Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

Maria Muller. Uit het Hoogduitsch vertaald door J.F.N. Te Westzaandam by H. van Aken, en te Amsteldam by J.F. Nieman, 1801. In gr. 8vo. 227 bl.

‘In de meeste ligtzinnige menschen huisvest den (de) wensch en het verlangen, om ene begane fout daardoor te verontschuldigen, dat zy de oorzaak daarvan niet in zichzelven, waar zy werklyk te huis hoort, maar in anderen, die 'er door lyden, zoeken. - Het geweten wykt nimmer uit de menschelyke ziel, hoe dikwyls het zich ook in slaap laat wiegen; en wanneer ook de stroom der luidruchtige vermaken den booswicht in ene bedwelmende verdoving met zich voortsleept, zo komt 'er toch eindelyk een stil uur, dat hy niet ontwyken kan, dat hem den spiegel voor het gezicht houdt, waaruit hem tot zyne verschrikking alle zyne misdryven met derzelver onvervalschte haatlykheid te gemoet stralen. Dan zou hy gaarne de inwendige kwellingen, die hem pynigen, ontwyken, terwyl hy zelfs de geringste vlekken in het charakter, dat hy beledigde, opzoekt, om zyn gedrag te rechtvaardigen.’ Aanmerkingen van dit soort versieren in de daad deze Roman; dan zy komen hier te spaarzaam voor, en wekten by ons den wensch: mogt toch het geheel meer zyn in dien toon, in dezen geest, en met deze bedoeling! dan zou deze geschiedenis, die zich nu reeds met zo veel genoegen lezen laat, veel goeds kunnen stichten. - Ziet hier het verhaal:

Maria muller, de schone, welopgevoede dochter enes welgezeten burgers, was volkomen naar hare neiging aan haren Neef lodewyk, een braaf jongling, verloofd. Deze was op reis. Maria had zich intusschen in hare verbeelding een ideäal van manlyke schoonheid en volkomenheid gevormd, waaraan haar lodewyk toch niet beändwoordde. Zy be-

[p. 385]

schouwde dit ook hoe langer hoe meer als een ideäal, dat geen wezen had; toen zy, by toeval, karel, Graaf van Wodmar, leerde kennen. Zy maakte op hem enen diepen indruk; en al spoedig bragt hy het meisjen zo ver, dat zy gevoelde, nooit gelukkig te zullen zyn met haren lodewyk. De Graaf was door zyne ouders voor josephine bestemd, ene uitmuntende jonge Dame van hogen rang. Hy is edelmoedig genoeg om maria's onvoorzichtigheid niet te misbruiken; hy bemint haar oprecht, schryft haar openhartig zyne betrekkingen, en doet haar de vleijendste voorstellingen, byaldien zy besluiten kon om desniettegenstaande met en voor hem te leven. Dan nu ziet de eerbare maria den afgrond, beeft terug, en wil den Graaf niet wederzien. Deze huwt inmiddels josephine, die, naar den wensch harer ouderen, haar hart dwingen moet, en haren geliefden aan hem opofferen. Maria's Vader sterft, en zy woonde zinds by hare Moeië; hier vindt haar de Graaf, verzwygt zyn huwlyk, en haalt haar tot een zogenaamd geheim huwlyk over, terwyl hy enen schelm tot het verrichten der plechtigheid had omgekocht. Nu bewoont zy, met hare Moeië, een van zyne Landgoederen, daar hy haar van tyd tot tyd hezoekt; en by de vaste overtuiging, dat hy haar by den dood zyns Vaders opentlyk als zyne Gemalin erkennen zal, leeft zy hier volkomen gelukkig. - Josephine werd intusschen moeder; zy beminde nu haren Gemaal met al haar hart; ook hy achtede haar hoog, maar zyn hart was aan maria gehecht. Ongelukkig brengt het toeval de Gravin op het verblyf der laatste. Nu ziet maria hoe zy schandelyk bedrogen is, ontvlucht terstond, en alle naarsporing is vruchteloos. De Graaf is woedende, doet zyne Gemalin zeer onverdiende verwytingen, en verlaat haar, om haar nimmer weer te zien. Maria geraakt intusschen by zeer brave landlieden; hier vond haar lodewyk, die juist daar Houtvester was; hy vergeeft haar alles, en nu versmaadt zy zyne hand niet. Dan hare gezondheid was ondermynd, en niet lang daarna moest de echtgenoot haar ten grave leiden. Karel ontving de tyding van haren dood, en een Brief, waarin zy hem van hare vergiffenis verzekert. Hy is diep geroerd, en wil zich nu niet de Gravin verzoenen; dan het is te laat: deze brief zy onze scheidbrief, zeide zy, hem die van maria teruggevende; en haar besluit was onherroeplyk; zy leefde nu alleen voor haar kind.

