Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1795

Geschiedkundige aanmerkingen over den oorsprong en de verbreiding der kinderpokjes.
Door den Heer C. Girtanner.

Onder de Grieken zo wel, als Romeinen, waren de Kinderpokjes geheel onbekend. De oudste Schryver, die 'er van gewaagt, is zacharias alrazi, of rhazes. Hy werd in Persien, in het 248ste Jaar der Hegira, dat is in het 860ste Jaar van onze tydrekening, geboren. Langen tyd oefende hy de Geneeskunde te Bagdad, en naderhand te Ray, in Persien, en stierf in het Jaar 912. Zyn Werk over de Kinderpokjes schreef hy in de Arabische taal, 't welk naderhand door een ander in het Syrisch vertaald werd. Robert etienne (stephanus) vertolkte het, in 't Jaar 1548, in 't Grieksch. De fraaiste uitgave, van dit anderzins in alle opzichten zeer onbeduidend Geschrift, verscheen in 't Jaar 1766, te Londen, in 't Arabisch en Latyn, onder opzigt van den beroemden channing. Rhazes schynt echter niet het eerst over deze Ziekte geschreeven te hebben. Hy haalt een zekeren aaron aan, die vóór hem 'er van gewaagd had. Deze aaron was geboren onder de Regering van mahometh, en oefende de Geneeskunde te Alexandrien, in Egypten, omtrent 't Jaar 622. Om deze reden is de Heer freind van oordeel, dat men den oorsprong der Kinderziekte in Egypten te zoeken hebbe. Doch reiske vond in een oud Arabisch handschrift, dat op de Leydsche Bibliotheek bewaard wordt, eene zeer aanmerklyke plaats, waaruit men schynt te moeten opmaaken, dat de Kinderziekte omtrent het Jaar 572 het eerst in Arabiën de opmerkzaamheid der Geneesheeren tot zich getrokken heeft.

Dan hoedanig het ook met den eersten oorsprong der Kinderpokjes gelegen moge zyn, zo veel schynt zeker, dat dezelve met de Kruisvaarten uit Asiën naar Europa zyn overgebragt.

[p. 303]

Avicenna, een geboren Perser, de voortreflykste van alle de Arabische Artsen, leefde in de 10de Eeuw, en schreef over de Kinderpokjes. Zyn Boek is vol Astrologische en andere grillen en spitsvondigheden. Hy tekent echter zeer duidelyk de besmetlykheid dezer Ziekte aan. Constantyn de afrikaan is de eerste, onder de Latynsche Artsen, die over deze Ziekte geschreeven heeft. Hy vond het woord Variola uit, om dezelve te betekenen, gelyk hy ook 't eerst den naam Marbilli voor de Mazelen uitdagt.

In de twaalfde Eeuw waren de Pokken in de Zuidlyke deelen van Europa eene algemeen verbreide en bekende Ziekte; en in de dertiende vertoonden zy zich ook in de Noordlyke deelen. Engelschen, Franschen, Italiaanen en Duitschers, alle bragten zy uit Syriën en Palaestina de Pokken met zich naar hun Land mede. 'Er stierf een ongelooflyk aantal menschen aan deze nieuwe, en tot dus verre in Europa onbekende, Ziekte.

Op het einde der 15de Eeuw ontdekte columbus de West-Indische Eilanden, en bragt vandaar de schriklyke Venusziekte mede. Deze Ziekte verwekte puisten en knobbels op de huid, die veel naar Kinderpokjes geleken, behalven dat ze grooter en harder waren. Om deze reden noemde men in Europa deze nieuwe, uit Amerika gebragte, Ziekte, groote Pokken, Verole, Pox; ter onderscheiding der andere, die Kinderpokjes, petite Verole, small Pox, geheten werden.

In de 15de Eeuw (4 Maart 1493) kwam de Venusziekte 't eerst in Europa; daarentegen werden de Kinderpokjes 't eerst naar Amerika gebragt. Verschriklyk waren de verwoestingen, die zy onder de Inboorlingen aldaar aanrichtten. Op het Eiland Hispaniola werden zy in 1518 gebragt, en 't grootste gedeelte der Inwooners stierf 'er aan.

