Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

Zakboek ter bewaaring eener duurzaame Gezondheid, uitgegeeven door Frederik Hildebrandt, gewoon Hoogleeraar in de Natuur-, Schei- en Geneeskunde te Erlangen. Uit het Hoogduitsch vertaald. Te Franeker, by D. Romar en Is. Verwey, 1802. In gr. 8vo. 224 bl.

Een volkomen gezond mensch kan voorzeker de werking van een groot aantal uit- en inwendige dingen, zonder eenig nadeel, verdraagen; heeft dus weinig voorzorgen ten deezen opzichte in acht te neemen, en kan gerust de aanwyzing der Natuure volgen, welke hem, zonder nader onderricht, in 't oog loopende beledigende kragten leert vermyden. Ondertusschen vindt men de zodanigen, die het, op den duur, tegen de gewoone beledigende kragten, van de lucht, kwaad voedzel enz. kunnen uithouden, maar zeldzaam: terwyl veele anderen, door geringe misslagen in 't gebruik der, zo genoemde, niet natuurlyke dingen, ligt door zwaare ziekten aangetast worden. De overweeging hiervan bewoog den Heer hildebrandt tot het schryven van dit Zakboek, met oogmerk om zyne Leezers een uitvoerigen regel voor te schryven, waaraan zy zich, ter bewaaring eener ongekreukte gezondheid, zouden kunnen houden.

Om zyne taak op eene voldoende wyze af te werken, heeft hy dezelve in twee Afdeelingen verdeeld, wier eerste de Regelen bevat, betrekkelyk tot de verschillende werkingen, aan welke de menschen zyn blootgesteld: terwyl de tweede Afdeeling handelt over de Regelen, toepasselyk op de verschillende deelen van het

[p. 543]

lichaam zelven. De eerste Afdeeling handelt voorts, in tien Hoofdstukken, over de lucht; de droogte en vogtigheid; de warmte en koude; de spys en drank; de ontlastingen; de kleeding; de plaatzing en het liggen des lichaams; den slaap; de beweeging en rust; en, ten laatsten, over de werkzaamheden der ziel: handelende de tweede Afdeeling, in vyf Hoofdstukken, over de zorge voor de oogen; de tanden; de borst; het onderlyf, en de huid.

Tot een proefje van het geheel, zullen wy hier het volgende mededeelen, betreffende de Aardappelen, omtrent welke, en, onzes achtens, wel te recht, de Schryver merkelyk verschilt van hun, die dit zo algemeen en heilzaam voedzel van kwaade hoedanigheden verdagt houden. ‘De Aardappelen (zegt de Schryver) bevatten gom, amylum, zuikerstof en colla, en wel in zulk eene evenredigheid, dat zy in het midden zyn, tusschen de beide zoorten van plantvoedzel. Deeze evenredigheid is, volgends de ondervinding, zo gesteld, en de zelfstandigheid, na dat zy kooken, zo luchtig, dat zy een ligt te verteerene, voedende en algemeen heilzaame spys opleveren. Noch het zuur, noch opzwellingen, noch andere bezwaardheid der verteering, ontstaan zo ligt uit het gebruik der Aardappelen, als uit het genot van veele andere groenten, by een gelyk en maatig gebruik. Ik heb zelfs hypochondristen gezien, die by de kleinste hoeveelheid van meelspys, of peulvruchten, ook van spinagie en andere groente, steeds bezwaardheid der maag ondervonden, maar de Aardappelen regt goed konden verduwen. - Veele menschen bespeuren, na het gebruik van geene groente, zo spoedig weder honger, als na het genot van deezen. De nuttigheid van derzelver gebruik wordt ook beweezen, door het voorbeeld der lerlandsche boeren. De Aardappelen zyn hun meest algemeen voedzel, en echter zyn zy zeer gezond en sterk, ja, niettegenstaande hun climaat, vry van den scheurbuik.’

Met verwondering lazen wy op bl. 118, dat de Schryver de Thee aanpryst, als een middel tegen de Maagkramp. Het tegendeel, meenen wy, is meer overeenkomstig met de waarheid: wy kennen ten minsten verscheidene menschen, die van geen maagkramp weeten, dan alleen wanneer zy eenige kopjes van een sterk aftrekzel van thee gedronken hebben.