Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

Levensgevallen van Joachim Penneschaft, in leven Schoolmeester en Voorzanger, te Y ..... Uit 's Mans nagelaaten Schriften, ten dienste der Schoolmeesters (vooral ten platten Lande) by een gezaameld en in orde gebragt, door H. Essenberg, Gerritsz. Te Amsterdam, by C. Fock, 1801. In gr. 8vo. 118 bl.

De Schryver van dit boekje heeft de schrandere waarneming gedaan, dat geen stand voor de Maatschappy nuttiger, doch tevens meer algemeen veracht is, dan de schoolmeesterlyke; en by een naauwkeurig onderzoek werd hy overtuigd, dat de oorzaak van deze minachting is: de Schoolmeesters zyn doorgaansch verwaand en ondraachlyk trotsch, overdreven zot, waanwys en dom. Hy wilde daarom eens een boek voor Schoolmeesters schryven. Hy verklaart, op zyn schoolmeesterlyk woord, dat hy niemand in het byzonder bedoelt. Hy zegt in dit zyn werk maar énen waardigen en verstandigen Schoolmeester geschetst te hebben, in tegenstelling van negen of tien van het ander soort; niet omdat hy het gewone en algemeen bekende spreekwoord voor waarheid houdt, maar omdat zyne ondervinding hem heeft geleerd: dat de verstandige en braave Onderwyzers der jeugd, het in de hoofdzaak, namelyk de bevordering van het nut voor het opkomend geslacht, eens zyn, en de zotten ieder een byzonder oogwit hebben. Hy wenscht, voor het overige, dat hy al schertsende mag vermaken en verbeteren. Wy geloven in waarheid niet, dat den Burger essenberg naar zynen wensch geschieden zal. Wy kunnen by ondervinding onze Lezers verzekeren, dat 'er by het lezen van dit boekje weinig vermaak te halen is. Een Schoolmeester van enige ondervinding, en met een weinig gezond verstand begaafd, kan 'er waarlyk niets uit leren; en wat de overigen, hoedanige hy meent (en wy willen ons 's mans ongenoegen niet op den hals halen, door hem tegen te spreken) dat 'er velen zyn, aanbelangt, het geen voor dezen leerzaam wezen zou in dit boekje, kon nagenoeg op twee of drie bladzyden worden byeengebragt; terwyl zyn, voor hun zo stichtlyk, Voorbericht waarschynlyk hun den lust reeds zal benomen hebben, om dit

[p. 172]

in het werkje op te zoeken. De scherts is ook van dien aard, dat wy naauwlyks geloven kunnen, dat iemand gedulds genoeg zal hebben om het boek geheel door te lezen, ons althands heeft dit vry wat moeite gekost; en wy hopen maar niet, dat de Schryver van ons geduld weder ene dergelyke proef zal vergen.

Onze Lezer oordele zelve! Na ene korte inleiding, waarin de Schryver zyne eigene bekwaamheden als Schoolmeester, op zyne wyze grappig, opgeeft, krygen wy de nagelatene geschriften van den held van dit stuk, en wel eerst de geschiedenis van zyne Voorouders van 's Vaders zyde: zyn Grootvaders Grootvader, Dienaar der Justitie, Hondenslager en Doodgraver; deszelfs Zoon, Klapwaker en Kleermaker; en van 's mans Grootvader, Wolkammer, Liedjeszanger, en Koopman in Garnaal en Schol; eindlyk van zyn Vader, de Schoenlapper. Zyne Moeder was, tot geluk van de Lezers, ene Vondeling. Met de levensberichten van deze belangryke personen worden 22 bladzyden opgevuld. De volgende 23 bladzyden bevatten zyne eigene geschiedenis, tot zyn zeventiende jaar; en hier wordt ons bericht, hoe zekere Grutzak zyne ouders in staat stelde om hem ter school te doen, en welk enen meester en welke ondermeesters hy van tyd tot tyd daar aantrof. Tot bl. 83 krygen wy bericht van zyne belangryke lotgevallen tot op zyn twintigste jaar: eerst werd hy ondermeester; redde zich uit een vuil en netelig geval door de vlucht; geraakte in kennis met zekeren meester Kinderlief, en werd ondermeester by zekeren meester Braaf. Eindlyk loopt het vervolg van zyne geschiedenis tot zyn twee en-twintigste jaar; hier komt op zes bladzyden voor: het School-reglement van meester Kinderlief; een versje ter verjaring van de Dochter van dien meester, op welke hy verliefd was; bericht hoe hy solliciteerde en misviel op ene vacante plaats, en welke zyne mede-sollicitanten waren; terwyl hy, by het overlyden van Braaf, 's mans opvolger wordt, en dan ook trouwt. Hier eindigden 's mans nagelatene schriften, terwyl hy voords vergenoegd leefde tot den 27 November 1800, wanneer hy 's avonds ten 8 uren den geest gaf, zittende in zynen leuningstoel voor zyne bedstede; terwyl den Schryver de moed ontbreekt om meer aan hem te denken - van hem te spreken, en de penne nedervalt van tusschen zyne vingeren, tot hartlyke blydschap, voorzeker, van een ieder zyner Lezers, zo wel als van ons.