Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1795

[p. 525]

Waarneemingen, over de glaselaaskunst by de Romeinen; en gissingen over een glazen-kolom, meer dan drie voeten hoog. en omtrent acht duimen over 't kruis gemeeten.
Door M. Sage.

(Journal de Physique.)

De Glazen Urnen, als mede verscheide oude Vaten, welke in de Kabinetten der Oudheid-lief hebberen voorkomen, moeten ons doen besluiten, dat de Romeinen met zeer veel gemaks in 't Glas geärbeid hebben. Zy wisten Kolommen te gieten, zo groot, dat men mogelyk heden ten dage dergelyke bezwaarlyk zou maaken.

Ik heb, in het Kabinet der Oudheden van de Nationaale Bibliotheek, Glazen Urnen gezien van eene bewonderenswaardige fraaiheid, met ooren, randen, en een voet in den besten smaak. Dit Glasstuk, 't welk groenagtig is, heeft, in het verloop der eeuwen, geene verandering altoos ondergaan. Het blykt, dat, ten tyde van plinius, het Glas zeer hoog in prys was; naardemaal hy optekent, dat men, onder de Regeering van nero, voor twee welgemaakte Drinkbekers zeshonderd Fransche Livres gaf.

De Verzameling der Oudheden, begreepen in de Nationaale Bibliotheek, is bykans onbekend. Dezelve biedt ons aan, een schoone reeks van Etrusque Vazen en van stukken Brons, van welke de Heer de caylus een gedeelte verzameld heeft. - Men zou by deeze Verzameling van Etrusque Vazen kumen voegen, die voorhanden zyn in de Porcelainfabriek van Seves:

Vervuld met de begeerte om de Fransche Republiek genot te doen trekken van die Rykdommen, dezelve te verspreiden, en daar door de reeds verkreegene kundigheden te vermeerderen, vervoegde ik my, in den Jaare 1792, by een der Leden van de Nationaale Conventie, een der Bewaarderen van deeze Gedenkstukken. - Ik stelde hem voor, dat men eene Beschryving moest vervaardigen van de Oudheden der Nationaale Bibliotheek, naa dezelve ve eenigd te hebben met die voorhanden zyn in verscheide Kabinetten, thans de Eigendommen der Republiek geworden, en vervolgens deeze Voorwerpen in de Zaalen

[p. 526]

ten toon stellen. - Ik voegde 'er nevens, dat men eene geldsom moest bestemmen, om die magtig te worden, welke op byzondere Verkoopingen voorkwamen, en konden dienen om deeze Verzameling te vollediger te doen worden. - De Volks-representant gaf my ten antwoord, ‘dat de Republiek niet ryk genoeg was.’

Een dergelyk antwoord kreeg ik op een ander nuttig Voorstel, hem ten zelfden tyde gedaan; te weeten, om de Verzameling van Gesneedene Steenen, in de Bibliotheek der Fransche Natie voorhanden, in Plaat te doen brengen; ten einde, dat, wanneer men, ten eenigen tyde, deeze kostbaare Verzameling mogt steelen of wegrooven, de Nakomelingschap zich zou kunnen bedienen van 't geen men aan de Barbaarschheid der Eeuwe onttoogen hadt. - De Representant voerde my weder te gemoete: - ‘Het zou der Republiek te veel kosten.’ Hierop stelde ik voor, dat de verkoop van zulk een Werk de kosten der Plaaten ryklyk zou vergoeden. Hy hieldt zich aan zyn ouden zang. Ik ging te onvrede heen, beklaagende het lot der Kunsten en Weetenschappen.

In deeze Verzameling van Gesneedene Steenen zyn veele honderden van Sardonixen, die meerendeels de langte van drie duimen hebben, en waarop Gebeurtenissen of Koppen van beroemde Mannen der Oudheid gesneeden zyn. De Sardonixsteenen, zonder gegraveerd te zyn, hebbe men voor stukken van zeer groote zeldzaamheid, en van eene verbaazende waarde, te houden, en zy krygen eene meerdere door de Graveerkunst der beroemdste Kunstenaaren, die ze bewerkt hebben. Zy waren zeer veelvuldig in Griekenland.

