Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1795

[p. 528]

Bedenkingen, van een waar Beminnaar van zyn Vaderland, over het afvorderen van Schavergoeding, en andere Personeele Vervolgingen, wegens voormaalige niet Vaderlandsche Gedraagingen en Denkwys.

‘Wilt gy eene byzondere Godsdienstige of Staatkundige Party sterkte en duurzaamheid byzetten, zo straf en vervolg dezelve!’ Montesquieu.

Te Amsterdam, by Saakes, en verders alom. In gr. 8vo. 16 bl.

De onbekende Schryver van dit kleine Stukje, die zich verbergt onder de Letteren D.H.B.A. en, blykens eene Aantekening aan den voet van bl. 8, een Fries is, betuigt, in de Inleiding, dat de éénige beweegreden, die hem aanspoorde om deeze Gedagten zynen Landgenooten mede te deelen, deeze was: ‘dat nimmer een welmeenend Vaderlander behoort stil te zwygen, wanneer hy kan hoopen, door gegronde redenen, het neemen van maatregelen af te wenden, die hy als zeer gevaarlyk voor het heil van 't dierbaar Vaderland beschouwt.’

Zulke maatregelen zoeken, zyns oordeels, veele welgezinden te volgen, ‘die, door onberedeneerde drift, of aanhitzing van Intriganten, misleid, van alle de Leden der oude Regeering eene Schavergoeding willen afgevorderd hebben, wegens alle de byzondere Verliezen en Mishandelingen, welke een aantal Burgers, als een toevallig of natuurlyk gevolg der Revolutie van 1787, geleden hebben. - Anderen gaan verder, en willen alle de nadeelen, die wy, door den Oorlog tegen de Franschen als anderzins, onder het voormaalig Bestier geleden hebben, alleen door de Hoofden der Oranjeparty doen boeten en draagen. - Voorts zyn 'er veelen, die door willen dryven, dat men alle, of ten minsten meest alle, Amptenaaren, die, ten tyde van het Stadhouderlyk Bewind, den Stadhouder toegedaan waren, thans van hunne Ampten moet ontzetten, ofschoon ook die Bedieningen geenen daadlyken invloed hebben op het Politiek Regeeringsbestier.’

[p. 529]

Naa aangeduid te hebben de mogelykheid, dat zuivere Vaderlandsliefde, min dan wel andere beweegredenen van Eigenbaat ontleend, de oorsprong is van dien yver, is hy 'er verre af van allen, die de bovengemelde maatregelen wenschen door te dryven, als eigenbelangzoekers aan te merken. 'Er zyn, zyns agtens, dwaalenden; en voor deezen heeft hy zyn arbeid geschikt.

Om zich schootvry te stellen voor de verdenking, als of hy ten oogmerk zou hebben de Bedryven der Leden van het voorige Bestuur te veel te verschoonen, agt de Schryver het noodig, zyne Medeburgers, op het plegtigst, te verzekeren, ‘dat alleen waare zucht voor het heil van zyn Vaderland hem by het op 't papier stellen van deeze Bedenkingen bezielde, en dat nimmer min zuivere bedoelingen of partydige genegenheid voor eenige Leden van het oud Bestier, hem tot het zelve aanspoorde of konde aanspooren, daar hy betuigt met volstrekt niemand van dezelve in eenige betrekking of relatie, hoegenaamd ook, te staan, en veeleer door hunne voormaalige handelwys, waar van ook zyne Familie in 't byzonder eene zo gevoelige ondervinding hadde, tegen hun persooneel moest vooringenomen zyn.’

Wy oordeelden het noodig, dit uit de Inleiding van dit kleine Stukje aan te stippen, om den onbekenden Schryver in zyne Staatkundige hoedanigheden, volgens zyne eigene opgave, te doen kennen.

Hy vangt zyn onderwerp aan met deeze betuiging: ‘Hoe zeer ik, dit betuige ik voor God en myn Vaderland, door het vuurigst Patriotisme en den onverzoenlyksten haat tegen Aristocratie bezield ben, moet ik egter de voorgemelde en door veelen verlangde maatregelen volstrekt afkeuren, voor eerst als niet uitvoerlyk, zonder dat 'er eene groote onregtvaardigheid mede gepaard gaat, vervolgens als ten hoogsten onstaatkundig, nadeelig aan de algemeene belangen des Lands, en rechtstreeks strydig met de bedoelingen onzer Revolutie.’

Om dit, zyns oordeels, te betoogen, laat hy voorafgaan: ‘of 'er niet het een en ander aan te merken zy ter verontschuldiging van veele strafbaar schynende oude Regenten.’ In deeze Afdeeling merkt de Schryver, met rede het woord veele gebezigd hebbende, op, welke Persoonen hy voor waarlyk strafbaare houdt. - ‘1. Die voornaamlyk bewerkt hebben de inroeping van een gewelddaadige Pruissische Magt om de Patriotsche zaak

[p. 530]

te verdelgen, schoon genoegzaam overtuigd van de heillooze gevolgen, die deeze stap in alle gevallen naa zich moest sleepen. - 2. Die naderhand alleen uit principes van wraak- en vervolgzugt de Patriotten gruwelyk mishandeld hebben. - 3. Die plunderingen moedwillig ongestraft hebben laaten passeeren, of 'er zelfs heimlyk de hand mede in hadden. - 4. Die aan volkomen dievery van 's Lands schatten zichzelven schuldig maakten.’ Zulke Booswigten wil hy niet verschoonen; hy keurt ze hoogst strafwaardig.

In de tweede plaats tragt hy het onstaatkundige en schadelyke aan te wyzen in 't algemeen van alle Persoonlyke Vervolgingen.

En eindelyk te toonen, dat zomtyds wel het algemeen belang vordert ook de straswaardige Persoonen niet te vervolgen.

Zyne bedenkingen draagt hy kort, klaar en kragtig, voor: men zou 'er de oplossing eeniger Tegenbedenkingen, die 'er met regt op gemaakt kunnen worden, en den Schryver zeker niet ontvlooden, wel by verlangd hebben. Het Stukje is leezenswaardig, en de Schryver smeekt zyne Leezers ‘onpartydig zyne gronden te beoordeelen, daar naar te handelen, zo zy ze mogten goedkeuren, of ze bondig te wederleggen, zo zy ze afkeuren.’ In 't laatste geval betuigt hy zyne bereidvaardigheid om van denkwyze in deezen te veranderen.