Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

Eerste beginselen van den Godsdienst voor Kinderen van zeven tot tien jaren, in Huisgezinnen en Scholen. Te Leyden, by D. du Mortier en Zoon, 1801. In 8vo. 60 bl.

De ons onbekende Schryver van dit naamlooze onderwysboekjen heeft een werkjen willen vervaardigen, dat in alle huisgezinnen, zonder onderscheid van Kerkgenootschap, zou kunnen gebezigd worden, en dat tevens even geschikt zou zyn, ten gebruike in alle schoolen der Republiek, zoo wel gemeentelyke, als burgerschoolen, terwyl inzonderheid van de eersten alle Godsdienstig onderwys volgends de Kerkgenootschappelyke leerstelsels verbannen, en daardoor eene gaaping gekomen is, die hy meende, in dezer voege, eenigzins te kunnen helpen vullen. Met dat byzonder oogmerk is hetzelve zoo ingericht, dat het door de tweede classe van scholieren, volgends de meest gebruikelyke inrichting, en ook door de eerste reeds gebezigd en verstaan kan worden, en onder dezen zelfs door Joodsche kinderen. ‘Het is hierom,’ zegt hy, ‘dat ik my opzetlyk onthouden heb, van den Kristelyken Godsdienst, of deszelfs gezegenden Insteller, zelfs van ter zyde, te gewaagen. Te meer, daar men, hierover eenig onderricht willende geeven, eene menigte geschikte onderwysboekje is voorhanden kan vinden.’

De vorm van onderwys, in dit boekjen, verschilt ook daarin van de meest gewoone wyze, dat hetzelve niet bestaat in vraagen en antwoorden, maar in eene

[p. 142]

doorloopende vertelling, die den kinderen moet voorgeleezen, vervolgends door dezen nageleezen moet worden, om daaruit dan zoodanige vraagen te doen als naar de vatbaarheid der kinderen geschikt geoordeeld worden, om te weeten, of zy alles volledig hebben begrepen. Zoodanige vraagen en antwoorden zyn ook achteraan gevoegd, niet voor de kinderen, om van buiten geleerd te worden, maar voor de Onderwyzers, om hun den weg te wyzen, om zich met de meeste vrucht van deze handleiding, by het onderricht hunner leerlingen, te bedienen: waaromtrent ook in de Voorrede eene nadere wel ingerichte proeve wordt bygevoegd.

Zie hier het geheel beloop van 't te geeven onderwys. In eene voorafgaande Inleiding wordt eerst gezegd, wat Godsdienst is: naamelyk zoo veel van God te weeten, als gy kunt bevatten, dit in uw verstand en hart te prenten, dikwyls, ja dagelyks, hieraan te denken, dagelyks God te bidden en te danken, en, voor alles, zyn wil dagelyks te gehoorzaamen. Dit geeft aanleiding, om nader te leeren, wat bidden en danken is. En hieruit ontstaan dan wederom verscheidene vraagen: Wie is God, tot wien men biddende spreekt? Geeft God ons dan iets? enz. op welken allen men 't antwoord vindt in dit onderwys. Hier wordt dan eerst gehandeld over God, over Gods eigenschappen, en over Gods werken, de Schepping en Voorzienigheid; vervolgends over Gods gezindheden jegens den mensch: Hy bemint alle menschen, doch meest goeden, Hy vergeeft de zonden, Hy maakt den deugdzaamen, na den dood, eeuwig en volmaakt gelukkig; eindelyk over Gods wil, over het geweeten, en de plichten omtrent God, omtrent anderen, omtrent ouderen en allen, op welken kinderen eenige betrekking hebben, en omtrent zich zelven.

Als wy nu onze gedachten over dit onderwysboekjen zullen zeggen, dan moeten wy rondelyk bekennen, dat wy ons van zoodanig onderwys in de eerste beginselen van den Godsdienst, geheel afgezonderd van het onderricht van Jesus en de Apostelen, weinig nut durven belooven, dat geëvenredigd zyn zal aan het onberekenbaar nadeel, welk men, door onthouding van het klaarder, vollediger en troostlyker onderwys van den Christelyken Godsdienst, moet lyden: en dat alleen, op-

[p. 143]

dat Joodsche kinderen ook dit boekjen zouden kunnen gebruiken. Ten hunnen gevalle wordt dan ook eenmaal van iets, dat in den Bybel staat, (God zeide: 'er zy licht, en 'er was licht) gesproken. Kinderen van Christenouders mogen daarentegen noch hun Nieuwe Testament, noch zelfs den naam van hunnen Jesus, aan wien zy, benevens hunne ouders, en aan wien alle menschen zoo veel verplichting hebben, hooren noemen. Neen! zulke onderwysboekjens zou Jesus, als Hy onder ons nog leefde, niet goedkeuren. Zoo toegeevend was Hy ten minsten omtrent de Jooden van zynen tyd niet, hoewel de zaaken toen met hun nog geheel anders stonden, dan nu. Eigenlyk gezegde Jooden zullen ook hunne kinderen uit zulke boekjens niet laaten onderwyzen. Zy hebben de hunnen, en begeeren daarin geene hulp van de Christenen. Wy zouden waarlyk de Nederlandsche Natie hartelyk beklaagen, indien het met dezelve zoo ver gekomen ware, dat zy, uit beleefdheid voor eenige zoogenaamde Jooden, zich niet langer onder de Christen-volken van Europa zou rangschikken, en, met de invoering van meer billykheid der eene Christen-gezinte omtrent de andere, de hooge waarde van het Christendom zelf voor het opkomend geslacht zou beginnen te verbergen. Men schryve, des goedvindende, voor Jooden, voor Deïsten, en voor wien men ook wil, en zoo als dezen het liefst hebben; maar die dat onderneemt voor Christen-kinderen, die spreeke ronduit over het gezag van den Bybel, en zoeke eerbied te verwekken voor Christus en het Christendom.