Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1802

[p. 19]

Beschryving van den aart en kenmerken van onderscheidene Ziekten, benevens opgaave der Geneesmiddelen tot derzelver herstel. Door G.T. Kortum, Geneesheer te Stolberg in het Hertogdom Gulik. Uit het Hoogduitsch vertaald door J.A. Saxe, Med. Doctor te Amsteldam. Te Utrecht, by G.T. van Paddenburg en Zoon, 1801. In gr. 8vo. 402 bl.

Dit leezenswaardig Werk is verdeeld in dertien Hoofdstukken, handelende 1. Over de Geneeskundige plaatsgesteldheid van Stolberg en de omliggende landstreek, in welke de Heer kortum de praktyk oeffent. 2. De Scheurbuik. 3. Toevallen, welke uit Vrysterziekte en Stuiptrekkingen gebooren worden. 4. Stuiptrekkende Ziekte by Kinderen. 5. Inenting der Kinderpokjes. 6. Verstoppingen van de Ingewanden des Onderbuiks. 7. De Roode-loop. 8. Zinneloosheid omtrent een byzonder voorwerp. 9. Het nut van het Heulzap in eene hevige Ylhoofdigheid en in krampagtige toevallen by Koortzen. 10. Het nut der smeerige Olie by het Drekbraaken (Ileus). 11. Over den Druipert en de venerische Ziekte. 12. Iets over de verborgen Ontsteekingen en Longeteering. Waarop eindelyk volgt een Mengelwerk van Waarneemingen.

Onder andere plaatzelyke Ziekten, welke in het Stolbergsche voorkomen, schynt de Scorbut eene aanmerkelyke rol te speelen. Dit gaf den Schryver veele gelegenheden om deeze Ziekte van naby te leeren kennen, en omtrent dezelve veele dingen aan te merken, die niet algemeen bekend en aangenomen zyn. Hiertoe behoort, onder anderen, het volgende: ‘Dat de Scheurbuik ook besmettelyk zy, daar van werd ik door de duidelykste voorbeelden volkomenlyk overtuigd. Nogthans schynt zich dezelve voornaamelyk voort te planten door eene langduurige en naauwe omgang met elkander, b.v. onder de getrouwde lieden. Wanneer dit zomtyds, zo als men wil, plaats vindt door kusschen en het drinken uit het zelfde glas, als dan is evenwel zulk eene, door mededeeling veroorzaakte Scheurbuik, slegts gelegen in een plaatzelyk ongemak van den mond, en wordt ligtelyk hersteld.’

[p. 20]

Zeer uitvoerig is de Schryver in het opgeeven der beste voorbehoedende en geneezende middelen van den Scorbut: insgelyks is hy zeer leezenswaardig over de verdere boven opgegeevene Ziekten; gelyk wy, liet ons bestek zulks toe, hier gaarne nader zouden ontvouwen. Thans moeten wy ons bepaalen tot eenige Waarneemingen, van een zeer algemeen nut, in de dertiende Afdeeling voorkomende. Van dien aard is de byzondere waarneeming des Schryvers, met betrekking tot een zeer eenvoudig middel tegen het Neusbloeden: ‘Toen in het voorgaande jaar, in de maand Juny, het weêr, dat eenige weeken koud geweest was, onverhoeds in eene drukkende hitte veranderde, bemerkte ik, by verscheidene lieden, onder anderen by de arbeiders op het veld, eene zo onmaatige neusbloeding, dat zy byna gevaar liepen, van hun leeven te verliezen. By een van hun kwam ik juist, toen deeze neusbloeding nog aanhield, en wendde, tot bedaaring van dezelve, koude doeken aan, in azyn natgemaakt, en op het geheele hoofd gelegd, liet vervolgens azyn, als mede eene gefatureerde ontbinding van Aluin, met brandewyn vermengd, in den neus inspuiten en opsnuiven, belastte voorts plukzel, met eene oplossing van witte Vitriool bevogtigd, diep in den neus te brengen, benevens een laauw-warm voetbad, klysteeren, als ook het lichaam overeind te houden; dan alles was vruchtloos. Toen viel ik op de gedagten, om langwerpige stukjes Zwam, in een zamentrekkend vogt natgemaakt, diep in de neusgaten te steeken, en oogenbliklyk wierd de bloeding gestremd. Meermaalen heb ik naderhand eene geweldige neusbloeding, door een zoortgelyk stukje Zwam, slegts met azyn bevogtigd, daadlyk doen bedaaren. De Zwam rekt zich binnen den neus uit, drukt denzelven overal op eene gelyke wyze, en sluit aldus de bloedende plaatzen toe, het welk het plukzel van linnen of wieken op verre na niet vermogende zyn te bewerken. Daar ik deeze geringe kunstbewerking in veele Heel- en Geneeskundige boeken, welke ik daarover nagezien heb, niet onder de middelen, tot stelping der neusbloeding, aangetekend gevonden heb, heeft het my niet als overtollig toegescheenen, van zulk eene kleinigheid hier ter plaatze gewag te maaken.’

Vervolgens spreekt de Schryver over het aanmerkelyk nut, 't geen, in een aantal van gewigtige toeval-

[p. 21]

len, uit het aanleggen van Bloedzuigers kan getrokken worden. Wenschelyk ware het, dat dit heilzaam middel niet in eene zo algemeene vergetelheid geraakt was, als thans in ons Vaderland plaats heeft. Daar intusschen deeze schepzels, ook hier te lande, niet overal gemaklyk te bekomen zyn, en dus door die geenen, welke ze nog willen gebruiken, zo veel mogelyk dienen bewaard te worden, gelooven wy onze Leezers geen ondienst te zullen doen, met hier de voorzorgen op te geeven, welke de Schryver, tot het ongeschonden bewaaren derzelven, aanpryst: ‘Daar het dikwyls moeijelyk is, deeze bloedzuigers in menigte te bekomen, is deeze geringe, echter niet zeer bekende konstgreep, niet te verachten, waardoor men van dezelfde bloedzuigers, by herhaaling, gebruik kan maaken. Byaldien men de volgezogene bloedzuigers aan hun zelven overlaat, verloopt 'er wel een half jaar, ofschoon men hun dikwyls genoeg schoon water geeft, eer zy al het bloed wederom kwyt raaken, en op nieuw tot het zuigen dienstig zyn. Indien men daarentegen den volgezogenen bloedzuiger, zo dra dezelve afgevallen is, op een bord legt, en met zout bestrooit, geeft hy byna al het ingezogene bloed wederom van zich, en men kan, wanneer dezelve afgewasschen is, en in schoon water bewaard wordt, gemeenlyk reeds na verloop van agt dagen wederom daarvan gebruik maaken. Men moet zich echter wagten, al te veel zout daar op te strooijen, of ze daarin al te lang te laaten liggen, dewyl zy anders ligtelyk sterven. Ook moet men dezelven terstond, zo ras als zy afgevallen zyn, met zout bestrooijen. Want indien men hen eerst eenige dagen in 't water bewaart, en vervolgens, door middel van zout, prikkelt, om het bloed uit te spuwen, alsdan sterven zy altyd. - In de uitvoerige verhandeling van smucker, over de bloedzuigers, heb ik niet eenmaal deeze geringe, echter noodzaakelyke, kleinigheden gevonden.’