Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1795

[p. 209]

Zedelyke bedenkingen.

Het kan den Mensch niet altyd voor den wind gaan hier in deze benedengewesten. - Voor en tegenspoed zyn als de ebbe en vloed, die elkanderen beurtelings volgen. - Wanneer men zich hier op de Wereld een bestendig en waar geluk voorstelt, dan bedriegt men zich geweldig. Overal, waar verandering plaats heeft, daar vind men nu eens geluk, en dan weêr ongeluk. - Dan 'er kunnen benauwde en kommervolle dagen plaats hebben. - Om die gemoedigd door te staan, is het best zyn vertrouwen op God te vestigen, zich standvastig te wapenen tegen vertwyfelingen, en zich vast verzekerd te houden, dat Hy, in wiens hand de duisternis is, ook over het licht gebied, dat Hy uit de grootste duisternis kan doen opdagen - dat ook de Algoede Vader zyne Schepzelen geenen zwaarderen last oplegt, dan dien zy dragen kunnen; en vooral, die op Hem vertrouwen - deze zal Hy gewis ondersteunen, en op zynen tyd uit hunne nooden zeker redden.

Gy, die met Purper en Koninglyke sieraden bekleed zyt - die op Thronen zit, en U zelve waant verheven te zyn ver boven uwe Natuurgenoten - wier hoofden pronken met gouden Kroonen - die U verbeeld den Scepter der magt in handen te hebben, - denkt niet dat gy op uwe Thronen onbeweeglyk zit; - een enkel oogenblik is 'er noodig om U van uwen Koninglyken Zetel te doen aftuimelen in den afgrond van onherstelbaar verderf, - een enkel oogenblik, en gy word de veragting van allen, die U kort geleden nog aanbaden, en tot den Hemel verheften. - Wat baten U alle uwe Ontwerpen, nog zo korten tyd met zo veel vertrouwen gesmeed - Ontwerpen, die gy dagt, dat U niet konden missen - Ontwerpen, welke gy dagt, dat uwen Throon zo vast vestigen zouden, dat aan denzelven geene beweging altoos te maken ware? Wat hebt gy u jammerlyk misleid, met uw vertrouwen te vestigen op aardsche goederen, op welke geen vertrouwen te vestigen is.

Wanneer men met een opmerkzaam oog den Mensch gadeslaat, en van alle tyden der Stervelingen handel in aanmerking neemt, dan zal men bevinden, dat zy altoos dezelfde zyn, en dezelfde blyven zullen tot aan den afloop der eeuwen. In de meeste gevallen gaan de menschen doorgaans zeer overdreven te werk, en letten veelal niet op de gevolgen en uitkomsten, welke hunne handelwyzen hebben moeten; en dit is al veel de reden, dat zy zich van agteren beklagen moeten over hunne wyze van doen - dan zelden gebeurt het nolchtans, dat men zich zelven in 't ongelyk stelt, en de onge ukkige

[p. 210]

uitkomst van zaken toeschryft aan den verkeerden aanleg, en dus aan zyn eigen schuld; maar dit alles wil schuiven op den rug van anderen, en zich zelven regtvaardigen. En waarlyk, dusdanig is de geaardheid der menschen geweest van alle tyden, zelfs van het begin der Wording aller dingen. Onze eerste Voorouders gingen overdreven te werk, en toen zy van agteren de gevolgen ontwaarden van hunne verkeerde handelwyze, toen verontschuldigde elk zich zelven; schuivende de een de schuld op de andere. - Van dien tyd af is het bedryf der menschen altoos bestendig van dien zelfden aard geweest. Zeer weinigen gaan met die bedaardheid te werk, dat zy de beste gevolgen te hopen hebben van hunne handelingen. Drift vervoert de meesten, en drift is juist dat geen, 't welk de meeste schade aanbrengt, en de heilzaamste bedryven in den grond bederven kan.

Hoe veel verschil is 'er tusschen den oprechten en den geveinsden. De laatste wil altyd een anderen schynen, dan hy is, daar de eerste dat geen met de daad is, wat hy schynt - de laatste verbreekt de gemeenzaamheid tusschen zyn tong en zyn hart - zyne woorden hebben geene overeenstemming met de gedagten van zyn hart, of hy moet zyn voordeel daar mede gepaard zien gaan: dan meent hy 'er geen voordeel mede te zullen doen, dan verschillen zyne woorden oneindig van zyne meningen. - Maar de tong des oprechten is de ware tolk van zyn hart - bedrog noch huichelary vinden huisvesting in hetzelve - valschheid en leugentaal worden verre van hem verbannen, en zyn mond gaat nimmer open dan alleen om waarheid te spreken, en der oprechtheid hulde te doen.

Hoe veel laat de mensch zich vaak niet voorstaan, en vormt by zich zelven de grootste ontwerpen, welke nochtans door de allergeringste omstandigheden worden omver geworpen, en ten eenemaal verydeld. - ‘De mensch rigt zynen weg, dan de Heer bestuurt zynen gang.’ - Hoe veele voornemens ziet men niet dikwils zo schielyk verhinderd als zy schier genomen zyn. - Het vermogen der grootste en magtigste Vorsten is even zo bepaald, en nog aan grooter wisselvalligheden blootgesteld, dan dat van den minsten hunner onderdanen - hoe vaak ziet men de magt van den grootsten der Monarchen in damp verdwynen, en veranderd van een' Vorst in eenen armen bedelaar - de hoogste gebouwen loopen doorgaans het meest gevaar om van den blixem getroffen te worden. - Waar is de groote Man, die zich geheel kan veilig stellen tegen alle wisselvalligheden des levens? of waar is de groote Man, die de Natuur tot zyne hulp kan inroepen, wanneer hy dezelve noodig heeft, of daar over kan gebieden naar zyn welgevallen? - Waar is de groote Man, die Heer is over de Natuur? - Wie der Stervelingen kan

[p. 211]

eenen enkelen druppel waters van den Hemel op de aarde doen nedervallen? Een enkele druppel waters - eene zaak, in ons oog, van zo weinig aanbelang - dan nochtans van dat gewigt, dat 'er volstrekt eene Almagt toe gevorderd word, om dezelve uit te werken; want niemand heerscht over de Natuur, dan de Heer der Natuur alleen.

