onafhanglykheid had geërfd, en nu ook op zynen Zoon voordgeplant. Braaf, arbeidzaam, en dienstvaardig, waren de saliers; maar gebieden, neen, dat lieten zy zich niet. Natuurlyk nemen deze menschen van julia gene geschenken, maar worden door de Gravinne moeder, en den Graaf, edelmoedig geholpen; dit maakte op den jongen salier zodanigen indruk, dat hy, die kort te voren gezegd had: Bediende mag ik niet zyn, want ik heet salier; nu uitroept: Uwe, en der Gravinne

[p. 607]

julia's bediende wil ik zyn; neem my maar aan, bid ik u; gelyk dan ook geschiedden. Met onderscheiding werd hy behandeld, want hy onderscheidde zich van alle andere bedienden, de jonge Gravin is het vooral, op welkers minsten wenk hy eerbiedig past, en die spoedig voelt, hoe hy ieder van hare wenschen zoekt voor te komen, en, om haar, waarin dan ook, van dienst te zyn, gene moeite te zwaar houdt, geen gevaar ontziet, maar dan eerst recht vrolyk is; wanneer hy iets voor haar kan doen. Haar leven is in gevaar; een Wondheler wordt op het spoedigst vereischt; zekere Stroom maakte de naburige Stad op dat ogenblik ontoeganglyk; de Marquis gusval, haar beminde, beeft zowel terug, als alle de bedienden; salier alleen is onbevreesd, ziet geen gevaar, en bezorgt den gewenschten man, wiens hulp nu juist nog tydig was; - zo heeft hem julia haar leven te danken. De Marquis, denkt salier, verdient julia niet, hy heeft zich voor haar niet gewaagd; evenwel, hy zwygt eerbiedig stil, en de bediende denkt voor zichzelven, schoon hy nu haren minnaar haat, in het geheel niet aan haar bezit. Nu komt de bekende Fransche Omwenteling, die zo vele Edellieden, en ook deze Familie, bedorven heeft; en het is salier alleen, die de jonge Gravin en alle de haren, ook haren minnaar, het leven redt, in veiligheid brengt, en intusschen zorgt voor hun onderhoud. Dit kostte hem het leven van zynen dierbaren Vader, dien hy, ten zy hy zynen Heer verraden wilde, moest zien vermoorden; en hy zelve moest met deze ongelukkige Familie gevaren doorworstelen, zo ogenschynlyk en zo groot, dat de Marquis wederom van zyne beminde afraakte, en op zelfbehoud bedacht moest zyn. Men hield zich enigen tyd in Zwitserland op; hier arbeidde salier voor het gezin, en wilde niets meer zyn dan bediende. De Graaf en Gravin leefden niet zeer lang meer, en hy was nu met julia alleen. Langer verblyf in Zwitserland werd ongeraden; maar in het Brunswyksche vonden zy veiligheid; salier zou wederom naar een landverblyf omzien; intusschen hielden zy zich in Wolfenbuttel op. Hier is ook gusval; en salier, hoewel hy ten vollen nu gevoelt, dat hy zonder julia hoogst ongelukkig worden zal, is edelmoedig genoeg om hem op te zoeken en by de Gravin in te leiden. Dan deze was noch ongevoelig, noch ondankbaar; ook zy beminde nu salier, en biedt hem, die zy wist, hoewel hy nooit van liefde tot haar had gesproken, dat haar meer dan zyn leven beminde, hare hand aan, in tegenwoordigheid van den Marquis, die erkennen moest, dat salier dit geluk verdiende. Zy bewonen thands ene eenvoudige boerenwoning, en zyn een voorbeeld van trouw, grootmoedigheid, dankbaarheid, huwlyksliefde, en huislyk geluk. Julia's liefde voor salier is onbegrensd. Pryst men hun

[p. 608]

aanvallig kind, dan is dit zyn woord: ‘'t Is ook de Zoon van myne julia;’ en zy voegt 'er aanstonds by: ‘Ook de Zoon van den edelsten Man.’ - Ziet daar het hoofdbeloop van dit belangryk Verhaal, hetgeen beschreven is door ene zo bekwame pen, dat wy waarlyk niet geloven, dat men het zonder deelneming lezen kan.

Zoo bemint geen man! Eene waare Geschiedenis, naar het Hoogduitsch van a. van kotzebue, is de titel van het laatste Stukje, dat hier voorkomt; het is hier bygevoegd ten bewyze dat de schone Sexe ook voor ene dergelyke edelmoedigheid, als salier in het vorig Verhaal, berekend is. Gaarne gaven wy 'er ook het hoofdbeloop van op; dan ons bestek gedoogt dit niet; en ook menen wy zeer wel te weten, dat wy het, niet lang geleden, hoewel wy ons nu niet herinneren in welk geschrift, nog eens in onze taal gelezen hebben.