Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

Fathom en Melvil; door Smollet. Met Plaaten. Den vyftienden Druk van het Engelsch vry gevolgd. IIde Deel. In den Haage, by J C. Leeuwestyn. In gr. 8vo. 386 bl.

Hetgeen wy nopens het gering zedenlyk doel van dit Werk, by de aankondiging van het eerste Deel, gezegd hebben, moeten wy ook nu herhalen, alsmede onzen raad aan alle Bataafsche Vaders en Moeders, van zo veel moeglyk te

[p. 125]

zorgen, dat dergelyke boeken door hunne kinderen niet gelezen worden. Grotendeels behelst toch ook dit Deel niet anders dan een verhaal van afschuwlyke schelmeryen, waaraan zich fathom blyft schuldig maken, en die hem doorgaans maar al te wel gelukken; en deze lage slaaf der wellust, en van allerlei soort van ondeugd, sterft toch nog, hoewel in armoede, zyn eigen dood; hetgeen gewis den braven Lezer zo wel als ons leed zal doen, daar de Schryver het immers in zyne hand had, om den booswicht hier of daar op een schavot te helpen, en alzo, door ene treffende beschryving van zyn yslyk einde, ten minsten enigermate den nadeligen indruk had kunnen verhelpen, dien het welgelukken zyner misdadige bedryven welligt kan gemaakt hebben op het hart van dezen of genen jeugdigen Lezer, wiens grondstellingen nog niet genoegzaam waren gevestigd. Het is waar, wy vinden nog iets van zyn berouw; maar dit is in ons oog, weinig genoeg. Wy zullen het zo straks moeten opgeven; want door onze uitvoerige opgave van den inhoud des eersten Deels, bragten wy ons onder de verplichting, van ook nu den loop des verhaals te volgen.

Wy lieten fathom in de gevangenis. De bedrieger werd nu door de zynen bedrogen; en rathkali, in stede van hem te redden, maakt zich meester van alle fathoms bezittingen, en verdwynt daarop. Zyn Procureur is, dit voelt hy, medeplichtig; dan zyne wraak is machteloos, en hy moet, uit vrees voor nieuwen ramp, van dezelve afzien. Wy gaan het gezelschap, dat hy in den kerker vond met stilzwygen voorby, alzo dit niets doet tot den draad van het verhaal. Toevallig wordt hy daar ontdekt door adolph, den jongen Graaf van melvil; deze wist nog niets van zyne laagheid en schelmery, schonk hem op nieuw zyn vol vertrouwen, en maakt met trapwel zeker verdrag, waarvan het gevolg was, dat fathom uit de gevangenis ontslagen werd. De schelm, dit spreekt van zelven, had ene verdichte geschiedenis van zyne rampen gereed; en de jonge Graaf, niets kwaads vermoedende, bragt zich, door fathom te redden, zelve in grote ongelegenheid. Hy had zich, daar zyn Vader hem niet veroorloven wilde, ene buitenlandsche reis te doen, heimlyk van zyne familie verwyderd; en op zyne reizen het hart gezet op ene jonge Dame van aanzien, en haar zo wel als zichzelven door deze liefde aan grote gevaren blootgesteld. Eindlyk was zy met hare Moeder naar Engeland geraakt, waar adolph voor haar zorge droeg. De Moeder was nu onlangs overleden. Hy aanbad het meisje; doch bedwong zyne genegenheid, begrypende, dat hy door een overhaast huwlyk haar en zichzelven bederven zou. Zyn Vader was overleden gedurende zyn afzyn, zyne Moeder aan den Graaf trebasi

[p. 126]

