Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1795

[p. 516]

Waarneemingen omtrent het nut der gebrande spons in de kropklier - ziekten, (Scrophulae).
Door Hufeland.

(Preisschrift über die Skroselkrankheit).

De gebrande Spons (Spongia tosta) is een byzonder middel, dat misschien in vermogen, om kropzeerige Halsklieren op te lossen, alle andere overtreft. Deszelfs werking schynt te bestaan in eene byzondere prikkeling en versterking van het stelzel der Watervaten, waar toe de loogzoutige, kalkaartige en empyreumatische bestaandeelen 't meeste schynen toe te brengen; dewyl men ook van andere gebrande dierlyke Zelfstandigheden, b.v. dat oud vermaard middel: gebrande schoenzoolen, of wollen lappen, soortgelyke uitwerkingen bespeurd heeft. - By verharde kliergezwellen, hardnekkige verslymingen, gebrekkige waterloozing en waterzuchtige ongemakken van een Scrophuleuzen aart, kan het met 't meeste voordeel aangewend worden. By lieden die eene zwakke en gevoelige borst hebben, moet men 'er echter voorzichtig mede omgaan, dewyl ik meermaalen heb waargenomen, dat 'er, by deezen, door deszelfs prikkelende eigenschap, hoest en zelfs bloedspuwingen uit ontstaan zyn.

Onder alle de wyzen, om hetzelve toe te dienen, kan ik voornaamlyk de volgende Sponsloog, die de longen veel minder prikkelt, dan het poeder, by voorkeur aanbeveelen. Men neemt één once fyngesneden, niet gebrande maar slegts gerooste Spons, kookt die met een pond water, en laat het dan 12 uuren staan trekken; zygt het vervolgens door, doet 'er een weinig van 't een of ander gedestilleerd aromatiek water by, en geeft 'er alle drie uuren een Eetlepel van in. Zomtyds heb ik by dit middel, wanneer de Lyders zeer zwak en gevoelig waren, het Extr. Quassiae en Myrrhae, ook wel Laudan. liquid. of Extr. Hyoscyam. gevoegd; en op deeze wyze meermaalen eene grondige geneezing bewerkt.

Een Meisje van 20 jaaren, van een kropzeerig gestel, en met veel gezwollen halsklieren, zukkelde reeds eenige maanden lang aan eene benauwde Borst, met verslyming, ongeregelde maandstonden, en veel Hoosdnen gepaard. Ik deed haar het opgemelde Lixivi-

[p. 517]

um Spong. tost. met Vin. Antimon. Huxh. en Extr. Hyoscyam. gebruiken, liet tevens een aftrekzel der Dulcamara drinken, en een Harstpleister tusschen de schouders leggen. Na dit 14 dagen gebruikt te hebben, waren de klieren reeds grootendeels versmolten en de ademhaaling ruimer; en na verloop van vier weeken was zy geheel hersteld.

Een jong Heer van 18 jaaren was meer dan een jaar lang met eene sterke Engborstigheid behebt. Zyne halsklieren waren tevens aanmerklyk gezwollen, en hy hoestte veel slym op. Men gebruikte een groot aantal middelen, Antimonialia, Zeep van Ammoniak-gom, Dulcamara, Arnica, eindelyk AEthiops Antimon. met Resina Guajac. & Cicut. Alles vruchtloos. Ten laatsten deed men hem poeders van de Pulv. Spong. tost. een half drachme en Conch. praepar. Herb. Cicut., van elk een half scrupel, tweemaal daags, en daar by om den anderen dag de pillen van janin, gebrulken. Hierdoor verbeterde deszelfs toestand zo aanmerklyk, dat hy, na hetzelve vier weeken lang ingenomen te hebben, van zyn Asthma volkomen geneezen was, schoon de halsklieren nog niet geheel verdweenen waren.

Eene Vrouw, ruim dertig jaaren oud, die telkens aan halsklieren en andere Scrophuleuze ongemakken geleden had, behield, na eene zwaare verkouwdheid, een sleepende hoest met zwaare engborstigheid. Men gaf haar Dulcamara, Lichen Island. Antimonialia, China, Quassia, bittere Extracten; zette fontanellen aan, maar zonder eenig voordeel. - Allengs voegde 'er zich eene zuchtige opzwelling der beenen by, en onregelmaatigheid der maandstonden. - Men deed, behalven de bovengenoemde middelen, ook nog de Senega en Squilla gebruiken. Niettemin nam de zwelling meer en meer toe, en ging in eene algemeene Anasarca over, die eindelyk ook van Buikwaterzucht verzeld werd. - Het Asthma en de flymhoest wierden tevens allerheftigst, en benamen de Lyderes allen slaap. De Squilla, op alle wyzen gegeven, nu met krampstillende, dan weder met versterkende, middelen gepaard, werd zonder eenig voordeel toegediend. Uit aanmerking der kropzeerige gesteldheid der Lyderes, beproefde men vervolgens het opgemelde Lixivium Spong. tost. alle 3 uuren een Lepel vol, benevens eene oplossing van Oxym. Scillit. & Terr. fol. Tartari, en deed te gelyk een afkookzel van de Rad. Saponar. & Bardan. drinken. Na dit eenige dagen gebruikt

[p. 518]

te hebben, begon het water zich veel sterker te ontlasten, dan tot hier toe geschied was, en deszelfs kleur, die te vooren als bruin bier was, werd veel lichter. Na agt dagen vermeerderde de pisloozing zo verbaazend, dat deszelfs hoeveelheid eens zo groot was, als de drank, dien zy gebruikte, terwyl de zwelling van het onderlyf en de beenen dagelyks afnamen. De hoest en engborstigheid begonnen mede allengs te verminderen; en yder nacht deed zich een ruim verlichtend zweet op. Acht dagen laater waren de beenen reeds tot hunne natuurlyke dikte geslonken, en de omtrek des buiks tot de helft verminderd; doch de benauwdheid der borst was weder wat erger, en de zwakheid zeer groot. Men deed dus, by de bovengenoemde middelen nog een afkooksel van Kina gebruiken. - Na hetzelve begon alles weder aanmerklyk te vorderen, en 'er verliepen naauwlyks nog veertien dagen, of de geheele zwelling van den buik was verdweenen, en de krachten en gezondheid byna volkomen hersteld. - In dit geval deed dus de Sponsloog meer nut, dan de sterkste Diuretica.