Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

Specimen Chemico Medicum Inaugurale &c. Of Scheikundig-Geneeskundige Proeve over de uitmuntende en uitgebreide werkzaamheid van het zuurmaakend beginzel op het menschelyk lichaam; tot het bekomen der Doctorale waardigheid in de Geneeskunde, te Utrecht opentlyk verdedigd, door G.W. van Toulon, op den 25 November 1801. Te Utrecht, by O.J. van Paddenburg. In 4to. 86 bl.

De Schryver deezer Twistrede behoort onder de voorstanders der hedendaagsche begrippen van een aantal Beoeffenaaren der Scheikunde en der Geneeskunst, volgens wier oordeel een groot deel der verschynzelen van Gezondheid en Ziekte, en van de werking van veele Geneesmiddelen, alleen aan overvloed of gebrek, aan vermeerdering of vermindering van het zuurmaakend beginzel (Oxygène of Principium Oxygenneticum) moet worden toegeschreeven. Geenzins neemt echter onze Schryver alles voor goede munt aan, wat hierover gezegd is, door die geenen, welke het Oxygène tot het hoofdwerkmiddel in de Geneeskunde hebben willen maaken; maar bekent openhartig, dat zy te verre zyn gegaan. Voor het overige heeft de jonge Schryver zyne taak met oordeel afgewerkt, en geeft voldoende blyken van belezenheid en kunde Wy kunnen ons intusschen niet onthouden van eenige nadere aanmerkingen aangaande dit leerstelzel mede te deelen, die wy echter geenzins willen beschouwd hebben, als in 't byzonder

[p. 188]

tegen onzen verdienstelyken Schryver ingericht, maar voornaamelyk tegen de Hoofdvoorstanders der Leere, welke hy verdeedigt.

Om als zeker aan te neemen den veel vermogenden invloed, welken de Geneeskundige voorvechters van het Oxygène aan hetzelve toeschryven, behoorde vooraf beweezen te worden: 1^o. Dat het Oxygène zich in zyn zuiveren staat, en zonder in eenige andere combinatie te zyn, met de zelfstandigheid van onze vaste en vloeibaare deelen kan vereenigen. 2^o. Dat hetzelve, in 't afgetrokkene beschouwd, waarlyk die groote prikkelende en opwekkende vermogens bezit, welke daaraan, heden ten dage, met zo veel uitbundigheid, worden toegeschreeven. Niets valt gemakkelyker te bewyzen, zullen ons de Oxygennetici antwoorden. Het is immers eene zekere zaak, dat 'er in de Uitademing niet zo veel Zuurstoffe ontlast wordt, als in de Inademing in de longen is opgenomen. Dat voorts het Oxygène wel degelyk de prikkelende en werkzaame vermogens bezit, die aan hetzelve worden toegeschreeven, kan men, huns erachtens, uit de verschynzelen der Ademhaaling en der Verstikking met eene volkomene zekerheid opmaaken. Hoe meer Oxygène, immers, de ingeädemde lucht bevat, (zeggen zy) zo veel te werkzaamer worden alle onze levensverrichtingen; zo veel meer neemt de dierlyke warmte toe, gelyk ook de snelheid der pols, enz. - verschynzelen, die, huns oordeels, alleen uit de opslorping van het zuurmaakend beginzel kunnen verklaard worden.

Ondertusschen is de gevolgtrekking, uit het verdwynen van een deel van het Oxygène in de Ademhaaling tot deszelfs opslorping in een zuiveren, niet gecombineerden, staat, zonder eenigen grond. De levenslucht kan immers zelve niet onmiddelyk in het bloed komen, dewyl de longevliezen, volgens de proeven van haller en anderen, geene veerkragtige luchtstoffe doorlaaten. Voorts laat het Oxygène der levenslucht zyne vuurstoffe niet los, dan om zich met de Carbone te verbinden, en daarmede in zogenoemde vaste lucht over te gaan. Deeze luchtstoffe is in onze vogten ontbindbaar, en aan haare opslorping in het bloed moet buiten twyffel de verdwyning van een gedeelte van het ingeädemd Oxygène worden toegeschreeven. Doch het zuurmaakend beginzel werkt in deeze combinatie geenzins als een

[p. 189]

opwekkend middel, maar als een stikkend en verdoovend vetgift.

