Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

Leerredenen, door Joannes Clarisse, Predikant te Enkhuizen. Te Utrecht, by W. van Yzerworst, 1801. In gr. 8vo. 307 bl.

De agtenswaardige clarisse, by het leezende Publiek, door andere Opstellen, met roem bekend, treedt hier als Kerkelyk Redenaar ten voorschyn. Voor den aanhoudenden drang van veelen wykende, die verlangden te leezen, 't geen zy met stigting gehoord hadden, gaf hy, hoewel schoorvoetende, deeze Leerredenen in 't licht. Eene en andere uitgezonderd, die eenig-

[p. 50]

zins een hooger vlugt neemen, kunnen dezelve op kanzelwelspreekendheid geene aanspraak maaken. Haare voornaamste waarde (en deeze voorwaar is niet gering) moet daar in gezogt worden, dat de onderwerpen belangryk en verheven zyn, en dezelve met oordeel behandeld, en ter verbeteringe van het hart, ter geruststellinge van het gemoed, en ter bestuuringe van het gedrag worden aangewend. Blyk op blyk vertoont clarisse, dat hy een Christen uit overtuiging is, die het goede zaad des Euangeliums, 't welk in zyn hart werkt, wel gaarne ook in dat van anderen wenscht te planten. Des zyne Leerredenen onder de nutte Leesboeken in Christen-huisgezinnen met regt mogen gerangschikt worden. Van de zyde der belangrykheid preezen wy straks de hier behandelde onderwerpen. Zie hier de titels der tien Leerredenen, hier afgegeeven: De Waardy en het Gebruik van het Gebed des Heeren. Het inwendig bewys voor de Goddelykheid van het Christendom van uitnemende kracht - voor een welgesteld gemoed. De onvergelykelyke Voortreffelykheid van jesus Godsdienstleere. De onvergelykelyke Welsprekendheid van jesus voordracht. Tegen de Schaamte over het Euangelie van Christus. Tegen het Kwaaddenken. De Christelyke Ouderpligt. Het Charakter van den Apostel Barnabas. De Heerlykheid van God in den Regen. Over onze onkunde in het waare wezen der toekomende Zaligheid. Eene menigte aanmerkingen behelst op ééne na de laatste Leerrede, welke toonen, dat de Eerw. clarisse, beter beraaden dan veelen van zyne Orde, met de beoeffening der Godgeleerdheid die der Natuurkunde zamenpaart. Want, hoe bekend ook by de in dit vak eenigzins hedrevenen, zullen ze onder eene gemengde schaare van toehoorderen, de minsten van welke van deeze studie hun werk maaken, eenen aangenaamen en opwekkenden indruk verwekt hebben. En kunnen wy niet nalaaten, by deeze gelegenheid, onzen wensch aan den dag te leggen, dat, in stede van langwylige, dus genoemde textverklaaringen, of duistere Leerstellingen, zodanige onderwerpen meermaalen ten kanzel gebragt wierden.

Zie hier iets ter proeve, uit die Leerrede, over het menigvuldig nut, welk de Regen aanbrengt. ‘Gy allen weet, (zoo spreekt de Eerw. clarisse) hoe de Regen door God gebruikt worde, om den grond vrucht-

[p. 51]

baar en geschikt te maaken ter aankweeking van boomen, planten, kruiden en gewassen; ten einde dus menschen en beesten te voeden en by het leven te bewaaren. Hier over opgetoogen, zong onze gewyde Dichter (de text is Ps. LXV:10-14.) Gy maakt hun koorn gereed; Gy zegent het uitspruitzel; de heuvelen zyn aangegord met verheuging; de velden bekleed met kudden, en de dalen bedekt met koorn. Zy juichen; ook zingen zy. - En, van waar die alles vruchtbaarmaakende kracht van het regenvocht? - Erinnert u, M.T. dat de regen, door de benedenlucht nederdaalende, allerleie zoort van uitwaassemingen, de zaadjens der kleinste plantjens, de eitjens van kleine diertjens, alsmede de onzichtbaar kleine diertjens zelve, welke de lucht, in welke zy zweeven, vervuilen, medeneemt, en met zich in de Aarde brengt. Hierom is het regenwater ook zelden, of liever nooit, zuiver, maar altyd met zouten, olyen, geesten en luchten aangevuld en vermengd. Terwyl deze onzuiverheid, zoo als van zelfs spreekt, na lange droogte en hitte, zoo wel als in laaggelegene streeken, grooter is, dan op hooger land, en kort na anderen regen. Nu merkt Gy; in het medenemen van allerleie stoffen, ligt de reden van de vruchtbaarheid des regens, en, door die menigerlei olyen, zouten en geesten dient een en dezelfde regen ter voeding en opkweeking van allerleie zoorten van planten en gewassen; waar toe volmaakt zuiver water zoo zeer niet in staat zoude wezen. Hoe wys heeft dan de aanbiddelyke Schepper van alles, - van de geringste dingen zelfs, - een nuttig en verheven gebruik weten te maaken!

