Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1794

Leerredenen door G. Karsdorp, J. de Jager en J.A.S. Hoekstra, Leeraaren der Mennoniten Gemeente te Hamburg en Altona, met een voorafgaand Vertoog, waarin getoont word dat Genade en Plicht, de Leer van Jezus en zyne Apostelen, ook de Leer van Menno en der waare Mennoniten of Doopsgezinden is. Gedrukt voor veekening van den Uitgever. Altona by Jacob Schultz, 1794. Behalven het Voorwerk van CXLII bladz. In gr. 8vo. 286 bl.

Onder den opgestapelden hoop van Boeken, welke, geduurende het aanmerkelyk tydverloop onzes Letterkundigen arbeids, ons in handen zyn gevallen, kunnen wy bezwaarlyk ons een Werk herinneren, waarin, gelyk men spreekt, alle zeilen zo styf gespannen waren, om hetzelve te rekken, als omtrent het hier aangekondigde Boekdeel is geschied. De Eerw. joannes albertus s. hoekstra vertoont zich hier als een groot liefhebber van rymen: want beter naam kunnen wy niet geeven aan de dus genaamde dichtregels, welke hy zo aan 't hoofd, als hier en daar in de Leerredenen zelve, en vervolgens aan het slot, geplaatst heeft; de meeste van welke, indien zy al met den inhoud der Leerredenen in eenig verband staan, eene voegzaamer plaats zouden gevonden hebben in eene afzonderlyke Verzameling, op de onderstelling, naamelyk, dat de Prediker zyne gedagten als te fraai aanmerkte, dan dat zyn Eerw. dezelve aan de waereld mogt onthouden: waarömtrent wy, egter, de

[p. 571]

vryheid gebruiken, van zyn Eerw. te verschillen. Gedoogde ons bestek zulk eene uitweiding, wy houden ons verzekerd, dat onbevooroordeelden, met zeer geringe moeite, van de gegrondheid onzer oordeelvellinge zouden kunnen overtuigd worden. Heeft iemand lust, het rymstukje in het Voorwerk, bl. XXIX, enz. te leezen, getiteld: Dankbaarheid en Vriendschap tot eer van Jezus, hy zal wel ras verneemen, dat de welmeenendheid, in die Coupletten doorstraalende, de volstrekte afweezigheid van allen dichterlyken smaak geenzins kan vergoeden.

Op de Lof- en andere Gedichten volgt een ‘Vertoog, waarin getoond word, dat Genade en Plicht, de Leer van Jezus en zyne Apostelen, ook de Leer van Menno en der waare Mennoniten of Doopsgezinden is.’ Welk zogenaamd Vertoog, hoofdzaaklyk, niets anders behelst, dan eene aaneenschakeling van schriftuurgetuigenissen, en van uittrekzelen uit de aloude Geloofsbelydenissen der Doopsgezinden, als mede uit de Godgeleerdheid van eenen, eertyds onder hen vermaarden, Leeraar, abraham verduin; alle welke aanhaalingen hier enkel worden nedergesteld, zonder dat de Eerw. hoekstra schynt bedagt te hebhen, hoe ook deeze menschlyke getuigenissen voor verschillende uitleggingen vatbaar zyn, en hoe de twistende partyen onder die Gezinte, voor rechtzinnige Mennoniten willende aangezien worden, dezelfde Belydenissen dikmaals, ter begunstiginge van hunne dikwyls wyd van een loopende begrippen, hebben aangevoerd. Het wel geschreeven Werkje van den Frieschen Leeraar jan klaasz van Grouw, onder den titel van Leere der Doopsgezinden, zou hier van ten bewyze kunnen dienen. Maar de Eerw. hoekstra is niet de eerste onder de Godgeleerden, die, zyne Rechtzinnigheid willende aan den dag leggen, de bewyzen meer telt dan weegt, meer blyken van yver dan van gezond oordeel en goeden smaak vertoont.

Op het Vertoog volgt al wederom een rymstukje, waarin wy, onder andere, de volgende Coupletten ontmoeten; die wy, ter proeve van 's Mans dichtvermogen, den Leezer zullen mededeelen:

‘En dat steeds de Mennoniten -

Zelfs door alle tyden heen: -

Op het spoor van hunnen Vader -

Ievrig en blymoedig treên.

[p. 572]

 

Kan ons hun Getuignis staaven -

 

Als een schets van hun gemoed -

 

En - naar 't voorbeeld van hun Meester -

 

Vaak verzeegeld door hun bloed.

 

 

 

Hy toch, die den Dood van Jezus -

 

Als verzoenende veragt:

 

Of die, by 's Verlossers Lyden,

 

Niet de Deugd als Plicht betragt.

 

 

 

Is een Leerling van Socinus -

 

En geen waare Mennoniet -

 

Zoo als elk uit deze blaadren -

 

Hier, uit dit ons Voorstel, ziet.’

Wat het Werk zelve aangaat, het bevat, in alles, acht Leerredenen: de vier eerste zyn van den Heere hoekstra, de vier overige van 's Mans amptgenooten, de Heeren karsdorp en de jager. De meesten zyn, dus genaamde, Gelegenheids - Redevoeringen, ter gelegenheid der Intrede van den eerstgenoemden in de Gemeente te Altona, by de Belydenis, Doop, Voorbereiding en Avondmaal. Zy zyn, meestal, van eenen stigtelyken inhoud, met gemoedelyken ernst aandringende op de gehoorzaamheid aan God, door het geloof in jesus christus. De zulken onzer Leezeren, welke in dergelyke soort van Schriften zyn bedreeven, zullen den aart en het beloop deezer Leerredenen zich gereedlyk voorstellen. Anderen, wier lectuure en denkwyze eene verschillende wending heeft, zouden, met een doorloopend Verslag, weinig gediend zyn. Die daar toe lust hebben, wyzen wy tot het Werk zelve.