Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1795

Zedelyke bedenkingen.

Hoe menigvuldig zyn de woelingen en onrustige bewegingen der Menschen - en hoe ydel zyn vaak hunne poogingen - veele schoone zaken worden hier door vaak-bedorven - veele goede poogingen tegengehouden en verhinderd. - Men vind Menschen die altyd moeten woelen, en welken nooit iets naar den zin gaat - die altyd in beweging zyn, en 't nooit beter naar den zin gaat, dan wanneer zy anderen mogen berispen, veragten en vervolgen - die de liefde des naasten nimmer uitoefenen, of begeeren uit te oefenen, dan alleen wanneer zy aan de onderliggende party zyn: dan begeeren zy alleen dat ze aan hun op de striktste wyze worde uitgeoefend. - Dan, mag men iets vorderen van zynen Evenmensch, dat men aan hem zelven niet betoonen wil? Zal ik mynen naasten vervolgen, daar ik het hem voor de onvergeeslykste, de snoodste, misdaad aanreken, wanneer ik door hem vervolgd of beledigd worde? ‘Men moet altyd anderen eveneens behandelen als men van hun wenscht behandeld te worden.’ Men verrigt iets groots, wanneer men zynen vyanden weldoet, wanneer men hem zegent, die ons vloekt. - Is men ooit vervolgd, beledigd of geweld aangedaan, indien men wegens zo eene behandeling wil wraak neemen, dan begaat men dezelfde misdadige bedryven, welke men in anderen zo sterk heeft veroordeeld Een edelmoedig man, een waar Christen, zal zich zorgvuldig wagten, dat hy nimmer wegens zulke verkeerdheden of hatelyke misdryven kan beschuldigd worden.

‘Men spiegelt zich zagt, wanneer men zich aan anderen spiegelt.’ - Hy, die de fouten in eenen anderen ziet, kan zich zelven best hoeden, om niet tot de eigen gebreken te vervallen. Zo handelt elk verstandig en voorzigtig man, en die leert uit de daden van anderen wysheid en voorzigtigheid; vooral leert hy uit dezelve zyne eigene misslagen en fouten verbeteren. Met zo te handelen bewerkt men zyn eige rust, en bevestigt zyn geluk op een vasten en onbeweeglyken grond. - Dan het is 'er ver van daan, dat men, over 't algemeen, uit de misslagen van anderen zyne eigen gebreken leert verbeteren, en op zyne hoede zyn om tot nieuwe misdryven te vervallen.

[p. 599]

Men ziet schielyk de fouten van zynen evenmensch, terwyl men de zyne over het hoofd ziet. - De grootste berispingen ondergaat vaak onze evenmensch van ons, en wy kunnen veelal niet verdragen, dat ons zelven een enkel gebrek worde voor, en onder 't oog, gehouden. Hier van daan komt het, dat de menschen over 't algemeen zoo bezwaarlyk te verbeteren zyn. Men is te weinig vatbaar voor overtuigende reden, en veel te veel ingenomen met zichzelven, om naar anderen te willen luisteren, wanneer men door dezelve berispt wordt. Hier by komt dat ver de meeste menschen van zichzelven te hooge gedagten, en veel te laage van hunnen evenmensch, koesteren. Hy, die zich waant verheven te zyn boven anderen, meen meer volmaaktheden te bezitten, dan die hy beneden zich schat, en kan hierom niet verdragen, dat iemand zyne bedryven zou laken, of hem misslagen aantygen, boven welke by waant verheven te zyn. Dusdanig eene handelwys houden de meeste menschen, en deze is ook de reden, dat men in de zamenleving zo veele onverbeterde misslagen ziet bedryven, en gestadige klagten hooren moet, dat 'er zo veele verkeerdheden onder de menschen plaats grypen, en aanhoudend blyven voortduuren.