Men behoorde by de kostbaare Verzameling van de Bibliotheek der Republiek te voegen de Vaten, onder den naam van Murrhina bekend^(*), welke misschien nog

(*) Deeze Vaten waren te Rome zo hoog in waarde, dat men 'er vyf ja zeven honderd duizend Livres Fransch geld voor gaf; uit deezen hoofde waren de Bezitters 'er zeer op gesteld. Vedius pollion, ten eenigen tyde augustus onthaalende in zyn schoon Huis te Pausilippo, kreeg berigt, dat een zyner Slaaven dus eene Vaas gebrooken hadt; en was hy barbaarsch genoeg, dien Slaaf in Zee te doen werpen. Augustus, dit vernomen hebbende, deed alle Vaten van die soort, welke vedius bezat, verbreeken, op dat hy niet weder zulk eene wreedheid zou pleegen.

[p. 527]

voorhanden zyn in de Garde-meuble National, welke men vyf dagen agtereen bestoolen heeft, schoon 'er een sterke Wagt van buiten en van binnen gesteld was.

De Romeinen waren in het maaken van gekleurd Glas zo verre gevorderd, dat zy den Sardonix zo keurig naamaakten, dat het bezwaarlyk was de Vaazen, daar van gemaakt, van de egte Murrhina te onderscheiden.

Twaalf of vystien jaaren geleeden, heb ik, in het Kabinet van den geweezen Koninglyken Tuin, een gedeelte gezien van een Glazen-kolom, meer dan drie voeten hoog, en omtrent acht duimen over 't kruis gemeeten; dezelve was toen bykans niet te zien, staande beneden een tafel waar op een groot stuk Lood- erts lag. - Onlangs derwaards gaande, om naauwkeurig de maat te neemen van dit stuk Koloms, verstond ik dat men het in een Koornschuur weggezet hadt. - Ik herinner my dat de kleur bleek geel is: eenig loofwerk, aan het benedenste gedeelte overgebleeven, verbeeldde Granaaten. Deeze Glazen-kolom is geheel, en scheen my gegooten te zyn; en denk ik dat dezelve een der Kolommen geweest is, die het Theater van Rome vercierden, 't welk aemilius scaurus, Schoonzoon van sylla, deedt opregten.

Dit grootsch en ruim Theater kon, naar het verhaal van plinius, tachtig duizend Toekykers bevatten. - De eerste verdieping van dit verbaazend gebouw was vercierd met drie honderd en zestig marmeren kolommen, acht en dertig voeten hoog, en drie duizend standbeelden van brons. - De tweede verdieping was vercierd met kolommen van Glas, die de derde ondersteunde, welke houten kolommen hadt, die de vergulde zoldering en lambriseering onderschraagden. De toestel van het Theater, en alles wat ten dienste was der Tooneelspeelderen, was van Goud-laken. En al die grootsche, prachtige en kostbaare, Toestel was alleen geschikt om ééne Maand dienst te doen.

Dit Feest gevierd zynde, deedt scaurus een gedeelte der Tapytwerken en Schilderyen, die het Tooneel vercierd hadden, na zyn Huis te Tusculum brengen^(*). Zyne

(*) Om het noodige te verkrygen tot opciering van dit Theater deedt scaurus alle de Schilderstukken uit de Tempels en Gebouwen van Sicione wegneemen, onder voorwendzel om dus de schuld tusschen die Stad en Rome te vereffenen. De Stad Ambracie, de zetel der Koningen van Epirus, werd desgelyks van alle Standbeelden beroofd.

[p. 528]

Slaaven staken 'er uit boosaartigheid den brand in; de schade werd begroot op honderd Millioenen Sextercien, of omtrent twaalf Millioenen Livres.

Men weet, dat, te Rome, de zodanigen, die tot de eerste Staatsbedieningen zogten op te klimmen, onvermoeid bezig waren om het Volk te verbaazen en te misleiden door de Schouwburg-vertooningen, welke zy gaven, en de kostbaare geschenken, welke men uitdeelde aan die zich derwaards begaven. Zo kogten de Romeinen het Regt om te gebieden.

Wanneer 'er eene Beschryving voorhanden was van het Kabinet in den voorheen zo genaamden Jardin Royal, zou men zeker daar in het een of ander aantreffen betrekkelyk tot de Kolom, waar van ik hier gewaagd heb; een Kolom, die ten minsten verdiende in 't openbaar ten toon gesteld te worden, en een zeer goed vertoon zou maaken in het Nationaal Kabinet der Oudheden, 't welk zo te schikken, dat het ten Oefenschool kan strekken, zo wel de eer als het belang der Fransche Republiek vordert. Het is eene verkeerde bezuiniging, wanneer men die laat werken om nuttige zaaken te veragteren. Daarenboven is men aan het Vaderland het Onderwys in alle takken van Weetenschap verschuldigd: dit daaraan te weigeren. is hetzelfde als het Ryk der Barbaarschheid, 't welk altoos de Menschheid onteert en vernedert, uit te breiden.