Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

[p. 214]

De Tydperken van den Dag, in vier Bespiegelingen, door A. Loosjes, Pz. Met Plaaten Te Haarlem, by A. Loosjes, Pz. 1801. In gr. 8vo. 185 bl.

De Morgenstond, Middag, Avond, en Nacht, zyn de onderwerpen van deze Bespiegelingen, die gestemd zyn in enen wel lageren, maar toch voor het algemeen niet minder geschikten toon, dan het beroemd gedicht van zacharia, en, ofschoon dan minder verrukkende, echter voor sommigen van meerder nut zyn, daar toch velen dien Dichter in zyne hoge vlucht niet kunnen volgen: zie daar, Lezer! hoe deze bevallige Schryver dit zyn werk zelve beöordeelt; en wy betuigen, dat wy hierin volkomen met hem van hetzelfde gevoelen zyn. De tytel van iedere Bespiegeling is met een weluitgevoerd Vignet versierd; en achter dezelve komt telkens een lied voor, dat den Dichter kenmerkt. Voorts vinden wy hier overal zuiverheid van taal, en enen bevatlyken, maar toch dichter yken styl. De onderscheidene tonelen der natuur en des bezigen levens, op ieder tydperk van den dag, zyn naar het leven getekend, en doorgaans niet overdreven; (evenwel, gelyk ieder Dichter, zo heeft ook deze zekere vooringenomenheid voor de onschuld en de stille huislyke vreugd van den Landman; en de bedaarde waarnemer vindt het op het zalig land zo zalig niet, als de Dichter dat heeft afgeschetst.) Deze Bespiegelingen stemmen alle tot godsdienstig gevoel, geven vele zedenkundige herinneringen, en menig vermanend woord; terwyl de Dichter van tyd tot tyd ongedwongen geleid wordt ter vermelding van deze of gene nuttige inrichting en een of anderen groten man, en den verdienden lof alsdan ook geenzins terug houdt. Het spreekt van zelven, dat wy het hoofdbeloop der denkbeelden zelfs van ene enkele Bespiegeling niet kunnen opgeven, zonder het stuk, door verminking, te kort te doen; dan zie hier enen brok uit het laatste stuk, opdat onze Lezer zelve proeve, of hem zodanige schryftrant behage, al of niet:

‘Wie zyt gy, ô sterfling! die met geen aangenaam gevoel by een slaapend kind stille staat? - Geen kreukjen in het voorhoofd, - geen treurig trekjen om den vriendlyken mond, - eene zagte, naauwlyks te bespeuren ademhaaling! Wanneer wy onze hartstogten voelen woelen in onze boezems, of de driften in onze aderen zieden, jaa wanneer de zorgen aan den bloesem van ons leeven knaagen, en wy naderen het slaapend kind, ô dan houden onze hartstogten eensklaps stil, onze driften bekoelen, en de worm der zorg houdt op met knaagen. Er is nog deugd, 'er is nog on-

[p. 215]

schuld, 'er is nog rust op aarde, zegt ons hart. Maar zagt, stooren wy zynen slaap niet. Maar ook zyn droomen is geluk: Lieve Moeder! zegt het mondjen, dat zich tot een lachjen trekt, en het wichtjen slaapt even gerust voort; alleen ziet men door de zagt opgetrokken bovenlip twee zyner ivooren tandjes blinken.

Wat zyt gy, ô Slaap! die onze leden verkwikt? Wie kent u, op het oogenblik, als gy onze zinnen verdooft, als gy den stoutsten held zo magteloos, zich zo onbewust maakt, als het wichtjen, dat op den schoot der moeder insluimert? Waar is dat bezef van aanweezen, dat ons wakker, en by zinnen zynde, zo twyffelloos verzelt, en dan geen oogenblik ophoudt? - En naa weinige uuren verlaat gy ons; ons denkvermogen keert terug, keert zelfs met vernieuwde kragten weder; ons geheugen is zelfs vaardiger, en het zelfbezef is in de volste kragt. Waarom zou dat vermogen, dat bewustzyn, naa de slooping van dit lichaam, naa de vernietiging der werktuigen, niet eveneens kunnen overblyven, als naa eene verdooving, die zo veel na eene afscheiding zweemt, dat de slaap den naam van de zuster der dood draagt?

Maar niet alle bezef houdt by den slaapenden op. De droomen, die raadsels der zielkunde, zweeven door de donkere velden des slaaps heenen, en benevelen, door hunne wonderbaare verschynsels, onze denkbeelden, over den staat van den slaap, byna meerder, dan zy die ophelderen. By den geregeldsten en verstandigsten denker worden de ongerymdste en dwaasste zamenvoegingen gebooren. En eene onuitredbaare verwarring is het algemeen kenmerk der meeste droomen. Slaap! Droomen! Raadsels, waarby de Wysgeer en de Weetniet met verstomming zwygen. Verschynsels, die alle sterflingen door zoveele eeuwen neen allen ondervonden hebben, en tot nog ondervinden, en tot welker verklaaring wy den sleutel missen. Hoe klein is hier de kundigheid van den mensch, die de omwenteling der hemelsche lichaamen, duizende van mylen van hem verwyderd, op ééne seconde na berekenen kan, omtrent zich zelven, omtrent verschynsels, die alle dagen herhaald worden! Jaa de Natuur heeft eenen sluijer geworpen over de eigenschappen der ziele, en schynt, wanneer onze wysheid dezelve meent op te ligten, ons uit te lachen over onze pooging, even als volwassene mannen kinderen, die eene voor hunne kragten onberekende zwaarte poogen op te heffen. Jaa het is of zy ons toeroept: Mensch! laat af; uwe ingespannenste kragten vermogen zo veel niet. Het boek der zichtbaare schepping ligt voor u opgeslaagen .... dat der onzichtbaare blyft voor u verzegeld, zolang gy in dit kleed der sterflykheid rondwandelt. Maar ducht niet, schrik niet voor, twyfel niet over de toekomst. Immers die

[p. 216]

magt, die uwen, door den slaap benevelden geest, onverstompt, met nieuwen lust ontwaaken doet, kan dien geest doen ontwaaken uit eene beneveling, die door andere oorzaaken gebooren wordt. - De sluijer, die voor den sterfling de andere zyde des grafs bedekt, moet ondoorzichtbaar zyn, om hem een werkzaam bewooner van deeze waereld te doen zyn.’