Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1795

[p. 187]

Natuurlyke historie van het stormvogeltje.

(Volgens den Heer de buffon.)

Schoon de Naam van Stormvogel meer of min op alle Petrellen past, wordt dezelve, by voorrang, en met byzonderen nadruk, door alle Zeelieden gegeeven aan de Petrel, die, wat de grootte betreft, den laatsten rang bekleedt. Het Stormvogeltje is niet grooter dan een Vink, uit welken hoofde catesby 'er den naam van Stormvink aan geeve. Deeze is de kleinste van alle Vogelen met gevliesde Pooten, en men heeft reden om zich te verwonderen, dat een Vogeltje, zo klein, zich, op alle afstanden van het Land, diep in Zee waage. Dan het schynt, in de daad, met al zyne stoutmoedigheid, een gevoelen van zwakheid te bewaaren; want het is een der eersten die eene schuilplaats tegen den op handen zynde Storm zoekt. Het schynt dien vooruit te gevoelen, door voor het Instinct merkbaare gewaarwordingen in de Natuur, schoon voor onze Zinnen niet te ontdekken. De beweegingen van het Stormvogeltje, en de aannadering van 't zelve, kundigen altoos den Zeelieden den naderenden Storm aan.

Wanneer men, by stil weêr, een bende deezer kleine Petrellen achter het Schip ziet, en ten zelfden tyde zich in het zog van het Schip houden, blykbaar eene schuilplaats agter den steven zoekende, haasten zich de Matroozen met de zeilen te bergen^(*), en maaken zich gereed om den Storm af te wagten, welke niet mist eenige uuren laater te komen^(†). In gevolge hiervan is

(*) Catervatim hoec si navigantibus appropinquent deponenda esse subito vela, intelligentens norunt. Clusius, Auctuar. p. 368.

(†) Meer dan zes uuren vóór den Storm heeft dit Vogeltje des een voorgevoel, en neemt de toevlugt tot de Schepen in Zee. De Heer linnaeus tekent op. (Zie Collection Academique, partie etrangere, Tom. XI. p. 54.) ‘Op den 14 van Mai, zagen wy, tusschen het Eiland Corsica en dat van Monte Christo, achter het Schip een vlugt Petrellen, bekend onder den naam van het Stormvogeltje. Toen deeze Vogeltjes ons naderden was het drie uuren in den naamiddag; het weêr was schoon, de wind Zuidoost, en bykans stil; maar ten zeven nuren liep de wind Zuidwest, met veel geweld, de lugt werd bewolkt en ontsteld, de nagt was zeer donker, en de verdubbelende Blixemstraalen vermeerderden de akeligheid van dit tooneel; de Zee liep verbaazend hoog, en wy vonden ons genoodzaakt, den geheelen nagt met onderzeilen by te leggen.’ Extrait du Journal d'un Navigateur

[p. 188]

de verschyning van dit Vogeltje op Zee teffens een teken van onrust en van behoudenis, en het schynt, dat de Natuur, om die heilzaame waarschuwing te geeven, deeze Vogeltjes in alle Zeeën gezonden heeft; want deeze soort van Stormvogeltjes schynt overal verspreid; ‘men vindt ze, volgens forster, even zeer in de Noord- als in de Zuid-Zeeën, en bykans op allerlei Breedten^(*).’ Veele Scheepslieden hebben ons verzekerd, dat zy deeze Vogeltjes aantroffen op alle streeken door hun gehouden^(†). Zy vallen niet gemaklyk te vangen, en zyn daar door langen tyd het oog der Waarneemeren ontgaan; want, wanneer men ze doodt, verliest men ze doorgaans in het schuim van 't zog van het Schip, waarin het kleine lichaam als omwonden wordt^(‡).

Het Stormvogeltje vliegt met eene verbaazende snelheid, hier in geholpen door de lange vleugelen, die in gedaante zeer op de vleugelen der Zwaluwen gelyken^(§);

(*) Observations, p. 184.

