Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

[p. 353]

Christelyk Huis- en Handboek, of Bespiegelingen voor elken Dag des Jaars; ter bevordering van Geloof in J.C. en Christelyke Godzaligheid. Door J.L. Ewald, Doct. der Godgel. en tweeden Predikant aan de St. Stefanus Gemeente te Bremen. Uit het Hoogd. door J. Clarisse, Pred. te Enkhuizen. Iste Deel. Te Utrecht, by W. van Yzerworst, 1801. In gr. 8vo. 638 bl.

Al wederom een Boek van den verdienstelyken ewald, wiens schryfwyze over Godsdienstige onderwerpen wy te over bekend vooronderstellen, om 'er op nieuw een breedspraakig verslag van te geeven. Men zal het echter niet overtollig rekenen, by de aankondiging des tegenwoordigen Werks, onzen Leezeren eenig bericht van deszelfs byzonder doel en aanleg, en den heerschenden denktrant, daarin gevolgd, mede te deelen.

Dit Christelyk Huis- en Handboek is geschikt, tot bevordering van het nuttig gebruik van den Bybel, by het dagelyks leezen van dat eerwaardig Boek, in stille afzonderingen, en bevat in zich godvruchtige overdenkingen, tot opwekking en versterking van Godsdienstige gevoelens, dan eens in den vorm van gebeden en alleenspraaken, dan wederom in den toon van onderwyzingen en opwekkingen. Somtyds worden gezegden of leerstukken der H. Schrift verklaard, somtyds het hart meer dan het verstand bezig gehouden. Voor elken dag is eene overdenking of bespiegeling bestemd, voor enkelde dagen twee. Zy beslaan doorgaands vyf of zes bladzyden. De grondslag derzelven is meestal eene plaats uit den Bybel, doch ook wel eene natuurlyke, menschelyke aandoening, of ook eenig verschynsel of inrichting in de Natuur. Voor de maand Maart zyn grootendeels gepaste beschouwingen van eenige voornaame stukken uit de Lydensgeschiedenis van den Zaligmaker geschikt. Nu en dan worden, hier en elders, de overdenkingen over een en denzelfden Bybeltext, van den eenen dag tot den anderen, vervolgd. Men ontvangt daardoor, over sommige gedeelten uit de Leevensgeschiedenis van Jesus, en andere Bybelsche gezegden, wel eens meer omstandige en volledige, veelal ook zeer gewigtige ophelderingen, maar men ziet echter ongaar-

[p. 354]

ne de overdenking van het geleezene, of onderrichting desaangaande, dus afbreeken, en dient toch des anderen daags het vorige nog wel eens te leezen, om den draad te kunnen volgen. Het geheele Werk zal bestaan uit vier Deelen, en, by het laatste, zal men den beminnaaren van ewald ook 's Mans Beeldtenis leveren.

De arbeidzaame clarisse zegt van de Vertaaling, in het Voorbericht: ‘Dezelve is doorgaands getrouw; meestal zelfs woordelyk. Ook daar, waar de Schryver andere denkbeelden aan den dag legde, dan ik my van zommige zaken vorm, leest Gy, in deze Overzetting, zyne, en niet myne gevoelens. Alleen dan, wanneer 'er blykbaar eene vergissing en onnaauwkeurigheid was ingesloopen, - of, waar zyne uitdrukkingen, min of meer, van de Leere der Hervormde Kerk afweeken, - heb ik de vryheid gebruikt, om - zoo zacht en spaarzaam als mogelyk was - eenige verandering in zyne woorden te brengen. Dit is echter zeldzaam geschied; en altyd, zonder hem onrecht aan te doen, of het nut van zyn Geschrift, voor Lezers uit andere Christengezindten, te verminderen.’ Wy kunnen hier, tot geruststelling van hun, die het Leerstelzel, in het Hervormd Kerkgenootschap gevolgd, ter goeder trouwe toegedaan zyn, byvoegen, dat de Eerw. Schryver zyne volkomene instemming met de meest karacterizeerende Leerstellingen der Hervormden, in dit Werk, overal doet doorstraalen. Hy zegt zelf, in het Voorbericht: ‘Het tegenwoordig Werk is, uitsluitenderwyze, voor zulke Vereereren van Jesus geschreeven, voor welke Jesus alles is, waar voor Hem de Bybel verklaart: of, om bepaald te spreken, voor welke Hy niet alleen Leeraar-Voorbeeld - en Martelaar voor Waarheid en Deugd, - maar ook Zondenvergever, - Arts voor hunne zieke Natuur, - Helper in allen nood, - Hoofd en Heer der Christenheid, en der geheele Menschheid is. - Alles in dit Boek dient wel tot aanspooring, om goed te doen, om Jesus Geboden op te volgen: maar de beweegredenen daartoe worden, in hetzelve, minder uit de natuur en goede gevolgen der Deugd, dan wel, uit de, ons voorkomende, Liefde van den Vader en van Jesus ontleend, en daar door gepoogd, vertrouwen op Jesus Woorden en Wederliefde voor Hem te verwekken; welke voor den Christen de sterkste beweegreden is,

[p. 355]

om zyne Geboden op te volgen.’ En een weinig verder: ‘Het is den Schryver minder te doen, om den Lezer iets te geven, dat hy te onthouden heeft; dan wel, iets by hem op te wekken, dat den geheelen dag hem byblyft en toeneemt, en verscheidene denkbeelden en gewaarwordingen by hem verwekt, welke slechts by hem zelven ontstaan en opgroeijen kunnen. Langs dien weg komt men, tot een eigen Christelyk leven, en wordt men, voor zich zelven, waarlyk gesticht. - De toeleg is, het boek zulk eene volledigheid te geven, dat men 'er geen gewigtig Leerstuk des Bybels, en geenen Christelyken Pligt, in missen zal. Dit kon echter geenszins stelzelmatig; het moest, als by gelegenheid, geschieden.’

Men kan niet nalaaten, deze vernieuwde pooging van den achtingwaardigen Schryver toe te juichen. Het dagelyks leezen van dit Werk kan, even als dat van sturm en tiede, en dergelyke anderen, groote nuttigheid hebben. Wy zouden het echter, tot dat einde, wat minder uitvoerig, en ook daardoor voor elk meer verkrygbaar gewenscht hebben.