Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1795

Iets aangaande het geen onlangs te Amsterdam tusschen de Regeering en Burgers voorgevallen is. - Alom te bekomen.

Dit Iets is waarlyk Veel, en maar al te veel voor zommigen, en van dien aart, dat, toen het in 't laatst des jongst verstreeken Jaars het licht zag, de Leezers versteld stonden over de stoutmoedigheid des Schryvers, in een tyd, dat het by lange na niet vry stondt over 's Lands zaaken te schryven, gelyk men gevoelde; terwyl men zich tevens verwonderde, dat dit Werkje, welks vertier zeer sterk was, een onbelemmerden loop hield, en niet gestuit werd door de Regeering eener aanzienlyke Stad, welker Gedrag, ten aanziene der Burgeren, gewraakt, en in eenen zwarten dag gezet werd, op eenen trant verre onderscheiden van scheldende Prulschryvers, en 't geen zo rechtstreeks op den Man aanging, als of de grootste Vryheid van schryven heerschte.

De komst des Erf-Prinsen van Oranje, in Wynmaand 1794, te Amsterdam, en diens onderhandeling met de Regeeringsleden dier Stad, deed een gerugt ontstaan, en by veelen eene bekommering gebooren worden, dat het besluit gevallen was, om Amsterdam, by de aannadering der Fransche Legers, in een staat van Verdediging te stellen, en aan een Beleg te onderwerpen; dat men ten dien einde bewilligd zou hebben, om de Inundatie, rondsom de Stad, te formeeren, en, des noods, de Zeesluizen in den omtrek derzelve open te zetten, en voorts de Zeedyken door te steeken; als mede, om, ter Verdediging derzelve, een aanmerkelyk getal Engelsche Troepen in te neemen.

[p. 61]

Een daar tegen ingediend Adres van een vry groot getal Ingezetenen werd niet alleen, met verontwaardiging, van de hand geweezen; maar een veel opziens baarende Publicatie tegen het aanbieden van Verzoekschriften zag het licht, waar door men voorkwam een nader Adres, naderhand bekend geworden uit zeker Declaratoir, strekkende om de inkomst van Engelsch Krygsvolk, en de Onderwaterzettingen, tegen te werken.

Het is deeze Publicatie van 14 Oct. 1794, welke de Schryver van dit kleine Stukje onder handen neemt: en, naa eene vlugtige aanmerking over de uitdrukking van Wettige Regeering, tot tweemaalen toe in die beknopte Publicatie voorkomende, als niet dan twyfelagtig op de toenmaalige Amsterdamsche Regeering passende, gaat hy voort om het gezag der Regeering, en hoe ver het zich al of niet uitstrekt, te toetzen aan die gronden van het Staatsregt, welke by hun Ed. Gr. Agtb. ten allen tyde worden vastgehouden.

Met klem van redenen verdedigt de Schryver der Burgeren Regt, om Verzoekschriften te mogen inleveren, en daar op gehoord te worden, in tegenstelling van het gedrag der Amsterdamsche Regeering, van welke hy zegt: ‘Zy is koen en wys genoeg van zichzelve, zy wil de smeekingen van haare Burgers niet alleen niet verhooren, maar ze zelfs niet ontvangen. Zy verbied, dat men tot haar zich wende. Of zy geëerd, geloofd, gedankt, en gepreezen, dan verächt, gehaat, ja in 't hart gevloekt worde, is haar Ed. Gr. Agtb., als men uit de Publicatie oordeelen mag, om 't eeven. Waarlyk een vreemd gedrag van een Christen Overheid!’

Inzonderheid dringt hy dit Regt der Burgeren aan tegen de Inlegering van vreemd Krygsvolk en de gedugte alles vernielende Inundatien; en handelt over het Dominium Eminens, zich beroepende op het gezag van de groot, van puffendorff, van vattel, barbeirac en burlemacqui, en doet dit met te meer vrymoedigheids, om dat alle die Schryvers het volkomen eens zyn met het gevoelen, dat de toenmaalige Regenten, en vooral derzelver Hoofd of Hoofden, bezielde, dat by de Regeerders, en niet by het Volk, de Oppermagt buisvestte: op die gronden zelve toont hy de wraakbaarheid van het gehouden gedrag der Regeeringe.

