Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1795

De Levens-Geschiedenis van Jezus, niet overtollig, maar van aangelegenheid, ter overtuiging van de waarheden des Christelyken Godsdienst; en ter zedelyke verbetering van het Menschdom. Te Haarlem, by A. Loosjes, Pz. 1794. In gr. 8vo. 72 bl.

Van goeder hand zyn wy onderrigt, dat de Opsteller deezer Verhandelinge is, de Eerw. willem bruin, Leeraar der Doopsgezinden te Westzaan. 't Kan, naar ons vermoeden, uit geen ander beginzel, dan dat van zedigheid, ontstaan zyn, dat hy zynen naam heeft verzweegen. Zynen naam noemen wy, om hem, voor 't geen hy is, by de waereld te doen bekend worden: een beredeneerd en verstandig hoogschatter van den Geopenbaarden Godsdienst, en als bevoegd, om dien Godsdienst, zo als dezelve in de Verhaalen, betreffende jezus christus, wordt voorgedraagen, by de onpartydigen in een aanneemelyk licht voor te stellen. Regelrecht, zo als de Eerw. bruin, in het Voorberigt, zich uitdrukt, is ‘zyn geschryf’ aangekant tegen zodanige ‘geschriften, waarin de Levensgeschiedenis, of de daar in voorkomende zonderlinge voorvallen, niet hoog gewaardeerd, en ten minste voor het meestgeoefende en verlichtste

[p. 365]

gedeelte der menschen, als van geen aangelegenheid, ter hunner overtuiging van de Waarheden des Christelyken Godsdienst, beschouwd worden.’ Diensvolgens is 's Mans allerloflykst ‘oogmerk met het gemeenmaken, de hoogachting voor jezus Levensgeschiedenis en Godsdienst aantekweeken, ter bevordering van waarheid en deugd.’ Nog iets zullen wy uit het Voorberigt overschryven, als het dienstigst middel om de waare bedoeling deezer Verhandelinge, en het nut, welk uit eene onpartydige leezing daar van kan getrokken worden, kort en duidelyk te doen opmerken. ‘Dewyl (schryft de Leeraar bruin) dit werkje niet is ingerigt, om de geloofwaardigheid der Euangelische Geschiedenis te bewyzen, tegen zulken die jezus Godlyke Zending ontkennen; maar alleen, om de aangelegenheid en nuttigen invloed der daar in voorkomende gebeurtenissen op de gemoederen der menschen, ter hunner overtuiging en zedelyke verbetering, staande te houden, tegen hun, die voorgeven, uit de voortreflykheid der door christus geopenbaarde waarheden, van zyne Godlyke Zending genoeg overtuigd te zyn; zo achte ik my veilig te kunnen bedienen, (gelyk ik, inzonderheid in het eerste Hoofdstuk, gedaan heb,) van zodanige onderstellingen, die, schoon niet door de verwerpers der Christelyke Openbaring, nogthans door ieder Christen, myns bedunkens, toegestaan moeten worden, die, hoedanig hy ook over den persoon van jezus denkt, hem evenwel, in waarheid, als een voortreflyk afgezant van God, eerbiedigt; en alles dat door hem, en door zyne Apostelen van zynent wege geleerd is, als waaragtig en van een Godlyken oorsprong beschouwt.’

Zyne opgenomene taak volvoert de geagte bruin in drie Hoofddeelen. Naa eenige voorafgaande aanmerkingen, ontvouwt hy, in het Eerste Hoofdstuk, de onderlinge betrekking der Levensgeschiedenis van jezus met de door hem geopenbaarde Waarheden. Dit doet hy deels, door het aanwyzen van dit verband der lotgevallen met die waarheden; deels, door nader te doen blyken, het oogmerk van God met jezus daaden en lotgevallen beoogd, en het gebruik, welk jezus en zyne Apostelen daar van gemaakt hebben. In het Tweede Hoofdstuk handelt bruin over de nuttigheid der Levensgeschiedenis van jezus, en de geschiktheid van het Euangelium door

[p. 366]

dezelve, naar de zedelyke behoefte der menschen, zo van meer als min geoeffenden, in den vroegsten, en in den tegenwoordigen tyd, tot hunne overtuiging en zedelyke verbetering. Het laatste Hoofdstuk loopt over het zedelyk nadeel, welk het in onbruik brengen van het onderzoeken en eerbiedigen der Levensgeschiedenis van jezus ten gevolge zoude hebben. Het geschrift loopt af met een ernstig Besluit, welk de agtenswaardige bruin, uit de overtuiging des gemoeds, met deeze woorden eindigt: ‘En, waarlyk, zo wy onze gelukzaligheid ter harte nemen, en ten dien einde, in waaren ernst, onze overtuiging en zedelyke verbetering bevorderen willen, zo veel ons mooglyk is; dan zullen wy, 't zy tot het min- of meer verlichtste gedeelte des Menschdoms behoorende, ons 'er zeker wel by bevinden, als wy de waarheden van jezus Godsdienst steeds met zyne Levensgeschiedenis in verband beschouwen, zo als dezelve in het Euangelium voorkomen; en de vrugtgevolgen daar van zullen ons, by ondervinding, leeren, dat de Euangelische bedeeling door jezus christus, ter verbetering van het Menschdom, in alle opzigten de Godlyke Wysheid waardig, en dat jezus, zo wel door zyne daaden en lotgevallen, als door de Leer welke hy geopenbaard en verkondigd heeft, onze Leeraar, onze Weldoener, en Zaligmaker is.’ Met volle ruimte kunnen wy dit nuttig boekje der herhaalde leezinge van alle waarheidzoekers aanpryzen.