Eenige Jaaren laater bragten de Spanjaarden de Pokken ook naar het vaste land, naar Zuid-Amerika. Bernard diaz de castillo, een ooggetuigen, verhaalt, dat deze Ziekte, met de togt-genooten des Spaanschen Officiers narvaez, naar Mexico, in Zuid-Amerika, gekomen is, en aldaar eene ongelooflyke slagting onder de Inboorlingen gemaakt heeft.

In 't begin der zeventiende Eeuw bragten de Engelschen de Kinderziekte naar Noord-Amerika. Eerst naar Maryland, vervolgends naar Virginien, Zuid-Carolina en

[p. 304]

Nieuw-Engeland. De verwoesting, die zy aldaar onder de Wilden aanrichtte, was niet minder, dan in Zuid-Amerika. In Brasilien waren de Pokken in 't Jaar 1643 nog eene onbekende Ziekte.

Omtrent het midden der zeventiende Eeuw werd de krankheid, waarvan wy spreeken, door de Nederlanders, naar Oost-Indiën overgevoerd, alwaar zy te vooren geheel niet bekend was, en zeer veele menschen in weinig tyds wegsleepte. Op het Eiland Ceylon, en de Molukken, kwam zy mede op dezelfde wyze.

In de zeventiende Eeuw was de Ziekte reeds door geheel het Noorden van Europa verbreid, vooral door Zweeden en Denemarken, gelyk uit veele Schriften blykbaar is. Na de Ferro-Eilanden kwam zy in 1651. Een jonge Deen bragt ze derwaarts. De Inwooners werden besmet, en kwamen 'er byna allen aan om.

In het Jaar 1707 bragt een Deensch Schip de Kinderpokjes voor de eerste reis naar Ysland. 'Er stierven meer dan 20000 menschen aan deze verschriklyke Ziekte, zo dat het Eiland byna ontvolkt werd.

In 1718 kwam een Oostindisch Schip aan de Kaap de Goede Hoop. 'Er waren drie Kinderen aan boord, die op reis de Pokken gehad hadden. Na 't eindigen der Ziekte had men het vuile linnen in een koffer gessoten. Aan de Kaap nam men het 'er uit, en gaf het aan eene Vrouw, aldaar woonende, te wasschen. Deze werd terstond besmet, en de Ziekte verspreidde zich met zo veel spoed en geweld, dat de Kolonie byna geheel uitstierf. Na dien tyd onderzoekt men de Schepen eer zy aan wal komen, en gebruikt 'er dezelfde voorzorgen, waarvan men zich elders tegen de Pest bedient.

In 1723 vertoonden zich de Kinderpokjes 't eerst onder de Chineesche Tartaren, die tot dus verre bevryd waren gebleven. 'Er werd eene groote menigte door weggesleept. De Keizer van China zond daarom, in 1724, eenige zyner Lyfartsen naar Tartaryen, om, door eene kunstige besmetting, de Ziekte te maatigen.

Naar het Eiland St. Kilda, het verst afgelegene en minst bezogte der Hebrides, werden de Pokken, door de kleederen van iemand die aan dezelve gestorven was, overgevoerd. Alle volwassenen kwamen 'er aan om, en 'er bleven, na het ophouden der Epidemie, niet meer dan 26 Kinderen van de Inwooners overig.

Op Groenland verscheen de Kinderziekte in 't Jaar

[p. 305]

1733, door een Inboorling, die met de Ziekte van Koppenhagen naar zyn Vaderland terug reisde. In 1745 bragt een Engelsch Schip deze Ziekte naar 't Eiland Minorca. Welke vreeslyke verwoestingen de Pokken op Kamtschatka hebben te weeg gebragt, kan men by den beroemden cook, in zyne derde Reize om de Wereld, leezen. Verbaazend was ook de slagting, die de Pokken in Nieuw-Holland, onder de Wilden, aanrichtten. De Engelschen bragten derwaarts de Ziekte, met haare nieuwe op Botany-Baay aangelegde Kolonie van Misdaadigers.

Eindelyk leest men, in het Journal Historique van den Heer de leesep, dat, vóór weinig tyds, de Kinderpokjes ook onder de Tungusen eene groote menigte van menschen hebben weggesleept.