Dit gevoelt Gy te meer, als Gy bedenkt, dat het juist even door dit zelfde middel is, dat de lucht van zulke dampen, en uitwaassemingen, welke voor de Gezondheid nadeelig zyn, gezuiverd, - verdund, - en zoo van de lastige zwaarte, welke ons doet hygen, ontlaaden wordt; zoo zelfs, dat zich, in heete landstreeken, de vernielende pest, door dit middel, gestuit vindt.

Welk een aangenaam genoegen (vervolgt de natuurkundige Leeraar) wordt ons, na den regen, door de zuivering der lucht geschonken, daar wy alsdan de voorwerpen verhelderd, - de verwyderde voorwerpen duidelyker, de koleur der planten versterkt, het groen verlevendigd, het gras verjongd zien, en alles een

[p. 52]

nieuw en opgevrolykt gelaat vertoont! Dan zyn de heuvelen aangegord met verheuging; dan juichen en zingen zy! - En, hoe streelend is dan de geur van alles! Hoe worden de riekende deelen der bloemen en kruiden alsdan ontbonden, om ons te veraangenaamen, en onze zintuigen, door eene begeerlyke kitteling, wellustig aan te doen!

Dit niet alleen; maar, wy bespeuren, by overmatige koude, dat de regen onzen Dampkring dikwerf eene aangenaame warmte aanbrengt; maar - ook niet minder by verschroeijende hitte, dat dezelve, uit de bovenlucht, welke veel kouder is, dan die digt by de Aarde zweeft, nedervallende, de hitte tempert. 's Winters verspreidt zich de warmtestof, door de dampen, wanneer ze tot droppelen zamenvloeijen, losgelaaten, door de lucht, en verwarmt dezelve. 's Zomers daar tegen bekoelt de regen den heetgeworden grond, en, door deszelfs warmte terstond weder uitdampende, tevens de lucht en alles, wat 'er warmtestof aan mededeelt. Verkwikkend is het gevoel hier van boven mate. -

Laat my hier by voegen, dat de Regen, onder ons oog, een allergewenscht middel is, om verflenschte planten en kruiden, wanneer zy door de Zon verzengd en verschroeid zyn, weder te verkwikken en te doen opleven; - terwyl het vee en de mensch zelf, dusdoende gedrenkt en allergenoeglykst gelaafd wordt: - vooral in zulke streeken, waar de grond brak is, en de gelegenheid, om versch water uit wellen te bekomen, gering en zeldzaam voorkomt.

Ten laatsten is de Regen de voornaamste oorzaak der Wellen, Bronnen, Beeken en Rivieren? hoe zeer gevoelen wy daar, in denzelven, Gods weldaadige zorg niet voor ons! Nu toch wordt de Koophandel, die band van vereeniging voor de verst van elkander afgelegene Volken, gemakkelyk gevoerd; - nu de Landen, by groote droogte, vooral in het Oosten, weelig besproeid; - nu ook door deze Wateren veele schadelyke uitwaassemingen uit de lucht aangetrokken; - en nu vindt mensch en vee, schoon de regen al eenigen tyd uitblyft, nog de verzameling van voorige regenbuien, in koele bronnen en heldere stroomen; zoo dat, in den brandenden dorst, aangenaame lossching en verkwikking geenszins ontbeerd wordt.’ -

[p. 53]

Zoo doende, weet een verstandig Leeraar, zoo wel uit het Boek der Natuure, als uit het beschreeven Woord, tot stigtinge van zyne Gemeente, overvloedige stoffe te ontleenen.