Des menschen Leven is zo veel als eene Rol, welke aan een ieder word uitgedeeld om op het groote Wereldtooneel gespeeld te worden. Gelukkig hy, die zyne Rol wel weet te speelen; want zulk een heeft en de toejuiching van hun die zien speelen, en tevens, dat wel het allervoornaamste nog is, hy beantwoord aan de bestemming van Hem, door wien hy zyne Rol ontvangen heeft. - Dan hoe ongelukkig zyn zy, welke hunne Rollen verkeerd speelen - deze worden aangefluit door de aanschouwers, en het strekt hun tot schande, eene goede Rol op het Tooneel ontvangen te hebben.

Wie zynen evenmensch kwalyk behandelt is een overtreeder van het Gebod: ‘Gy zult uwen naasten lief hebben als u zelven.’ - Maar wie hem kwalyk behandelt, en vervolgt, van wien hy weldaden ontvangen heeft, die zondigt tweemaal; zyne misdaad is onverschoonlyk, en hy is niet waardig een lid eener geregelde Maatschappy te zyn.

Hoe dwaas handelen veele menschen, wanneer zy by alle gelegenheden onder hunne Natuurgenooten willen uitschitteren, en met hunne daden pronken: men moet ongevoelig, en nooit met dwang, iemands goedkeuring over onze daden zien te winnen. - Als men met opzet altyd de menschen tot zyne eigen bedryven wil bepalen, dan is 't omtrent zo veel als of men hen, van zyne beste daden onverschillig makende, een walg doet krygen. - Al wat gedwongen en geforceerd geschied, gaat buiten het natuurlyke, en wat daar buiten gaat, en 'er niet mede overëenkomt, verliest al zyne schoonheid, schoon anders, eenvouwig en zonder toestel bedreven; ieders ver-

[p. 600]

wondering zoude opwekken, de aandagt van elk tot zich trekken, en den lof en de goedkeuring van al de wereld verdienen. Veele menschen meenen nochthans dat men op hen niet letten zoude, als ze niet geduurig van zichzelven spraken, van hunne bedryven, of het geen hun aangaat. - Veele menschen kunnen zo niet ergens verschynen, of dit is hun eerste werk, dat zy zich tragten meester te maken van het discours, en de aandagt van 't gansche gezelschap op hen of hunne bedryven te bepalen. Wanneer zy dit kunnen te weeg brengen, dan is 't met alle anderen afgedaan, en elks aandagt word willens of onwillens alleen op hen, en by hunne handelwyzen, bepaald. - Hierin kunnen zy wel eens of tweemalen slagen. Dan, gebeurt dit meer of te dikwyls, zy worden geschuwd, en men vermyd over 't algemeen derzelver byeenkomsten, om dat zy veeleer aangemerkt worden als zulke die verveelen, dan als die vermaak en genoegen aanbrengen.

Zal ons de toejuiching van eenen dwaas eer aandoen? of zal de veragting van hem, die geen verstand heeft, ons benadeelen? Noch de lof der dwazen zal ons verheffen, noch de verachting der zotten verlagen. - Bedroeft u dan niet gy edele Zielen! schoon gy ook de goedkeuring eener menigte dwazen mogte derven, uwe eer zal daarby niets lyden, of uw persoon daardoor eenig nadeel aangebragt worden. Wanneer gy recht doet, en goede daden verrigt, denkt dat gy die niet doen moet, om daar door eer by de menschen in te leggen; maar dat gy die alleen moet verrigten, om dat zy recht, om dat zy goed, zyn. - Al wie uit dusdanige gronden werkt, bekreunt zich de verachting of den lof der dwazen weinig.

Wanneer de wyzen en deugdzamen ons gebreken openbaren en onder het oog brengen, dan behooren wy ons nimmer daar over te onvrede te houden, maar hunne vermaningen in dank aan te nemen, en onze fouten te verbeteren. Al wie het tegendeel doet, en zyn nekke verhart, die is zeer ongeschikt om verbeterd te worden: maar blyft altyd slegt, en betoont zich een dwaas te zyn.

C. v.d. G.