Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1795

Zedelyke bedenkingen.

Grootmoedigheid is hem te kunnen weldoen van wien men veel kwaads geleden heeft. - Hem, die onze vyand is, die ons veele beledigingen heeft aangedaan, niet slegts zyne gepleegde verongelykingen te vergeven, maar het zelfs daar op toe te leggen, om deszelfs heil en geluk te helpen bevorderen - dit heet Grootmoedigheid in den eigentlyksten zin. - Zyn vyand te zien lyden, en dien in zyn lyden te hulp te spoeden - zyn vyand in gebrek te zien, en schielyk toe te schieten om hem met het zyne te redden - zyn vyand in gevaar te zien, en ylings toe te schieten, al is 't ook met zyn elgen gevaar gepaard - ziet daar de grootste bewyzen van Edelmoedigheid. - Indien ik mynen vriend, die my weldoet, ook weldoe, dan handel ik slegts pligtmatig - maar doe ik hem wel, die my beledigd, en veel kwaads gedaan, heeft, dan handel ik grootmoedig.

Geen mensch leeft 'er, of hy heeft zyne driften en hartsneigingen. - De mensch zou een gevoelloos, een levenloos, blok gelyk zyn, zo hy van dezelve ten eenemaal beroofd ware. - Dan, indien deze verkeerd werken, en den mensch overheerschen, in plaats dat zy door hem bestierd worden; indien zy den mensch onder hare slaverny brengen, dan worden zy verderflyk, dan worden zy als zo veele Ziekten der Ziele, welken niets nalaten, dan kwelling, hartzeer en verdriet. - En 't is, in de daad, een duidelyk bewys van de grootste lashartigheid, zich van zyne driften te laten vermeesteren; want een kloeke geest bied hun een dapperen wederstand; en zo hy overwint, behaalt hy meer roems, dan iemand die eene Stad inneemt.

Het is een zeer verkeerde waan, en een verderslyk grondbeginzel om 'er uit te werken, te stellen, dat men aan zyne minderen niet dezelfde pligten zou verschuldigd zyn, als aan zyne meerderen. Hy, die in minder aanzien, in eenen lageren staat, zich bevind, is niet minder onze Naasten, welken wy verpligt zyn, naar Gods bevel, als ons zelven lief te hebben, dan zulk een, welke door de Goddelyke Albe-

[p. 291]

schikking in eenen hoogeren en aanzienlyker stand geplaatst is. - Ieder mensch heeft aanspraak op onze pligten. - Goede trouwe, edelmoedigheid, mededogen, belangloosheid, deelneming in iemands voor- en tegenspoeden, bereidvaardigheid om den ongelukkigen bystand te bieden, grootmoedigheid van ziel, zyn alle wederkeerige Deugden, die men den minderen zo wel als den meerderen verschuldigd is; en 't zyn ook Deugden die aan 't gemoed eene strelende rust, een hemelschen wellust, schenken.

Als alle menschen zich toeleiden om hunnen pligt te betragten, men zou dra onder hen eenen nayver bespeuren, om elkanderen in goeddoen vooruit te streven. De een zou den anderen opwekken, en men zou de gelukkigste zamenleeving hebben. Zulk een Gemeenebest zou bloeijen, en deszelfs welvaart zou anderen uitlokken om deze heilzame voorbeelden na te volgen. - Dan hoe ver is het 'er van daan, dat alle menschen hun pligt doen. - Het kleinst gedeelte zal men by eene nauwkeurige waarneming bevinden, dat zyne pligten betragt. - Hier van daan zo veele verkeerdheden, hier van daan alle die ongeregeldheden, welke men dagelyks bespeurt, en hier van daan, dat het veelal de meeste Gemeenebesten zo ongelukkig tegenloopt; derzelver lngezetenen - de Leden dier Gemeenebesten, berokkenen hun eigen bederf, en daardoor het ongeluk der Maatschappyen. - Van hoe veel aanbelang is het dierhalven zyn pligt altoos te betragten.

Het is eene moeilyke taak voor den mensch, zich gematigd te houden wanneer 't hem naar wensch gaat, en zich in voorspoed niet te verheffen. Als het ons welgaat, dan beginnen wy welhaast overdreven te handelen, en wy laten de gematigdheid, zo nuttig in alle omstandigheden, weldra varen. Hy, die zich, in welke gevallen ook, het gematigdst gedraagt, slaagt doorgaans het allergelukkigst in zyne ondernemingen; daar een heethoofd zyne beste zaken bederft. - Bedaardheid, gematigdheid en standvastigheid hebben groote daden in de Waereld te weeg gebragt. Een bedaard mensch overweegt eene zaak van alle kanten, en begint ze eerst na dat hy dezelve regt doorzien heeft. Maar hy, die dol en overdreven eene zaak begint, zonder dezelve doorzien te hebben, slaagt nooit dan louter by geval. - Door gematigdheid wint men aller harten - daar vervolging wrok en onverzoenbren haat baart. - Dan wat goeds zal een onstandvastig man uitwerken, die veranderlyk als de weerhanen door den minsten wind bewogen worden? - Onstandvastige lieden zyn de zwakste menschen; en welke zaken men ook moge ondernemen, 't zy ze van veel gewigt, of van weinig aanbelang, zyn, men slaagt in de eene even zo min als in de andere. - Dan zit men in de hoogte, en waant dat men alles kan verrigten. - Niets is 'er

[p. 292]

waar voor men schynt te vreezen - men vliegt boven de wolken: maar zo dra komt 'er niet iets dat tegenwerkt, of zie daar, die zelfde hoogvliegers zitten aanstonds in de laagte, en verliezen op eens al den moed - daar de gematigde man dezelfde blyft - altoos dezelfde, het zy in voor- of in tegenspoed. - Wie ook verandert, de bedaarde, de standvastige, man blyft onbeweeglyk; daarom is hy ook die geen, welke tot alles bekwaam is, en zeer geschikt om groote daden te doen, om de gewigtigste zaken uit te voeren, waartoe die menschen ongeschikt zyn, welke meest altoos overdreven te werk gaan, zo wel wanneer hun alles tegen, als wanneer hun alles meê, loopt.

C. v.d. G.