Het hindert ons in deze Roman, dat de Verleider een zo edeldenkend man en over het geheel zo beminnelyk is; zo dat ieder gevoelig hart by het lezen denken moet: ‘dat toch de Ouders karel en josephine niet gedrongen hadden tot het huwlyk! dan ware al die ellende en al die ondeugd niet gebeurd.’ Hoezeer wy ons van ganscher harte verklaren te-

[p. 386]

gen zodanig enen dwang, zo is het toch wenschlyk, dat ieder kind, in ene zo gewichtige zaak, zyne ouders raadplege en volkomen vertrouwe. De lezing van zodanig ene Roman kan der jeugd daarom welligt nadelig zyn. Ene geschiedenis voor ouders geschreven, en dan ook door ouders vooral te lezen, in den geschikten toon om het ouderhart te treffen, kon meer goeds stichten, en misschien menig ongelukkig huwlyk verhoeden.

De eenvoudige landlieden, by welken maria hare schuilplaats nam, hebben ons vooral behaagd. De man vond haar op den weg, en nam haar op zyne kar: wy willen hem zelve voor onze Lezers laten spreken:

‘Ik heb, zeide hy, Gods zegen ryklyk ondervonden. Ik was voor tien jaren een arme boerenjongen, en verwierf met dienen myn spaarzaam stukjen brood. Myn Heer had een uitgebreid landgoed, en was gewoon zyn koorn vele uuren ver te vervoeren. Daar hy nu zag dat ik trouw was, en het lieve vee wel verzorgde, zo droeg hy het my op, en ik moest vele vrachten doen, die my gelukten. - Lysje, de huismeid, was ene frissche meid, en ik ontdekte weldra, dat zy altyd een vriendlyker gezicht maakte, wanneer ik te rug kwam, dan wanneer ik vertrok, waar uit ik besloot dat zy my genegen was. Ik mogt haar insgelyks wel lyden, want zy had zwarte oogen en rode wangen, en was sterk en handig; maar ik dacht: Koenraad, ga niet zo schielyk te werk! - 'er behoort meer dan dat tot ene goede vrouw. Ik liet 'er niets van merken, dat zy my wel beviel, maar gaf acht op haar, en deed onder de hand onderzoek naar haar gedrag. En nu zag ik zelf, en hoorde ook van anderen, dat zy een vlytig, eerbaar, verdraaglyk meisjen was, dat een ieder het zyne gaf, en stil en ordentlyk voor zich henen leefde. Nu eerst vraagde ik: Lysje, wilt gy my hebben? - Zy wierd rood tot over de ooren, hield de voorschoot voor de oogen, gaf my de hand, en zeide ja! - Dat was nu wel alles goed, dan waar van nu te leven? - Lysje had niets dan een paar sterke armen en een eerlyk gemoed, en ik had tot heden 'er nog niet aan gedacht, om iets van myn loon terug te leggen, want ofschoon ik noch een speler noch een zuiper was, zo beminde ik toch des Zondags mynen dans, en verzuimde niet om my in de herberg te doen vinden, waar ik my dan ook deed gelden. Dan dit wierd nu anders. Ik kwam niet meer 't huis uit, en bespaarde elke stuiver voor myne volgende huishouding. Lysje maakte het even zo, en na een paar jaren hadden wy reeds zo veel gespaard, dat wy een huisjen en enen tuin konden kopen, die juist in het dorp te koop waren. Omdat het huisjen bouwvallig was, bekwamen wy het voor enen geringen prys, en ik besteedde alle myne

[p. 387]

vrye avonden, om het te verbeteren en in enen goeden staat te brengen. Eindelyk nam ik lysje, en ik verkreeg in haar ene goede, vlytige vrouw. Wy werkten in daghuur, en lysje spon nog buitendien; - op deze wyze verdienden wy ryklyk hetgeen wy nodig hadden, en konden nog enen spaarpenning terug leggen. Daar deze nu allengs vermeerderde, kocht ik een paard en ene kar, omdat ik hier mede wel wist om te gaan, en deed voor mynen voormaligen Heer, die my nog altyd wel zetten mogt, vrachten voor geld. Thans heb ik zo veel overgewonnen, dat de haver, die het paard vreet, op myn eigen akker groeit, en dat ik het koorn, dat ik vervoere, zelfs kan kopen. Daar by ben ik gezond en vrolyk. Kom ik te huis, zo verheugt zich myn hart in het lyf, wanneer ik myne vriendlyke vrouw en de vier gezonde kinderen zie, die zy my gegeven heeft. Dan rust ik my weder uit, bezorge myne huislyke zaken, neme 'er enen goeden dag van, en ryde dan weder de wereld in. ô Gy weet niet, Mejuffrouw! welk een vrolyk leven dit is. Alles wat ik heb, heb ik myne eigene vlyt, en myn vertrouwen op God te danken, die my nimmer heeft verlaten, en dit maakt goed bloed, en vrolyke dankbare harten’

Het gezegde zy genoeg. De Lezer voelt wel, dat, hoewel deze Roman onze goedkeuring niet ten vollen wegdraagt, 'er toch zeer veel in voorkomt, dat ons dezelve van zeer vele andere, van dien stempel, doet onderscheiden.