Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

[p. 576]

Verstrooide Gedachten over verschillende Onderwerpen, uitgegeeven voor Leeraars en Vrienden van Godsdienst en Godgeleerdheid. Te Franeker, by D. Romar, 1802. In gr. 8vo. 176 bl.

Het is wel jammer, dat zoo menig nuttig denkbeeld, welk by kundige en nadenkende lieden, onder het leezen en naspooren van weetenswaardige zaaken, niet zelden opryst, en 't geen zy gewigtig genoeg vinden, om voor zich zelven op te teekenen, veelal onbewerkt blyft liggen, ofschoon het overwaardig zou geweest zyn, om, min of meer ontwikkeld, ook aan anderen medegedeeld, en in druk gemeen gemaakt te worden.

Eenige Leeraars en Vrienden van Godsdienst en Godgeleerdheid, hiervan overtuigd, en, zoo 't schynt, voorzien van eenigen voorraad, hebben het loflyk besluit genomen, om eenige zulke verstrooide gedachten, over verschillende onderwerpen, welke alle, min of meer, haare betrekking hebben tot den openbaaren Godsdienst, of althans in het vak der letteroefeningen van den Theologant voorkomen, van tyd tot tyd, ter overweeging, beöordeeling en volmaaking van deskundigen, in druk te geeven. - Het zyn kleine losse opstellen, waarvan eenigen meer de Christelyke Geloofsleer, anderen de Zedekunde, anderen de Uitlegging der H. Schrift, anderen de Geschiedenis, anderen de Leerwyze enz. betreffen. Zommigen zyn, als 't ware, bloote schetzen, losse aanteekeningen, en beantwoorden volkomen aan den gekozen titel; anderen zyn wat meer uitgewerkt en vollediger. Ieder van ons, zeggen zy, staat op zich zelven, en levert, het geen hy voor ons plan en deze uitgave geschikt oordeelt, zonder hetzelve vooraf den anderen te hebben medegedeeld. Van hier, dat men zich niet verwonderen moet, wanneer eens hier of daar de meeningen der onderscheiden stellers mogten verschillen. Vooral moet het hieraan worden toegeschreeven, dat, in de onderscheiden stukjens, styl en taal ongelyk zyn.

Het zal nu voornaamelyk aankomen op de keuze der stoffen, en de wyze van uitvoering. De onderwerpen van dit eerste Stukjen zyn de volgende: - 1. Ver-

[p. 577]

schillende gevoelens over den Bybel, en voorslagen ter bevrediging der geschilvoerenden, bladz. 1-17. Hier wordt eene groote menigte van nieuwerwetsche, meestal van het gewoone ver afwykende gevoelens te berde gebragt. Wy zien daarin geene groote nuttigheid, als de gronden en redenen, waarom men ze heeft aangenomen, 'er ook niet by vermeld worden. Met eene machtspreuk, ten bewyze van afkeuring, kan men ook den nadeeligen indruk, dien zommigen derzelven zouden kunnen maaken by zwakgeloovigen, niet genoeg voorkomen. Nu en dan is evenwel iets ingevlochten tot wederlegging, die wy echter vreezen, dat aan schrandere voorstanders van deze gevoelens niet, in alle opzichten, voldoende zal toeschynen. Zulke onderwerpen moeten niet zoo, in 't voorbygaan, behandeld worden. Zy verdienen een bedaard onderzoek. Ook twyfelen wy, of men met de voorgeslagene gronden, ter bevrediging van Christenen en Deïsten, wel zeer ver zal komen. - 2 en 3. Iets over de Leer der oude Israëliten aangaande het Opperweezen, en over de onkunde der Heidenen van de toekomende opstanding uit den dooden, bl. 17-38, zyn ons beter bevallen. - 4. Over den 110den Psalm, bl. 39-49. Leezenswaardige bedenkingen tegen de gedachten van moses mendelszoon, teller, hensler, konynenburg en anderen, die meenen, dat David het onderwerp van dit lied is, en 't begin van dezen Psalm op deze of dergelyke wyze begrypen: ‘Jehova beval aan David mynen Heere: gy zult u niet begeeven in het gevegt, maar blyven te Jerusalem, op Sion, aan myne zyde: ik zal intusschen uwe vyanden aan u onderwerpen.’ - 5. Over Lamech, bl. 49-55. Men poogt den Hoogleeraar muntinghe te wederleggen, die in zyne Geschiedenis der Menschheid naar den Bybel, in het verhaal omtrent Lamech, Genes. IV:19, 23, 24, een blyk van wulpschen wellust, een voornaamen karactertrek van dien tyd, meent te vinden. - 6. Over Jesus komst, aan zyne Apostelen beloofd, Hand. I:11. bl. 56-69. Men beweert, met aanneemelyke gronden, dat de Hemellingen geenzins 's Heilands wederkomst ten jongsten dage, maar de komst des Heeren door den Geest, verstaan hebben, by welke zy volkomen schadeloos zouden gesteld worden voor het verlies, 't welk zy nu door Jesus vertrek leeden. - 7. Over Matth. XXIV:29 en volg.

