Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1795

Plakkaaten van de Provisioneele Representanten van het Volk van Amsterdam, uitgegeeven door G. Brender a Brandis, Secretaris van voornoemde Representanten. Te Amsterdam, by J. Allart, 1795. In gr. 8vo. 236 bl.

In éénen bundel zamengevoegd te zien de veelvuldige en belangryke daaden, welke in de Wereldstad Amsterdam, by en onmiddelyk naa de groote Omwenteling deezes Jaars, plaats hadden, en welke voorzorgen men tot behoud der Rust en ter vermyding van Verwarring, in die dagen, genomen heeft, moet elken Amsterdammer een aangenaam geschenk weezen, en den liefhebberen der Vaderlandsche Historie dierbaar. Niet minder dan

[p. 440]

67 oorspronglyke Stukken, tot dit laatste betrekkelyk, levert dit Boekdeel; en staan deeze, om aan het eerste te voldoen, eerlang gevolgd te worden door eene Geschiedenis van Amsterdam, van den 19 January tot den 19 Juny deezes Jaars, het Tydperk van het Provisioneel Bestuur der Amstelstad.

De hand, uit welke dit Stuk komt, en die het volgende belooft, de Burger brender a brandis, is recht geschikt om dien schat van Geschiedkundige Byzonderheden, in een zo klein, maar zo gewigtig, Tydvak voorgevallen, der Naakomelingschap over te leveren.

Uit het voor ons liggend Stuk zal niemand wagten dat wy iets zullen ontleenen, wat de Plakkaaten, enz. betreft. Alleen moeten wy nog berigten, dat eene korte Voorreden het Tydstip der Omwentelinge schetst, in zo verre de Aanstelling der Provisioneele Representanten van het Volk van Amsterdam aangaat. Zeer gepast is hier de Aanmerking des Schryvers, naa het opgeeven der Naamlyst: ‘Niemand onzer Medeburgers - maar welligt een of ander uit het, van onzen toenmaaligen toestand, geheel onkundig naageslacht, zal met reden kunnen vraagen; namen die verkoozene Leden deezen last maar zo daadlyk op zich? - Was eene toejuiching van eene menigte voor het Raadhuis vergaderde Burgers voor hun wettig of voldoende genoeg, om zulk een gewigtigen post te aanvaarden? - Wy herhaalen opzettelyk, dat een of ander, uit het volgend geslachte alleen, deeze of soortgelyke vraagen zal kunnen doen; nadien aan elk Amsterdamsch Ingezeten, die weet wat 'er gebeurd is, volkomen bekend moet zyn, dat het oogenblik, waarin deeze Commissie aan die Burgers, (door het Committé Revolutionair der Stad Amsterdam,) werd opgedraagen, volstrekt geene weigering konde dulden.

Dat niemand zich derhalven verbeelde, dat men dien opgedraagen last, zonder eenige tegenbedenking of huivering, aanvaardde. Het tegendeel is waar. Doch alle persoonlyke zwaarigheden vervielen; alle tegenbedenkingen, hoe gewigtig dan dezelve ook waren, hielden op; zo dra men het oog sloeg op den toestand der zaaken, in dat tydstip. Het vreeslyk vooruitzicht op alle de yslyke gevolgen eener Regeeringloosheid, en wel in eene Stad als Amsterdam, en in een tyd van

[p. 441]

Omwending; het leevendig bezef van de onvermydelyke verwarring, onzekerheid en wanhoop, die uit zulk eene Regeeringloosheid moesten gebooren worden: deeze beiden waren reeds genoeg in staat, om, buiten andere overweegingen, het opgedraagen bestuur te doen aanvaarden; en geenzins op zich zelven, maar alleen op den toestand der Stad en het welzyn haarer Burgerye, te zien; en aan beider belang hunne rust, hunne huislyke genoegens, en gewoone bezigheden, voor eenigen tyd op te offeren.’

Tot staaving van deeze welgegronde Aanmerkingen kan dienen de Aanspraak van den Burger rutger jan schimmelpenninck, die, tot den post van Voorzitter verkoozen, dezelve aanving met de volgende Aanspraak, zo als ze ons nagenoeg woordlyk wordt opgegeeven, en den Man tekent tot dien post bekwaam. Dus liet hy zich hooren: ‘Burgers! - Men moet of minder gevoel, of oneindig meer welspreekenheid, hebben, dan ik bezit, om, op dit oogenblik, de aandoeningen, die zich in myn hart opeen stapelen, op eene waardige wyze uit te drukken. Ik zie my, op het onverwagtst, met ulieden ter deezer Raadzaale geroepen, om de teugels van het bewind op te vatten, in een tydstip, in 't welk, als 't ware, alle de banden der voorige Maatschappylyke Orde plotsling zyn van een gereeten. - Uwlieder vertrouwen draagt my den post op om in deeze oogenblikken uw Voorzitter te zyn. In het midden deezer aandoeningen, Burgers! heb ik kalmte van geest genoeg om al het moeilyke van die taak te overzien. Zo ik al gelukkig genoeg mag zyn, om aan uwe verwagting te beantwoorden, ô Burgers! zal ik, zullen wy allen, gelukkig genoeg zyn, om aan de verwagting van onze Stadgenooten te voldoen? Ik durf my, Burgers! eene zekere maate van menschenkennis, eene zekere maate van kennis van den aart van ons Volk, aanmaatigen. Vleit ulieden niet van aan allen te zullen behaagen. Dezelfde toejuichingen, waar van het Volk, by het hooren onzer Naamen, de lucht heeft doen weêrgalmen, kunnen door de taal van gemor, verachting en ontevredenheid, vervangen worden. Duizenderleye tegenstrydige belangen zullen dagelyks, by afwisseling, besluiten van ulieden trachten af te persen, welken uwer onwaardig zouden zyn. Maar, Burgers! hoe ongunstig ook dat Tafreel

[p. 442]

moge zyn, alles wordt eenvoudig, alles wordt gemaklyk, voor den man, die, eens vooral, voorgenomen heeft, om, het koste wat het wil, zyn pligt, zyn geweeten, te voldoen. Ziet daar, Burgers! den eenigen weg, welke ons met eer aan het einde van deezen loopbaan kan brengen, of ons met eere op denzelven kan doen vallen. Als uwen Voorzitter verklaar ik, - en ik eisch dezelfde Verklaaring van u allen, - dat billykheid, rechtvaardigheid, en grootmoedigheid, myne handelingen zullen regelen. Dat geene gevaaren, van wat natuur, of hoe groot ook, immer in staat zullen zyn, om my tot iets mede te doen werken, het welk van deeze regelen zou afwyken. En het is, na deeze uitstorting van de gevoelens van myn hart, dat ik, ter uwer begeerte, den post van Voorzitter op my neeme; in de uitvoering van welken post ik ulieder goedgunstige ondersteuning en toegeevenheid verzoeke.’

Hierin stemden alle de Leden, met eene onbegrypelyke verrukking, toe. - De Stukken, hier voorhanden, leveren bewyzen by bewyzen op, hoe zy zich manlyk op hunnen post gekweeten hebben; en de beloofde Geschiedenis, welke wy reikhalzende te gemoete zien, zal dit, ongetwyfeld, nog meer aan den dag leggen.