Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1795

's Menschen Ingang tot Heerlykheid, om, in het toekomende leven, Gods Beeld in volkomenheid te wezen. Door C.C.H. van der Aa, in leven Bedienaar des H. Euangelies, in de Gemeente toegedaan de Onveranderde Augsburgsche Geloofsbelydenisse; Lid en Secretaris van de Hollandsche Maatschappy der Wetenschappen te Haarlem. Tweede Stuk. Te Haarlem, by C. Plaat, 1794. In gr. 8vo. 256 bl.

Wylen de met regt by veelen hooggeschatte v.d. aa vervolgt thans de opgevatte taak, van welke wy het oogmerk en algemeen beloop, by eene andere ge-

[p. 458]

legenheid, met goedkeuring, hebben aangekondigd. De gegrondheid van de verwagtinge der Vroomen, omtrent eene zalige Verryzenis, is het onderwerp, welk thans wordt behandeld. Op de schriftuurlyke bewyzen, welke ten dien einde worden aangevoerd, bouwt de Leeraar die verwagting, met nevensgaande ontvouwing van den zin, in welken die bewyzen, naar zyn begrip, moeten worden opgevat. Daar een doorloopend verslag van den inhoud des geheelen Werks met ons plan niet strookt, zullen wy, ginds en elders, iets opzamelen, en ter proeve mededeelen. Onder de stellige bewyzen voor de Opstanding der Vroomen, meldt de Eerw. v.d. aa, in de eerste plaats, het naauw verband, waarin die toekoomende gebeurtenis staat met de Verryzenis van christus, als welken de Apostel paulus noemt den Eersteling van de geenen, die slaapen, of ontslaapen zyn. Naa verscheidene uitleggingen van de benaaminge Eersteling genoemd en verworpen te hebben, meent hy dat alles duidelyk is, en de zwaarigheden zyn weggenomen, indien men het woord opvatte in den zin van de eerste te zyn, niet in tyd, maar in waardigheid, het hoofd en die de oorzaak is en grond, dat ook anderen tot het eeuwig leven zullen worden opgewekt; zullende dus 's Apostels meening in den behandelden Text (1 Kor. XV:20) deeze zyn: ‘Is Jezus (gelyk ik beweezen heb) waarlyk van de dooden opgestaan, dan is beweezen, dan is gebleeken, dan is openlyk verklaard, dat Hy het Hoofd is van de gestorvene Heiligen; dat Hy het is die hen mede zal opwekken, die hunne opstanding niet alleen mogelyk, maar ook zeker, heeft gemaakt.’

In eene andere Verhandeling, loopende over 1 Kor. XV:21, 22, daar paulus, onder andere, zegt, dat de dood door eenen mensch is, en alle menschen in Adam sterven, verklaart zich v.d. aa voor een gevoelen, waaromtrent hy, by veelen, geenen byval zal ontinoeten. ‘Dit onderstelt, schryft hy, dat de menschen van God, by hunne schepping, niet tot den dood bestemd zyn, jaa dat zy gemaakt zyn met eene bekwaamheid om altoos te kunnen leeven; maar dat het gedrag van Adam gemaakt heeft, dat zy nu allen den dood onderworpen zyn, zoo veelen naamlyk als 'er in Hem zyn, en daarom, omdat zy in Hem zyn.’ Van der aa meent dus, dat volgens paulus, de mensch onsterflyk is geschapen. Niet in den zin, dat het sterven voor hem on-

[p. 459]

