Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1795

[p. 286]

Geneeskundige Verhandeling over de Engelsche Ziekte. Door J.F. Ackermann, M.D. Medelid van het Geneeskundig Genootschap te Mentz. Te Utrecht, by J. de Waal Sz., 1794. In gr. 8vo. 188 bl.

Onder deezen titel, wordt eene Prysverhandeling, door het Utrechtsch Genootschap, in het Jaar 1792, met een Accessit bekroond, thans ook afzonderlyk, in het Latyn en Nederduitsch, uitgegeeven. - De Schryver heeft dus, by het opstellen van dit Geschrift, de onderscheiden Vraagen, welke in het opgegeeven Problema voorkomen, in het oog moeten houden, en naar dezelve zyn Antwoord inrichten; die echter zodanig waren voorgesteld, dat derzelver beantwoording eene volledige Verhandeling over de Engelsche Ziekte moest uitmaaken. - Met veel genoegen hebben wy dit Stuk van den schranderen Mentzer Arts doorgeleezen; hetzelve heeft zeer veele verdiensten, en, zo het al niet alle de deelen der Vraag even voldoende oplost, is echter het grootfte gedeelte zeer naauwkeurig behandeld, en inzonderheid van de gewoone Prysverhandelingen hierdoor onderscheiden, dat 'er zeer veele aanmerkingen in voorkomen, die den Schryver eigen zyn, en by geene andere Autheuren gevonden worden; gelyk ook het Ontleedkundig onderzoek van Kinderen, aan de Engelsche Ziekte overleden, verscheiden byzonderheden bevat, welke men te vergeefsch elders zoeken zoude. - In de eerste Afdeeling, die over den aart der Engelsche Ziekte handelt, beschryft de Doctor eerst de toevallen, die dezelve vergezellen, vervolgens de verschynzelen, door hem zelven by het openen der Lyken waargenomen, vooral opmerklyk door de byzondere afwykingen der Werktuigen, die in de verschillende holligheden des lichaams gevonden worden, als ook inzonderheid ten aanzien van het maakzel der Beenderen, waarna hy, eenige algemeene physiologische Stellingen over de voeding en de afscheiding der vochten, volgens de nieuwste ontdekkingen der Natuurkundigen, hebbende laaten voorafgaan, eindelyk uit de vergelyking van het een en ander den waaren aart der Engelsche Ziekte tracht af te leiden. Deeze nu meent hy te bestaan in een zuure ontaarting der Chyl, waardoor de Aarddeelen, die met het voedzel in 't lichaam komen, tot de voeding onbekwaam

[p. 287]

worden; om dat het Plant- en Melkzuur, ('t welk zo zeer de overhand in deeze Ziekte heeft) zich met de Kalkaarde ligtelyk vereenigt, en daarmede een middenzout maakt, 't welk gemaklyk in water gesmolten wordt, en dus ook, in de bloedwey ontbonden zynde, ongeschikt wordt om aan de beenige Celletjes vast te kleeven, of tot het samenstel der overige werktuiglyke deelen te kunnen dienen, waarom het door de opslurpende Vaten in het bloed te rug gevoerd, en door de ontlastende Werktuigen des lichaams geloosd, wordt. - Het Phosphorzuur, 't welk in het lichaam van een gezond mensch bereid wordt, en dat zich met de Kalkaarde wel vereenigd, maar dan in water onöplosbaar is, en de stoffe der Beenderen uitmaakt, wordt, naar zyne meening, in deeze Kinderen niet gevormd, en 't gemis hiervan geeft dus ook aanleiding tot de verweeking der Beenderen en andere vaste deelen.

In de tweede Afdeeling worden de oorzaaken der Engelsche Ziekte behandeld. - De algemeene oorzaak meent hy te vinden in het niet veranderen der Plant- en rauwe Dierzuuren in het Phosphorzuur. - Hy is naamlyk van oordeel, dat de voornaamste werking der Spysverteering tot dit einde geschikt is, om deeze Zuuren tot voeding bekwaam te maaken, en in Phosphorzuur te veranderen; zodanig een vermogen zou vooral in de Gal huisvesten, welke, in eene groote maate met phlogiston bezwangerd, dit beginzel aan de Plantzuuren mededeelt, en daardoor het Phosphorisch zuur doet geboren worden. Dewyl nu, in Kinderen aan Engelsche Ziekte gestorven, de Lever altoos zeer groot en de Galblaas met bedorven kragten smaaklooze Gal gevuld wordt gevonden, moet men hierin de naaste oorzaak der Ziekte, het niet veranderen van het Plantzuur in Phosphorisch zuur, en de daaruit voortspruitende gevolgen, die wy straks hebben opgeteld, afgeleid worden. - De redenen, echter, waar mede de Schryver dit gevoelen tragt te staaven, zyn ten uitersten zwak, en toonen, dat de Scheikunde, zelfs naar de oude Stahliaansche leer, de Hoofdstudie van den Schryver niet geweest is: zo zegt hy, b.v., dat het door Scheikundige proeven blykt, dat het Phosphorisch zuur met zeer veel phlogiston verzadigd is, om dat onderscheiden lichaamen aan de lugt blootgesteld door Phosphorus verbranden - maar, volgends de oude leer, wist men immers zeer wel, dat Phosphorus en Phoephorzuur zo veel

[p. 288]

verschillen als Zwavel en Zwavelzuur. - Het zogenaamd Sal microcosmicus der pis zegt hy saamgesteld uit Phosphorzuur en Wynsteenzout, (Sal Tartari;) wy meenden dat het uit vlug en mineraal Loogzout, met dit Zuur, bestond. - De verwyderde oorzaaken der Ziekte telt de Schryver op, zo als ze by de meeste Autheuren voorkomen; derzelver werking echter altoos verklaarende op het verzwakken der Lever, en het bederven der Gal. - De gesteldheid van het lichaam na het geneezen der Engelsche Ziekte, en de wyze, waarop deeze Ziekte den dood veroorzaakt, worden vervolgens zeer naauwkeurig en uit ervaring beschreeven; terwyl, eindelyk, in de derde Afdeeling, de geneezing deezer Ziekte behandeld wordt; in welk stuk hy zodanig te werk gaat, dat hy vooraf eene optelling doet van de meeste middelen, ter geneezing deezer Ziekte aangepreezen, vervolgens deeze geheele lyst doorloopt, de waarde van elk derzelve bebeöordeelt, en ten laatsten zyne eigene Geneeswyze, welke hy zo ter voorbehoeding als geneezing der Rhachitis met het meeste nut gebezigd heeft, doet volgen. - Het een en ander tekent den man van oordeel en ondervinding, welks aanmerkingen en raadgeevingen de oplettendheid der Geneeskundigen alzins verdienen aanbevolen te worden. - Nog is dit Werkje met een Plaat voorzien, ter opheldering dienende van het geen de Schryver nopens het maakzel der Beenderen, in Kinderen door de Engelsche Ziekte aangetast, heeft opgemerkt, en Waarneemingen betreft, welke zo belangryk, als nieuw, zyn.