(†) Deeze Vogels vindt men aan alle Oorden van den Atlantischen Oceaan, en men ziet ze op de Kusten van America zo wel als op die van Europa, op ettelyke honderden mylen afstands van het Land: zo ras de Zeelieden ze bemerken, houden zy het voor een teken eens naderenden Storms. Catesby, Hist. Nat. de Caroline, Append. p. 14. Ik heb eene groote menigte van deeze Vogelen by elkander gezien, in 't midden van de uitgestrektste en Noordlykste deelen van den Oceaan, waar zy meer dan honderd mylen van de Engelsche Kust moesten afweezen. Edwards.

(‡) Op één deezer Vogeltjes, schryft de Heer linnaeus, hadt men in de vlugt geschooten, en gemist; het schot baarde geen schrik; den prop ontdekt hebbende ging het daar op zitten, houdende dit voor eene soort van voedzel, en men greep het met de hand.

(§) ‘Door zyne lange vleugelen weet het Stormvogeltje zich, op één oogenblik, in de hoogte te heffen, dat het uit het gezigt vliegt, of zich zydlings te verwyderen: maar deeze zelfde uitgestrektheid van vlugt, zo gunstig by schoon weêr, brengt te wege, dat het, by sterken wind, de speelbal van denzelven, en een slachtoffer, worde: als het, derhalven, bemerkt, dat de lugt van achteren overlaaden is, zoekt het een vryer lugt, en streest, door zyn snelle vlugt, den Storm vooruit, die welhaast volgt.’ Salerne, p. 384.

[p. 189]

ook weet het rustpunten te vinden te midden van de woedende golven en klotzende baaren; men ziet, dat ze zich ter beschutting begeeven in de diepe kuilen, welke de golven van eene ontroerde Zee vormen, en zich daar eenigen tyd ophouden, schoon de baar met eene groote snelheid voortrolle. In deeze zo zeer beweegende vooren der baaren loopt het Stormvogeltje gelyk de Leeuwrik in de vooren der velden: het is niet door zyn vlugt dat hy overeinde blyft en zich beweegt; maar, met loopen op de vleugels zich in balans houdende, trappelt het de oppervlakte des waters met eene groote snelheid^(*).

De kleur van de Pluimadie der Stormvogeltjes is donker bruin, met een purperen weerschyn voor aan den hals en op de dekveeren der vleugelen, en andere blaauwagtige schitterende stippen op de afhangende veeren; de stuit is wit; de uiteinden der vleugelen gaan, ingeslaagen zynde, en elkander kruissende, voorby den staart. Het heeft, even als de andere Petrellen, een spoor, ter plaatze van den achtersten vinger, en, volgens het maakzel van den bek, welks boven en beneden kaak nederwaards omgekromd is, behoort het tot het Geslacht der Petrels Puffins.

Het blykt, dat 'er eene Verscheidenheid in deeze Vogelsoort plaats hebbe; de Kleine Petrel van Kamtschatka heeft witte einden aan de vleugels^(†); die van de Zeeën aan de Kust van Italie, in welker beschryving de Heer salerne uitweidt, en welke hy onderscheidt van ons Stormvogeltje, heeft, volgens deezen Vogelbeschryver,

(*) Pegasium dixeris, siquidem super ipsos fluctus, incredibili pedum velocitate transcurrere, ac nimbi instar ferri, non sine admiratione videas. Clusius. Hoewel de Pooten tot zwemmen geschikt zyn, weeten zy zich ook daarvan tot loopen te bedienen: dit doen zy niet zelden; want men ziet ze dikwyls, met groote snelheid, loopen op de goiven, als dezelve allerongestuimigst zyn. Catfsby.

(†) De Procellaria, of de Vogels die de Stormen aankondigen, hebben omtrent de grootte van eene Zwaluw: zy zyn geheel zwart, de vleugels uitgezonderd, die witte tippen hebben. Histoire de Kamtschatka, Tom. II. p. 49.

[p. 190]

blaauwe, violette en purperen, kleuren; doch wy houden het daar voor, dat deeze kleuren niets anders zyn dan weerschynen, die den donkeren grond der Pluimadie opluisteren^(*); en wat de witte of witagtige vlekken betreft, van welke linnaeus gewaagt in zyne beschryving van de Kleine Petrel van Zweeden, welke dezelfde is als de onze, die geringe verscheidenheid hangt buiten twyfel alleen van den ouderdom af.