mogelyk was, want hiervan heest de ondervinding het tegendeel geleerd; ‘maar dat de mensch van zoodanige krachten en samenstel van ligchaam voorzien was, dat Hy kon bestendig leeven, - jaa niets in zich had, waaruit natuurlyk de dood zoude vloeijen, wanneer 'er niets vreemds bykwam; en dat God niet alleen ze niet zelf zou van 't leven beroofd hebben, maar ook dat Gods byzondere Voorzienigheid zou zorg gedraagen hebben, dat niets ofte niemand (buiten hem) den mensch zou hebben doen sterven, wanneer de mensch in den staat der onschuld standvastig ware gebleeven.’ Voor deeze onsterflykheid beroept zich de Schryver op' Gods oogmerk met de schepping van den mensch; 't welk was, ‘om, door denzelven zoo volkomen en gelukkig te maaken als mogelyk was, de volkomenheden, die 'er in Hem waren, op de duidelykste wyze aan den dag te leggen;’ waaruit hy besluit, ‘dat God den mensch niet zoo zal geschapen hebben, dat door zynen dood de voortgang van zyne volmaaking en geluk natuurlyk gestoord zou worden.’ Brengt men daar tegen in, dat een onsterfelyk ligchaam onmogelyk is, of dat de Ontleedkunde leert, dat het menschlyk ligchaam nooit onsterflyk kan weezen; v.d. aa meent deeze bedenking te kunnen wegruimen, met de vraag, of men dan niet geloove, dat de opgewekten niet wederom zullen sterven? iets, meent hy, 't welk op den gemelden grondslag insgelyks voor onmogelyk zou moeten gehouden worden. Ook zou, volgens v.d. aa, uit de tegenwoordige gesteldheid van ons ligchaam niet volgen, ‘dat het ligchaam van den eersten mensch niet anders geweest is, ofte niet anders gemaakt heeft kunnen worden, en wel zoo, dat het hart altoos zyne kracht behield, om allen wederstand te overwinnen, en de vloeibaarheid der sappen, in ons ligchaam, en de deelen, dewelken zy doorloopen moeten, voor verdikking, en de deelen zelve, voor verstyving, bewaard wierden. Dit (gaat hy voort) kan in hunne krachten, verbintenissen, of in meerdere ofte mindere aandoenlykheid om ze in beweeging te brengen ofte te houden, jaa daar boven in byzonder van God daartoe bestemde middelen, gelegen zyn geweest. Kan (vraagt v.d. aa) hun dit alles niet door het eeten van de vrucht des booms der kennisse, enz. benomen zyn? Is het wel onwaarschynlyk, daar God, op het eeten van de vrucht

[p. 460]

des booms, den dood dreigt, en God niet willekeurig is in zyn straffen? Is het vreemd dat 'er nog iets door de Godlyke schikking is bygekoomen, byzonder terwyl Hy ons naa den val den boom des leevens heeft ontnomen, van denwelken God zelf zegt, dat Hy bekwaam geweest was om den mensch eeuwig te doen leeven?’ In eenen Man als v.d. aa was, zullen veelen, met ons, over deeze letterlyke opvatting zich verwonderen.

Handelende over de onderwerping van den Zoone aan den Vader ten jongsten dage, is onze Schryver van oordeel, dat daar mede niets anders bedoeld wordt, dan ‘dat de Heer J.C. het ryk der genade’ (dat wil zeggen, de schikkingen, welke hy ten beste en tot nut der Geloovigen beraamd, het gebied, welk hy over hen in deeze waereld heeft uitgeoeffend) ‘gewillig en met genoegen zal nederleggen, ofte dat dit bestier des Heeren, met opzicht tot het Ryk der genade, met zyn hoogste genoegen en toestemminge, terwyl het aan zyn oogmerk beantwoord heeft, zal een einde neemen, en plaats maaken voor eene andere huishouding, waarby God alles in allen zyn zal.’

Van de moeilyke plaats, 1 Kor. XV:29, ontmoeten wy hier eene uitlegging, welke, indien zy al geenen algemeenen byval ontmoete, van allen schyn der aanneemelykheid niet geheel ontbloot is. V. d. aa, naamelyk, is van oordeel, dat men eenen gezonden zin aan deeze plaatze zoude geeven, indien men dezelve op de volgende wyze konde opvatten: ‘dat het doopen over (dus vertaalt hy in plaats van voor) de dooden betekende, dat sommigen door het Godvruchtig gedrag van sommige Christenen, die, stervende, met de hoop op eene gelukzalige eeuwigheid in den mond stierven, en daardoor blymoedig alles over het hoofd zagen, zich lieten beweegen om zich te laaten doopen; wegens de groote verwachting van eene toekomende gelukzaligheid, dewelke sommige Godvruchtige Christenen stervende hebben doen blyken.’ De gronden, op welke deeze uitlegging wordt gebouwd, zyn deeze: dat de zaak, het doopen over de dooden, waar en algemeen bekend was; zynde dezelve, daarenboven, zeer billyk en pryswaardig, en strookende met het oogmerk van paulus, die onderstelt dat dit doopen eene hoop op het eeuwig

[p. 461]

leven te kennen gaf: terwyl, eindelyk, de woorden van paulus hierdoor in hunne natuurlyke beteekenisse worden opgevat.