Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

Beknopte Handleiding voor Leeraars van den Kristlyken Godsdienst, om verstandig en nuttig te prediken, over de Lydensgeschiedenis van Jezus Christus; enz. enz. Gevolgd naar het Hoogduitsch van L.Chr. Gottl. Schmid. Te Rotterdam, by C. van den Dries en Zoon, 1802. In gr. 8vo. Met het Voorwerk, 200 bl.

Deze beknopte Handleiding is, in eenen van 't voorgaande stukjen geheel verschillenden geest, geschreven. Men ontvangt dezelve uit de hand van eenen Rotterdamschen Kerkleeraar, wiens naam zich uit de onderstaande letters W.G.V.D.M. niet moeielyk laat spellen. Eigen ondervinding van verscheidene jaaren had hem het overgroot nut doen kennen, het welk door Leeraars van het Christendom, in onderscheidene Kerkgenootschappen, kan getrokken worden uit een Werk van den Lutherschen Predikant l.c.g. schmid, en betiteld: Der Prediger in der Passionszeit, oder auswahl guter und zweckmässiger Passionspredigten, nebst vorausgeschickten kurzen erinnerungen, Leipz. 1794. De Vertaaling van het geheele boek, by de 600 bladz. groot, vond hy te minder geraaden, omdat hetzelve een aantal Leerredenen bevat, waarvan eenigen, by voorbeeld die van pauli, reeds in onze taal worden geleezen. Hy besloot daarom, het weezenlyke daarvan, met weglaating der Leerredenen, (alleen twee derzelven uitgezonderd) en van alles, wat hetzelve, onnoodigerwyze, vergrootte, in een beknopt boekdeeltjen zaam te

[p. 277]

vatten, en zynen Ambtsbroederen, in het Hollandsch vertaald, aan te bieden. Men vindt hier dan, vooreerst, na eenige algemeene voorafgaande Aanmerkingen over de geheele Geschiedenis van jesus Lyden, in het algemeen, en over de verschillende wyzen, waarop een Leeraar die behandelen kan, dezelve, in vyf-en-twintig Afdeelingen, kortelyk geschetst. Deze Afdeelingen behelzen, eensdeels, zoodanige aanmerkingen, over het gedeelte van jesus Lydensgeschiedenis, in dezelve vervat, die ten doel hebben, om het geheel gemaklyker te doen overzien, en hetzelve, zoowel als deszelfs enkele daadzaaken, uit een juist en waar oogpunt te doen beschouwen, gelegenheid te geeven, om 'er een gezond oordeel over te vellen, en, door hier en daar verspreide wenken, eene alzins doelmaatige toepassing daarvan te bevorderen. Op deze aanmerkingen volgen verder korte characterschetsen der handelende persoonen, of liever eenige wenken, waarvan zich de Leeraar bedienen kan, om die characters nader te leeren kennen en te ontleeden. Ook deze korte characterschetsen hebben ten doel, om den loop der geschiedenis des te juister en naauwkeuriger te doen kennen, en, in het byzonder, de zedenkundige behandeling derzelve gemaklyker te maaken, die, zonder deze zielkundige wenken, bezwaarlyk nuttig en treffend kan uitvallen. Eindelyk worden dezelven telkens besloten met de opgave van verschillende stellingen, waarheden, zedenlessen enz., die oogenschynelyk, in dat gedeelte der geschiedenis, waarvan de Afdeeling handelt, liggen opgesloten, of die 'er regelregt en ongedrongen uit volgen. Dezen bevatten zoo veele wenken in zich, omtrent het geen men over elk gedeelte der Lydensgeschiedenis zou kunnen zeggen, het zy men dat doe by wyze van Toepassing, uit het verhaal afgeleid, het zy men daaruit voorstellen en Themas neeme tot byzondere Redevoeringen. - Ten tweeden treft men, in dit Werkjen, twee Kerkelyke Redevoeringen aan, over de beste en nuttigste wyze, waarop men jesus Lydensgeschiedenis, ter vermeerdering van Christelyke wysheid, geloof, deugd, troost en gelukzaligheid, heeft te beschouwen. De eerste is van den, ook by ons, door anderen zyner Schriften, met roem bekenden reinhardt; de tweede van den Hoogduitschen Schryver zelven. - Eindelyk heeft de Nederlandsche Uitgeever 'er nog een lystjen van Werken

[p. 278]

bygevoegd, over de Lydensgeschiedenis geschreven, byzonder dienstig, zoo hy meent, voor Leeraars, en geschikt, om hun het werk te verligten, zynde van verschillenden aart, als uitleg-, character- en zeden-kundig, in den vorm van Verhandelingen, korte Vertoogen, Leerredenen enz., en wel ontleend van hun die verschillende denkbeelden in het godsdienstige volgen, dewyl dit Werkjen voor Leeraars van onderscheiden Kerkgenootschappen vervaardigd en vertolkt is. Hier en daar is 'er, met een kort woord, by aangeteekend, op wat trant de Schryver denkt, of zyne denkbeelden voordraagt, opdat elk kiezen kunne, wat hem het beste dunkt.

Onze aandacht valt, om eene proeve van de wyze van behandeling te geeven, op de drie-en twintigste Afdeeling. Eerst worden de geschiedkundige omstandigheden, in welken jesus stierf, gerangschikt, daarna de uitneemende grootheid van het gedrag van jesus, by zynen dood, inzonderheid met opzicht tot zyne laatste uitroepingen, aangeweezen, en dan nog iets gezegd over het gedrag der omstanders, by deze uitroepingen. Hierop volgt eene characterschets van den stervenden jesus; en eindelyk eene opgave van onderscheidene voorstellen, die men, over deze stoffe predikende, zou kunnen behandelen. - Getrouwe aankleevers der Augsburgsche Geloofsbelydenis en der Leere van het Hervormde Kerkgenootschap zullen 'er denkelyk te veel in missen, van 't geen zy zich, by de beschouwing van 's Heilands lyden en dood, als daarmede, volgends het onderricht van jesus en diens Apostelen, voornaamlyk beöogd, voorstellen. Waarom heeft de Vertaaler, indien hy ook zynen Ambtsbroederen, onder dezen en genen, heeft willen nuttig weezen, daarvan zoo weinig, of wel niets, met vereischte duidelykheid, gemeld? Deze zullen meer behaagen hebben in de bygevoegde Leerrede van den uitmuntenden reinhardt, waarin deze drie stukken, als dienende tot eene behoorlyke overdenking van jesus lyden en dood, op die zelfde voortreffelyke wyze, die alle 's Mans uitgegeevene Leerredenen kenmerkt, behandeld worden: Vooreerst, onze overdenkingen van jesus lyden moeten op waarheid gegrond zyn. Stiptelyk moeten wy ons aan de H. Schrift houden, en de onderrichtingen, die 'er de H. Schrift van geeft, onpartydig beöordeelen. Ten tweeden, wy moeten ze ook volledig poogen te maaken, door acht te geeven op de

[p. 279]

oogmerken, omstandigheden en gevolgen van jesus dood. Ten derden, wy moeten ze ook poogen vruchtbaar te maaken, door van iedere onderrichting, van elke vermaaning en opwekking, en van iedere vertroosting, welke ons hier aangeboden wordt, de toepassing op onszelven te maaken. - De andere Leerrede van den Eerw. schmid heeft ook haare waarde. - Mogelyk ware de vertaaling van nog eenige andere uitgezochte Leerredenen, uit dezen Bundel, wel te verkiezen geweest boven de thands geleverde Schetsen. Sommigen althans zyn ons zeer mager toegescheenen.