Wy brengen tot deeze Kleine Petrel het Rotje van Groenland en Spitsbergen, waarvan de Hollandsche Zeelieden gewaagen; want, schoon hunne aantekeningen niet van de naauwkeurigste zyn, blyft 'er genoeg characteriseerends in over om te kunnen oordeelen over de gelykvormigheid van het Rotje met ons Stormvogeltje. ‘Het Rotje heeft,’ volgens deeze Reizigers, ‘een krommen bek ... slegts drie vingeren, die met een vlies zyn zamengevoegd.... is bykans zwart over geheel het lyf, uitgenomen dat het den buik wit heeft ... ook treft men 'er eenige aan welker vleugels met zwart en wit gevlekt zyn ..... voor het overige gelykt het zeer op een Zwaluw^(†).’ - Anderson schryft, dat Rotje zo veel zegt als Kleine Rot, en dat dit Vogeltje met de daad de zwarte kleur en de kleinheid van een Rot heeft, en dergelyk geluid slaat. - Het blykt, dat deeze Vogeltjes alleen Spitsbergen en Groenland aandoen om 'er te broeden. Zy vervaardigen de Nesten even als alle overige Petrellen, in naauwe en diepe gaten, onder de rumen van afgebrokkelde rotzen, aan de Kust, zeer digt by de Zee: zo ras de jongen in staat zyn om het

(*) Salerne, Ornithol. p. 384.

(†) Zy schreeuwen Rottet, tet, tet, tet, tet, eerst zeer sterk, en het verflaauwt by trappen; misschien heeft dit geschreeuw aanleiding gegeeven tot den naam van Rotje: zy maaken meer geraas dan andere Vogels; dewyl zy een zeer scherpen en doordringenden toon slaan. Zy maaken de nesten van mosch, meestal in de spleeten der rotzen, soms op het gebergte: daar was het dat wy een groote menigte met stokken doodsloegen. Zy aren daar wormen en dergelyk voedzel. Eerst doodden wy eenigen deezer Vogelen op het Ys, den 23 van Mei; doch vervolgens kreegen wy 'er veele op Spitsbergen. Deeze Vogels zyn zeer goed om te eeten, en de beste naast die men Strandloopers noemt; zy zyn vleezig en vet. Recueil des Voyages du Nord. Rouan 1716. Tom. II. p. 93.

[p. 191]

nest te verlaaten, gaan het Mannetje en Wyfje met dezelve uit, en, dus éénmaal het nest verlaaten hebbende, keeren zy 'er niet in weder^(*).

Wat aanbelangt de Kleine duikende Petrel, van welke cook en forster spreeken^(†), wy zouden deeze ook by ons Stormvogeltje rangschikken, indien deeze Reizi gers, door het byvoegzel van duikende, niet aanduidden, dat deeze Petrel het voor eene gewoonte heeft om onder het water te duiken, 't geen wy van ons Stormvogeltje niet weeten.

(*) Hist. Nat. d'Islande & Groenland, Tom. II. p. 54.

(†) In het Kanaal van Koningin Charlotte (in Nieuw Zeelane) zagen wy groote Benden van Kleine duikende Petrellen (Procellaria Tridactila) scheerende boven het water, of zwemmende op een grooten afstand, met eene verbaazende snelheid. Zy scheenen volmaakt dezelfde met die wy gezien hadden toen wy het Land van Kerguelen zogten op 48^o Breedte, Cook, Second Voyage, Tom. I. p. 217. - Op 56^o 46′ Zuider Breedte, werd het weêr schoon, en wy ontdekten Kleine Duikers, gelyk wy ze noemden, behoorende tot de Petrellen; ik had ze nooit zo verre van de Kusten verwyderd gezien: waarschynlyk waren deezen tot dien verren afstand verlokt door eenige Vischschoolen; in de daad het was zeker dat wy ons daar omringd vonden door Vischschoolen; dewyl wy by ons hadden een groot aantal Blaauwe Petrellen, Albatrossen, en ander Gevogelte, 't geen men doorgaans in den grooten Oceaan aantreft. Alle, of bykans alle, verlieten ons vóór den nagt. Idem, Tom. II. p. 157.