Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1795

[p. 526]

Rechten van den Mensch en Burger, door de Representanten van Holland vertoond, en de Pligten van den Mensch en Burger, door een oprechten Patriot 'er tegen over geplaatst; met Aantekeningen by de Verklaaring der Representanten van Holland, van 31 Jan. deezes Jaars, en een Byvoegzel, wegens de aanstaande Nadere Bepaaling der Rechten van den Mensch en Burger - wegens den Eed op dezelve te doen, en wegens het Onderwys van dezelve op onze Academien. Alles ter Eere en Behoeding van Vryheid, Gelykheid en Broederschap. Te Amsterdam, by J.B. Elwe, 1795. In gr. 8vo. 32 bl.

Welk een lange Tytel voor zo weinig Bladzyden! van welken 'er nog 10 afgaan, aan een Voorbericht en eene Voorbehoeding besteed. In de laatste doet de Schryver zich eenigzins kennen; ‘met,’ gelyk hy schryft, ‘vooraf rondborstig te verklaaren, dat hy een oprechte Belyder en Voorstander is der godlyke natuurrechten van den Mensch en Burger, en niet nu, maar een oud Voorstander daarvan is van vroegeren Datum. - Hy was een der eersten, en misschien wel destyds de eerste, die reeds voor 14 jaaren de pen voor zulke onvervreemdbaare Natuurrechten betekenend voerde; en die reeds in 1781, onder anderen, ronduit schreef, en, byzonder ten aanzien van de burgery van amsterdam, daar op aandrong, dat het geheele Regeerweezen der Steden oorspronglyk aan derzelver Burgeryen en des geheelen Lands aan het gantsche Volk toebehoort. Kort: dat het Nederlandsche Volk de origineele Souverain en Grondheer van Nederland is. - Met alle zyne vermogens heeft hy dit altyd beweerd. - Wel duizend Pennen (om zoo te spreeken) heeft hy stomp geschreeven voor de Souverainiteit des Volks, als eene Leer, die alleen bewysbaar, en welbegreepen oneindig heilzaamer is, dan die andere, welke de Aristokratie en het Despotismus altyd misbruiken kunnen, en die zelfs enkel daarom niet deugt, behalven dat zy onbetoogbaar is.’

De Schryver, die met al deeze aanduiding ons nog onbekend blyft, oordeelt het van eene byzondere nuttigheid te zyn voor een Volk, de Pligten eens naast de

[p. 527]

Rechten geplaatst te leezen; gelyk hy ze hier voordraagt: die schryfwyze is hy, naar zyne verklaaring, ‘verschuldigd aan de eenvoudige Vinding van alles zo eens naast elkander geplaatst te hebben.’ - Eene vinding, die hy egter, zo wy vertrouwen, zich niet aanmaatigt; naardemaal dusdanige tegenoverstellingen, in een kort begrip, ons te meermaalen voor lange jaaren voorkwamen, in Werken zeker vóór deezes Schryvers geboorte geschreeven. Wat hier van zy. Zie hier Leezers een voorbeeld van 's Schryvers schikking en van zyne Aantekeningen:

‘Ieder moet stem hebben in de Wetgeevende Vergadering der geheele Maatschappy, het zy persoonlyk, het zy door eene by hem mede gekoozene Vertegenwoordiging.’

‘'t Is ieders Pligt aan niemand het nevenstaande Recht te ontzeggen, het zy het in persoon of door zyne Vertegenwoordigers, mede by hem verkooren, wil uitoefenen.’

Op deeze Afdeeling vinden wy de volgende Aantekening:

‘Wat de Soort en Wyze van Representatie betreft, deeze zyn veelerlei, en een byzonder Poinct van Staatsregeling voor elk byzonder Land; en de eenige zekere proef, welke de beste is, is de Ondervinding (NB. Nogthans is 'er eene nieuwe nimmer gepractiseerde zaak aan geheel Europa te ontdekken, welke meest alle tot hier toe onoplosbaare Bezwaaren tegen de meeste Staatsformen zou wegneemen, ... Rae! Rae! wat is dat ....?’

Dit leezende, herdagten wy aan 't geen wy bl. 4 aantroffen: ‘Wie licht heeft, dat hy het op tafel zette, al ware het ook nog een zo klein kaarsje.’ - Hier schynt de Schryver ons toe onmiddelyk een Dompertje gereed te hebben. Dit is meermaals zyn geval. En beantwoordt zulk eene schryfwyze althans in 't geheel niet aan het laatste der drie Poincten, in 't schryven, zyns oordeels, in 't oog te houden; ‘de Helderheid, Bepaaldheid en Juistheid der Uitdrukking.’ Hoedanigheden, zeer noodzaaklyk, en hoogst te verlangen; doch die wy in dit Boeksken niet aantroffen.