[p. 578]

bl. 70-88. Het gevoelen van van vloten, die meent, dat alles ziet op de verstooring van Jerusalem, wordt tegen van hamelsveld en ypey verdedigd. - 8. Over Joh. XX:28. bl. 89, 90. ‘Thomas moge, by deze woorden, iets gedacht hebben, minder vereerend voor de goddelyke hoogheid des Zaligmaakers: daar echter deze, niet gewoon om eer van menschen aan te neemen, niets tegen deze betuiging aanmerkte, maar dit eerbewys aannam, dat in de woorden, zoo als zy uitgesproken wierden, duidelyk lag opgeslooten; zoo hebben wy een bewys, dat nu Thomas niet meer, maar dat Jesus zelf geeft.’ - 9. Over Psalm 127 en 128. bl. 91-96. Eene oordeelkundige gissing over deze Psalmen. 'Er wordt eene verzetting voorgeslagen, volgends welke de eerste van deze Psalmen de twee eerste versen van den 127sten, en de drie laatste van den 128sten, en de andere de drie eerste versen van den 128sten met de drie laatste van den 127sten Psalm zal bevatten. - 10. Over de onderscheidene oogmerken van de Euangelien, bl. 97-113. Scherpzinnige gedachten over een duister onderwerp, waarop vry wat zou aan te merken vallen. Wy hebben ons eenigzins verwonderd over den schertzenden toon, waarop, bl. 97, in eene onder den text staande aanteekening, over eene in de streeken van Gottingen ontdekte alte Syrochaldaische quelle, wordt gesproken. Het gevoelen van eichhorn en andere groote Mannen, dat de Euangelisten Syrischchaldeeuwsche opstellen van het leeven van Jesus gebruikt hebben, is veel ouder, dan de Schryver meent, en laat zich niet zoo ligt, door eene enkele luimige pennestreek, wederleggen. Alle zulke aanmerkingen doen niets ter waereld af. Wy twyfelen, of de Opsteller van dit stukjen genoeg bekend is met hetgeen, in de laatste jaaren, over dit delicaat onderwerp is geschreeven. - 11. Over de orde in het Euangelie van Matthaeus, en dat van Lucas, bl. 114-119. 't Geen over het beloop van het Euangelie van Matthaeus gezegd is, verdient inzonderheid overweeging. - 12. Over de wacht by het graf van Christus, bl. 120-155. Eene moedige beantwoording van de voornaamste bedenkingen, die tegen de echtheid van het verhaal van Matthaeus daaromtrent ingebragt worden. - 13. Schets eener Leerreden over de 38ste Afdeeling van den Heidelbergschen Catechismus, bl. 156-168. Een zonderling contrast met al het voorgaande!