Niemand heeft ooit het zuurmaakend beginzel alleen gezien; wy kennen het alleen in zyne vereenigingen met andere zelfstandigheden, die aan hetzelve zeer verschillende eigenschappen mededeelen; zo dat het waarlyk belachlyk is, iets stelligs te willen verzekeren, aangaande den aard van dit gewigtig beginzel, op zich zelven beschouwd. Zo wy, by voorbeeld, geene middelen bezaten om het Zeezoutzuur alleen te bekomen, maar deszelfs aard wilden bepaalen uit de eigenschappen van een der zamenstelzels, waarin het begreepen is, by voorbeeld, uit die van de zoete Kwik, tot hoe veele valsche gevolgtrekkingen zou zodanig eene manier van redeneeren aanleiding geeven!

Wat nu het tweede bewys voor het prikkelend vermogen van het Oxygene aangaat, te weeten, de verheffing der dierlyke warmte, en de opwekking van alle de overige werkingen des levens, door de vermeerdering van het Oxygène in de ingeademde lucht daargesteld; wy vinden hetzelve even onvoldoende. Het is wel eene zekere waarheid, dat de ingeädemde lucht de gemelde uitwerkingen in een grooteren graad daarstelt, naar maate dezelve meerder Oxygène bevat: doch men moet steeds in het oog houden, dat de vermeerdering van dit beginzel in de ingeädemde lucht eene grootere en snellere werking op de in de longeblaasjes aanwezende koolstoffe daarstelt, welke door de decompositie der levenslucht eene meerdere ontwikkeling van het luchtvuur ten gevolge heeft. Doch de warmte is een der vermogendste prikkels van het dierlyk leven; en wy doen veiliger om aan de vermenigvuldiging van dezelve de waargenomene verschynzels toe te schryven, dan wel aan een ondersteld vermogen, aan 't Oxygene in 't afgetrokkene toegekend, 't welk wy met geenerlei direct bewys kunnen staaven. Op dezelfde wyze is het stikken der drenkelingen, door de uitblussing van de prikkelbaarheid van het hart, zeer wel te verklaaren, uit het ophouden der formeering van de dierlyke warmte in de longen, en der mededeeling van dezelve aan het hart. Deeze prikkel is genoegzaam; wy behoeven 'er geen nieuwen, zonder een zeer voldoend bewys, by aan te neemen.

Even wankelend en onzeker is de manier, op welke

[p. 190]

de Oxygennetici den aard der Ziekten en de werking der Geneesmiddelen verklaaren. Om de werking der Kwikmiddelen volgens hunne geliefkoosde begrippen op te helderen, moet de Lues haaren oorsprong neemen uit gebrek aan Oxygène. Dat intusschen iets dergelyks, en wel met een meerderen graad van waarschynelykheid, in de Scorbut plaats moet hebben, kunnen zy ook niet ontkennen. Doch hoe zal men nu de werking van de Kwikmiddelen verklaaren, die in het eerste geval zo heilzaam, en in het laatste zo verderflyk zyn?

Onze Schryver is, onder anderen, zo ingenomen met de stelling, dat de Kwikmiddelen alleen door hun Oxygene de Lues geneezen, dat hy 'er nog eene afzonderlyke stelling achter zyne Twistrede van gemaakt heeft. Zo dit intusschen met de waarheid overeenstemt, wilden wy gaarne eens weeten, hoe het dan mogelyk zy, dat zommige Venerische toevallen, die zich hardnekkig tegen het sterkst geöxygeneerd Kwikmiddel, het Sublimaat, verzet hebben, nog zomwylen door den Mercurius Solubilis hahnemanni worden geneezen? Dit laatste middel is immers eene Kwikkalk, door een loogzout uit zyn zuur ter nedergeploft, waarin wy dus de aanwezenheid van zuur en zuurmaakend beginzel bezwaarlyk kunnen erkennen; of, zo 'er al nog iets van aanwezende is, moet het in een zo sterk gecombineerden staat zyn, dat wy ten minsten niet kunnen onderstellen, dat hetzelve op het dierlyk lichaam eenige uitwerking kan te wege brengen. Het zou ons niet bezwaarlyk vallen, meer voorbeelden van dien aard te berde te brengen; doch wy zullen het hierby laaten berusten.