De Schryver haalt zeer gepast, van de Inundatien spreekende, het bekende Voorstel van willem den I

[p. 62]

aan: dan, de waarheid van dit twyfelagtig geval eens verondersteld zynde, doet hy zien hoe groot eene ongelykheid 'er zy tusschen den staat der zaaken ten tyde van willem den I, en de thans beoogde Onderwaterzetting. - Hoe men nu althans voor geen Geweetensdwang te vreezen hebbe. ‘Leggen,’ vraagt hy, ‘de Franschen het ook toe om ons de Vryheid van den Godsdienst te beneemen, ja de vryheid van denken om Geloofspunten? Voeren zy, gelyk philips, een Religieoorlog? Dit zal niemand kunnen beweeren; want hunne daaden wyzen in de overwonnen plaatzen juist het tegendeel uit. Allermeest moet hun dit voor 't hoofd springen, die de Franschen haatlyk en zwart maaken, met hun van Vrygeestery, van volslaagen Onverschilligheid in het stuk van Godsdienst, ja van Ongodistery, te beschuldigen: want zulke lieden zyn nooit, en kunnen volgens hunne grondbeginzelen nooit, vervolgers om eenigen Godsdienst zyn. Dit valt alleen in Dweepers, en in hun, die den Godsdienst, dien zy met den monde belyden, doch in hun hart en in hunne publieke en privaate leevenswyze verzaaken, tot een staatkundig werktuig maaken, om daar door in het burgerlyk bewind te wege te brengen, 't geen zy buiten dat niet zouden kunnen uitrigten. - Men behoeft, derhalven, Amsterdam, onder den naam van verdedigen, niet tot een puinhoop en waterpoel te maaken, uit liefde quanswys voor den Godsdienst.’

Even min, wyst hy voldingend aan, dat men Amsterdam, en met Amsterdam geheel Holland, en met Holland de geheele Republiek, niet om der Constitutie wille, om de Constitutie in het Burgerlyke, aan vuur en water moge opofferen. De voorbeelden van willem den I, en Prins maurits, die Steden en Volk in zulk een geval spaarden, en van de Engelschen by de Ontruiming van Toulon, aangevoerd hebbende, zegt hy ten slot. ‘Men vertrouwt van den Heer Stadhouder en zyne Zoonen, dat, zo alle de beweegredenen en gronden hier voor bygebracht, om Amsterdam van belegering en vrees van belegering te ontheffen, op hun hart mogten afstuiten, ten minsten het voorbeeld, dat Engeland zelve nog onlangs nopens Toulon gegeeven heeft, by hen van kragtdaadige uitwerking zyn mag, nopens eene Militaire verdediging van Amsterdam, die met de ruïne

[p. 63]

van de Stad niet eindigen, maar beginnen zou, eens vooral te verwerpen en te verfoeijen.’

Hy voegt 'er by. ‘Koning david, by zekere gelegenheid van twee of drie kwaaden één moetende kiezen, bad: Laat my liever in de hand des Heeren vallen, dan in de handen myner Vyanden; want des Heeren barmhartigheden zyn veele. Maar de Amsterdammers mogen in deezen tyd wel bidden: Laat ons liever zonder slag of stoot in de hand onzer Vyanden vallen, dan dat onze Stad met al wat 'er in is, door haare Bestierders en Beschermheeren, onder den naam van verdediging, aan verwoesting en ondergang overgegeven worde. Misschien zyn onzer Vyanden onbarmhartigheden minder wreed, dan in dat geval de liefde onzer Burgervaderen zou zyn. En al onderstelt men voor een oogenblik, dat dit noodlot ook onder de Franschen aan de Stad zou kunnen overkomen, dan is tyd gewonnen nog veel gewonnen: dan is 'er nog kans, om de Stad, en 't geen 'er in is, te rantsoeneeren, gelyk dagelyks geschiedt tusschen Volkeren die elkanderen op de felste wyze beoorlogen. Maar 't geen hier, daarenboven, zeer opmerkelyk is, en de vrees voor zulk eene behandeling van de zyde der Franschen geheel doet verdwynen, is, dat de Franschen den Oorlog niet aan de Staaten Generaal, de Hooge Vertegenwoordigers der Natie zelve, maar aan den Prins van Orange, verklaard hebben. Zy voeren tegen hem direct den Oorlog, en tegen de Natie alleen van ter zyde, en voor zo verre deeze het zwaard voor hem gelieft op te vatten, en haar goed en bloed by Hem en zyn Huis op te zetten. En dit doen zy nog, zo veel men uit de Steden, door hen belegerd, kan afneemen, met de meeste omzigtigheid en gemaatigdheid! Het is alleen om des Prinsen van Orange wille, dat de Republiek eerst door Engeland, toen door Pruissen, en nu door Frankryk, in den omtrek van zestien jaaren, geteisterd, uitgemergeld, zo veel Nederlandsch bloed vergooten wordt!’