De mensch is gewoon, van de hem voorkomende zaken zeer onderscheiden denkbeelden te vormen. - Zommige agt hy zyner aandagt of opmerking niet eens waardig - houd der voor gering, en van weinig of geen waarde - andere houd hy in tegendeel weêr voor groot, en van eene zonderlinge waarde. - Dan hoe vaak bedriegt hy zich in zyne keuze, met dingen te veragten, welke hem dikwils van veel waarde zyn kunnen, en andere hoog te schatten, welke vaak ten zynen verderve strekken. - ‘Het Hart veragtte zyne magere pooten, en prees zyne schoone hoornen. Dan, gejaagd door de Jagthonden, en in een digt bosch gedreven, beklaagde het wel ras zyne kwalyk gedane keuze; zag te laat, dat het veragt hadde het geen allen lof verdiende, en geprezen had wat nu zynen ondergang veroorzaakte; want op 't open veld voerden zyne pooten het buiten bereik der honden; dan in het bosch met de hoorns aan de digte takken blyvende hangen, waren deze de oorzaak van zynen dood; toen beklaagde het, maar te laat, dat geen geprezen te hebben, wat zyne veragting had verdiend, en integendeel veragt, wat tot zyn behoud had kunnen strekken.’ - Het geen ons gering voorkomt, heeft by den oneindigen Schepper dezelfde waarde als het geen door ons voor zonderling groot en uitmuntend gehouden word. - Het vordert geene mindere magt, een enkel stosje voort te brengen, dan een ganschen berg te vormen, wiens kruin de Wolken bereikt. - Even zo min als een Sterveling een der Hemellichten heeft kunnen voortbrengen, even zo onvermogend is hy om eenen enkelen Zandkorl te vormen. - Hoe! zal men dan laag en met veragting nederzien op zommige geschapen wezens, om dat wy dwazen dezelve van geringe waarde schatten; daar 'er, tot de voortbrenging der geringste, dezelfde kragt gevorderd word als tot de allervoortreffelykste? - Welk eene uitzinnigheid!

Hoe belachlyk vertoont zich de verwaande Trotsaart. Hy loopt en trippelt langs de straten, drajende het hoofd nu ginds, dan herwaards, en ziet rondom zich heen, poogende elks aandagt tot zich te trekken. Nu wend hy zich ginds, dan weêr herwaards - geeft op elk aandagt, of men hem wel waarneemt; geschied dit niet zo als het behoort, en in 't geheel niet naar zyn zin, dan is hy te onvrede, en mort in zich zelven; dan zyn ongenoegen durft hy niet opentlyk vertoonen. - Overal, waar hy komt, is hy de verstandige man - en juist overal, waar hy verschynt, houd men de

[p. 212]

hand aan hem. Hy is de spot van een ieder - en hoe meer men hem tot een voorwerp van bespotting gehouden heeft, des te grooter vermaak heeft hy gehad, en waant des te meer met zyne bekwaamheden geschitterd te hebben. - ô Gy opgeblazen Trotsaart, gy verheft u op ydelen waan en glory. Alle uwe hoedanigheden zyn ingebeeld. Denk, wanneer gy uw eigen lof uittrompet, dat een ander u belacht; en wanneer men van u met lof spreekt, zyt wel verzekerd, dat men 't nergens anders om doet, dan alleen om met u te spotten. - Als gy u het meest vermaakt hebt, dan hebben anderen zich voorzeker het meest met u vermaakt.

Hoe oplettend moet de mensch niet zyn omtrent zich zelven, omtrent alle zyne handelingen en bedryven. - Hy behoort te letten, of hy met zynen handel zynen grooten Schepper niet beledigt, met zich zo te gedragen, dat hy lynregt tegen zyne bestemming aan handele - hy moet oplettend zyn omtrent alle zyne bedryven, in zo ver als die in betrekking staan met die van andere menschen, en zorgen dat hy dezen niet benadeele, uit aanmerking van de schade, welke het algemeen daar door worde aangebragt - hoe oplettend moet hy niet zyn in alle zyne handelingen in opzigt tot zich zelven, naardien van het wel of kwalyk handelen al zyn heil en geluk afhangt; want al wie kwalyk handelt omtrent zyne verpligting aan zynen grooten Maker - omtrent het geen hy verschuldigd is aan zynen Evenmensch, en het geen hy betragten moet omtrent zich zelven, kan onmogelyk gelukkig zyn, om dat 'er een allernauwst verband is tusschen pligtsbetragting en geluk - tusschen deugdzaam te leven en eeuwig gelukkig te zyn.

De weldadigheid is eene zeer uitschitterende deugd, beminnelyk in het oog van God, beminnelyk in 't oog van alle brave menschen - de ware en egte band welke de Maatschappy 't zamen bind - zy is de vastigheid waar op een Staat rust - het sterkste bolwerk van vertrouwen, waar op men het veiligst zich verlaten kan in tyden van benauwdheid; want een Land, waarin weldadigheid eene der hoofddeugden is, word vast en onwankelbaar gerekend.

C. v.d. G.