getrouwd, door welken hy bericht had, dat hy geheelenal van het recht van opvolging was uitgesloten; en zyne Zuster werd door den Stiefvader op het hardst behandeld. Hy wilde nu zelve naar Duitschland, en beproeven of hy zyne rechten niet zou kunnen doen gelden. Fathom vormde terstond het plan, om zich meester te maken van monime (dit was de aangenomen naam van melvils beminde); en toen hy deze Schoonheid zag, werd hy in dat plan bevestigd. Het gelukt den booswicht, na enigen tyd, de gelieven onderling elkander te doen verdenken, in beider vertrouwen te blyven, en ieder afzonderlyk mondgesprek voor te komen, dat het misverstand kon wegnemen. In beider oog blyft hy een eerlyk man. Monime verlaat melvil; en deze zoekt haar niet weer op. De jonge Graaf wordt, na vele teleurstellingen, ondersteund door enen braven Jood, en vertrekt naar Duitschland. Beide de gelieven zyn volkomen overtuigd van elkanders trouwloosheid. Kort daarop ontdekt monime, wat de eerloze fathom bedoelde; hy gebruikt geweld; toch zegepraalt hare deugd, en de Voorzienigheid geeft haar onverwacht ene vriendin en beschermster. De schrik bragt haar zeer naby den dood; en gelukkig kan men fathom in den waan brengen, dat zy werklyk overleden is. Nu speelt de verachtlyke gelukzoeker de rol van Geneesheer. Door vele kunstgrepen gelukt het hem eindlyk, enigen opgang te maken; en hy was op het punt van zyn fortuin te maken door een huwlyk met ene oude Dame, welkers Dochter hy eerst in het oog had, en die de dwaasheid had van op hem te verlieven, toen deze onverwacht, en voor hem zeer ontydig, stierf; en nu was 't natuurlyk, dat de Dochter alle gemeenschap met fathom afbrak. Intusschen verleidde hy de Vrouw van zekeren Kerkleeraar tot ontucht; en dit wikkelde hem in een zeer kostbaar Proces, en hy verloor als Geneesheer zyn crediet geheelenal. Hy liet toen het oog vallen op een zeker Landmeisje; en het zou hem gelukt hebben, zich door haar uit zyne schulden te redden, zo men hem niet verraden had. Hy verzorgde zich toch weder enig geld, door zekere Diefegge, op ene listige wyze, te lokken in enen voor haar gespannen strik, en huwde gelukkig een welgegoed Weeuwtje. Dan spoedig na het huwlyk ontdekt de Vrouw, dat zy zich aan enen eerlozen verbonden heeft, en 's vooral gebelgd door de hoogstwaarschynlyke beschuldiging, dat haar Man reeds vooraf gehuwd was aan zeker schepsel van geringe afkomst dat toch niets meer was dan zyn byzit. Door de maatregelen, die zy nam, kan hy zyn huwlyk niet bewyzen, en wordt door haar in rechten vervolgd. Hy wil zich redden door de vlucht; doch raakt, door criminele aanklachte van zyne Vrouw, in hechtenis; dan, behoorlyk afstand doende van allen recht uit hoofde van

[p. 127]

zyn huwlyk, komt hy vry; doch een zyner schuldelschers bezorgt hem spoedig weder in het zelfde verblyf.

‘Zulk een rampzalige samenloop van omstandigheden maakte een diepen indruk op den geest van onzen gelukzoeker: hoe groot zyn moed ook ware, dezelve was tegen dezen stroom van ongelukken niet bestand: alle bronnen van uitkomst waren gestopt: zyn vernuft verliet hem, en zyne gemoedsbewegingen begonnen (zo als gewoonlyk het geval is) eene geheel andere wending te neemen. - Wat heeft het my gebaat, dus begon hy zig zelven af te vraagen, dat ik het pad der eere, en den weg der deugd verlaten heb? waartoe heeft het misbruik myner bekwaamheden my gediend? enz. Deze bedenkingen, die zekerlyk, wanneer de roede des tegenspoeds zig niet knellende by hem hadde doen gevoelen, door de beschouwing van de ongelukken van anderen niet in hem opgekomen zouden weezen, waren by hem derhalven de voordbrengsels van een grievend gevoel van eigen elenden: voor de eerste keer werden zyne wangen bevogtigd door traanen van berouw en van hartzeer: geduurende een geruimen tyd hield hy zig onledig met de ernstige beschouwing van zyn voorig leven, en besloot hy eindelyk om het voortaan te verbeteren.’

In deze gevangenis vond hy de door hem bedorvene, ons uit het vorige Deel bekende, leonore; hy trouwt haar nu; zy was weer tot haar verstand gekomen, had enigen koophandel begonnen, was daarin niet gelukkig geweest, en zat hier om schulden. Onvermogende schuldenaars werden door een Acte van het Parlement in vryheid gesteld; dus ook fathom en leonore: zy leefden nu in de bitterste armoede, en hy werd door wroeging gefolterd. Melvil vindt hem nagenoeg stervende; houdende enen brief in de hand, aan hem gericht, waarin hy zyne misdaden beleed. Melvil vergaf edelmoedig, en hielp zo veel hy kon. Dezen had het geluk gediend; hy was in zyne goederen en rechten hersteld, en nu naar Engeland gekeerd, om het graf van zyne monime te bezoeken: hier ontmoette hy den geest, zo als hy meende, van monime; maar zy was het zelve, die nog leefde voor hem; zy was seraphine, de Dochter van zynen tegenwoordigen vriend en reisgenoot, zekeren ongelukkigen don diego, met wien zich nu ook alles spoedig ten besten schikt.

Ziet daar kort het hoofdbeloop en de ontwikkeling van deze, juist niet kwalyk geschrevene, Roman, doch die wy waarlyk niet geloven dat zo menigmaal in onze taal zal behoeven herdrukt te worden als in het oorspronglyke; en wy twyfelen zeer, of dit boek wel ergens enig nut zal doen.